Tíminn - 28.05.1981, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 28. mai 1981
7
■ Joop den Uyl og Dries van Agt.
erlent yfirlit
Andstaðan
gegn
eldflaugum vex
29 flokkar kepptu um 150 þingsæti
■ ERLENDIR blaðamenn, sem
fylgdust með kosningabaráttunni
i Hollandi, höfðu orð á þvi, að hún
hefði farið hávaðalitið fram. Þó
kepptu ekki færri en 29 flokkar
um 150 þingsæti. Kosningabarátt-
an var þó aðallega milli fjögurra
stærstu flokkanna.
Tveir þessara flokka hafa farið
með stjórn saman siðan 1977,
þegar siðast var kosið. Þessir
flokkar eru Kristilega bandalag-
ið, sem myndað er af þremur
flokkum og hafði 49 þingmenn, og
Ihaldsflokkurinn, sem hafði 28
þingsæti. Samaníagt höfðu þessir
flokkar þvi 77 þingsæti af 150 alls.
Tveir aðalflokkarnir voru i
stjórnarandstöðu. Annar þeirra
var Verkamannaflokkurinn, sem
hafði 53 þingsæti og hafði unnið
mikið á i kosningunum 1977, bætti
þá við sig 10 þingsætum. Hinn var
lýðræðisflokkurinn frá 1966, sem
venjulega gengur undir skamm-
stöfuninni D-66. Hann hafði 8
þingsæti.
Til viðbótar voru svo tveir
flokkar, sem höfðu þrjú þingsæti
hvor, kommúnistaflokkurinn,
sem hafði tvö þingsæti, og loks
fjórir flokkar, sem höfðu einn
þingmann hver. Alls voru þing-
flokkarnir ellefu. Yfirleitt hefur
ekki verið leitað til hinna sjö smá-
flokka i sambandi við stjórnar-
myndanir.
TIL frekari skýringar skal get-
ið, að Kristilega bandalagið
mynda þrir flokkar, sem skiptast
eftir trúarbrögðum, og buðu áðu^
fram sér i lagi. 1 fyrstu var flokk-
ur mótmælenda stærstur þessara
flokka, en katólski flokkurinn
náði siðan forustunni. Fyrir
meira en áratug var hafizt handa
um að fylkja flokkunum i eitt
bandalag og tókst það fyrst á
siöastl. ári. Flokkurinn gengur
venjulega undir skammstöfun-
inni CDA (Christen-Demo-
cratisch Appel). Foringi þess var
Dies van Agt forsætisráðherra.
Verkamannaflokkurinn, sem
gengur venjulega undir skamm-
stöfuninni PvdA (Partij van de
Arbeid), vann mikinn sigur i
þingkosningunum 1977, en foringi
hans, Joop den Uyl, hafði þá verið
forsætisráðherra um skeið. Siðan
hefur risið klofningur i flokknum
um kjarnorkuvopnamálin.
Meirihluti flokksins vildi af-
neita þeim með öllu, en þá hótaði
Uyl að segja af sér flokksforust-
unni. Niðurstaðan varð mála-
miðlun, sem fólst i þvi að stað-
setningu nýrra eldflauga skuli
hafnað. Þessi klofningur i flokkn-
um mun hafa valdið þvi, að
margir andstæðingar kjarnorku-
vopna kusu heldur D66, sem af-
neitaði kjarnorkuvopnum méö
öllu.
Lýðræðisflokkurinn 66
(Demokraten 66) dregur nafn sitt
af þvi, að hann var stofnaður 1966.
Flokkurinn hefur umbótasinnaða
stefnuskrá, en þó þykir hún óljós
að ýmsu leyti. Hann hefur einkum
safnað um sig óánægðum
kjósendum. Foringi hans er fræg-
ur barnabókahöfundur og kjarn-
orkufræðingur Jan Terlouw.
íhaldsflokkurinn, sem gengur
venjulega undir skammstöfun-
inni VVD (Volkspartij voor
Vrijhed en Democratie) er- ekki
ósvipaður hægri armi Ihalds-
flokksins brezka. Foringi hans er
Hans Wiegel innanrikisráðherra.
ÞAÐ voru kjarnorkuvopnamál-
in, sem settu meginsvip á kosn-
ingabaráttuna, og þau hafa vafa-
litið haft megináhrif á úr.
slit kosninganna, en þær fóru
fram siðastl. þriðjudag (26. mai).
Sigurvegari kosninganna varð
D66, sem fékk 17 þingmenn kosna
i stað 8 áður.
Verkamannaflokkurinn tapaði
hins vegar tiu þingsætum, eða
jafnmörgum og hann vann siðast.
Sennilega hefur ágreiningurinn
um kjarnorkumálin spillt fyrir
flokknum.
Stjórnarflokkarnir fengu öllu
skárri útkomu en horfur þóttu á
um skeið. Þeir töpuðu þó þremur
þingsætum eða nógu til þess að
missa meirihlutann á þingi.
Smáflokkarnir bættu nokkuð
fylgi sitt i heild, en þó vart þann-
ig, að það hafi áhrif.
Næst kjarnorkumálunum settu
efnahagsmálin, þó einkum at-
vinnuleysismálin, svip sinn á
kosningabaráttuna. Atvinnuleys-
ingjar i Hollandi eru nú 350 þús.
eða um 7% vinnufærs mannafla.
Mest bitnar það á ungu fólki.
Mikill halli hefur verið á rikis-
rekstrinum og lofuðu allir flokkar
að reyna að draga úr hefðbundn-
um rikisútgjöldum. Dýrtið hefur
nokkurn veginn verið haldið i
skefjum, en atvinnuleysi hefur
myndazt i staðinn.
ÚRSLIT kosninganna munu
leiða til þess, að van Agt mun
biðjast lausnar, en vafalaust
verður honum falin stjórnar-
myndun sem formanni stærsta
þingflokksins.
Fyrir kosningarnar þótti ekki
óliklegt, að mynduð yrði stjórn
þriggja flokka, ef stjórnarflokk-
arnir misstu meirihlutann. Þá
var einkum talað um stjórn
kristilega bandalagsins, Verka-
mannaflokksins og D-66. Einnig
þótti stjórn Kristilega bandalags-
ins og Verkamannaflokksins geta
komiö til greina.
Öliklegt þykir nú, að Verka-
mannaflokkurinn vilji taka þátt i
stjórn vegna ósigursins. D-66 hef-
ur lýst yfir þvi, að flokkurinn geti
tekið þátt i stjórn með öllum
flokkum, nema Ihaldsflokknum.
Sennilegast þykir nú að fyrst
um sinn fari minnihlutastjórn nú-
verandi stjórnarflokka með völd.
Þess má geta að innan þeirra er
að finna marga eldflaugaand-
stæðinga.
Þórarinn Þórarinsson,
ritstjóri, skrifar
erlendar fréttir
Habib til
Washington
■ Philip Habib, sérlegur
sendimaður Reagans Banda-
rikjaforseta i Mið-Austurlönd-
um, sem undanfarið hefur
gert itrekaðar tilraunir til
þess að leita friðsamlegrar
lausnar á deilu Israela og Sýr-
lendinga vegna Libanon, fór i
gær frá Jerúsalem, áleiðis til
Washington, þar sem hann
mun gefa forsetanum skýrslu
um fundi sina með leiðtogum
landanna þriggja og stöðu
mála þar nú.
Habib sagði við fréttamenn i
gær að hann væri ákveðinn i
þvi að snúa að nýju til Mið-
Austurlanda, aö loknum fund-
um sinuih með Reagan. Hann
sagðist hafa vissu fyrir þvi, að
allir aðilar að deilunni vildu
halda friðinn.
Reagan Bandarikjaforseti
sagðistigærekkilita svo á, að
sendiför Habibs hefði mis-
heppnast og benti forsetinn á,
að þegar hann sendi Habib til
Mið-Austurlanda, heföu tsrael
og Sýrland þegar verið á
barmi styrjaldar.
Philip Habib hefur nú dvalið
um þriggja vikna skeið i
Israel, Sýrlandi og Libanon til
skiptis. Hefur hann ferðast i
sifellu milli Jerúsalem, Beirút
og Damaskus og reynt að fá
deiluaðila til þess að slaka til i
kröfum sinum, svo friðsamleg
lausn mætti finnast.
Ekki er aö sjá að Habib hafi
orðið nokkuð ágengt. Israelar
hafa, siðan hann kom til skjal-
anna, hert kröfur sinar um að
Sýrlendingar fjarlægi loft-
varnareldflaugar þær sem
þeir hafa staðsett i Libanon,
og auk þess bætt viö nýjum
kröfum. Sýrlendingar hafa
sakað Habib um að reyna ekki
sættir, heldur aðeins bera
kröfur tsraela áfram.
Undanfarnar tvær vikur
hefur þess aðeins verið beðið
hvenær styrjöld milli Israel og
Sýrlands brytist út, en ekki
hvort svo yrði.
■ Habib með Begin, forsætisráðherra tsraei
Vopnafundir
í Belfast
■ Lögreglan á Norður irlandi
fann i gær vopnabúr i aðal-
stöðvum öfgamanna úr röðum
mótmælenda i Belfast, Ulster-
varnarsamtakanna, og segir
lögreglan að meðal vopnanna
hafi verið nokkrar vélbyssur.
A þriðjudagskvöld fann lög-
reglan sovéska eldflauga-
byssu og önnur vopn, þegar
hún stöðvaði bifreið i þeim
hluta Belfast sem lýðveldis-
sinnar ráða. ökumaður bif-
reiðarinnar var handtekinn og
farþegi, sem reyndi að komast
undan, var særður skotsári og
er nú á sjúkrahúsi.
Einn þeirra fjögurra IRA-
manna, sem undanfarið hafa
verið i hungurverkfalli i Maze-
fangelsinu á N-lrlandi, hefur
skýrt yfirvöldum frá þvi að
hannhyggisthætta föstu sinni.
Hann var i siðustu viku fluttur
á sjúkrahús vegna magasárs.
Fórust á
flugvéla-
móðurskipi
■ Fjórtán bandariskir sjólið-
ar létu lifið og fjörutiu og
fimm slösuðust, þegar orustu-
flugvél hrapaöi og eyðilagðist
i lendingu á flugvélamóður-
skipinu Nimitz i gær. Fimm
aðrar flugvélar eyðilögðust og
eldur braust út á skipinu, sem
er kjarnorkuknúið.
Margir þeirra sem slösuðust
hlutu brunasár og i gær var
talið að nokkrir þeirra væru i
lifshættu.
Flugvélin sem fórst var af
tegund sem á siðasta ári var
um timasetti flugbann, vegna
hárrar slysatiðni véla af þvi
tagi. Banninu var aflétt að af-
lokinni rannsókn, sem sagt
var að hefði ekki leitt i ljós
neina galla á flugvélunum,
sem orsakað gæti slysatiðn-
ina.
■ UGANDA: Ugandaforseti hvatti i gær stjórnarandstööuna i
landinu að rjúfa samband sitt við hermdarverkamenn og for-
dæmdi aðgeröir þess hluta demókrataflokks Uganda, sem ný-
lega greip til vopna og hóf skæruliðaaögerðir gegn stjórnvöldum.
Við sama tækifæri tilkynnti forsetinn að þrjú þúsund fangar yrðu
nú látnir lausir.
SAUDI-ARABIA: Oliumálaráðherra Saudi-Arabiu sagði i gær,
að land hans hefði engar áætlanir um að hækka verö á oliu frá
sér, en orörómur um tveggja dollara hækkun á hverja oliutunnu
kom upp á þriðjudag. önnur aðildarriki OPEC, samtaka oliu-
framleiðslurikja, hafa ákveðið að hækka ekki oliuverö næstu sex
mánuði.
iTALIA: Italski kommúnistaflokkurinn krafðist þess i gær, aö
honum yrði ætluð þátttaka i rikisstjórn þeirri, sem nú er reynt að
mynda i landinu. Sagðist flokkurinn jafnframt ekki geta sætt sig
við að Kristilegir Demókratar leiddu stjórnarmyndun nú, en frá
lokum siðari heimsstyrjaldar hafa þeir átt alla forsætisráöherra
landsins.
SPANN: Lögreglan á Spáni uppgötvaði i gær göng, sem grafin
höföu veriö undir stig, þar sem Juan Carlos, Spánarkonungur,
mun fara um á sunnudaginn kemur. 1 fréttum frá Spáni segir að
mögulega hafi veriö ætlunin að sýna konungi banatilræði, meö
þvi að koma fyrir sprengju i göngunum.