Tíminn - 02.08.1981, Page 24

24
«Mf j* >
%
*>■ 3 .S iuj)BÍ)uuiiu6
Sunnudagur 2. ágúst 1981
af erlendum bókamarkadi
11*' UV » Ixrilvík t
/nusic
í 1 FOR
nevvntiriybv
TRLWAN OIX >11.
Triiman Capote:
M u s i c f o r
Chameleons. Sphere
1981.
Truman Capote kvað hafa
veriðorðinn ansiblautur. Var
að mestu hættur að skrifa, það
var helst fjandmaður hans
Norman Mailer sem sá um að
halda uppi merki skáldsögu-
legrar blaðamernsku — eða
hvernigsem maðurá að nefna
frásagnarmáta þeirra félaga.
Loks gefur Capote svo út
þessa bók nd i ár, kaflar úr
henni hafa að visu birst áður i
timaritum þar vestra. Þetta
eru fjórtán smásmiðar — þar
á meðal hreinskilið samtal við
Marilyn Monroe (naumast að
hún vefst fyrir þessum köll-
um) og annað við svarta
hreingerningakonu. Svo er
glæpasaga, „1 köldu blóði” i
smækkaðri mynd, um morð-
mál i dæmigerðum amer-
iskum smábæ, auðvitað sann-
söguleg. Segir Capote. Breskir
gagnrýnendur hafa þó dregið
sannsögugildi bókarinnar i
efa, séö i henni ýkjur og rang-
færslur. Förlaðist Capote
kannski minnið i allri
drykkjunni. Satt að segja hef
égaldrei haftgaman af svona
rey fa ra kenndri blaða-
mennsku i æöra veldi. En Tru-
man Capote á sér sina aödá-
endur.
WSUlQ 'i tt'S?:iíSÍ
of =d(ía 5S«n. arttí
otoiiðn.íoí ömic: .
í!» »f«w Vú«k
Dff
center
banbara
fjrizzuti
harrison
Barbara Grizzuti
Harrison: off center.
Plavboy 1981.
Barbara Grizzuti leggur
rækt við hið gamalgróna og nú
æ fáséðara form essayunnar,
og það með all góðum árangri.
Greinar eftir hana hafa i ára-
raðir birst i timaritum vestra
sem sjaldnast berast hingað,
þetta erafturá möti fyrsta rit-
gerðasafnhennar.Hún skrifar
um sjálfa sig af hreinskilni,
fráskilda konu með tvö börn.
Um kvennamál, fóstureyð-
ingar.og jafnrétti. Um fjöl-
miðla og fjölmiðlahetjur, Jane
Fonda, Joan Didion, Dick
Cavett, Billy Graham, etc. Og
um ameriskan samtima með
hæfilegum skammti af vand-
lætingu og ki'mni. Ritgerðar-
formiö útheimtir að menn séu
stuttorðir, sjái málin i
leiftrandi heildarsýn, rit-
gerðin veröur að koma á ó-
vart, þar mega ekki vera
dauðir punktar. B.G. H. upp-
fyllir flest þetta mæta vel—
rrtgeröir hennar eru frisk-
legar og skipta máli fyrir les-
andann og breyttviðhorf hans.
Ivan Morris: The
Nobility of Failure.
Penguin 1980.
Það er erkitýpa i japanskri
sögu — hetjan sem leggur allt f
sölurnar, er frá upphafi
fæddur með sáðkorn tor-
timingari'brjóstisér, nærekki
að framkvæma ætlunarverk
sin og ferst að lokum ellegar
fremur tilkomumikið sjálfs-
morð. Ivan Morris, sem lést
um aldur fram, 1976, var
mikiil sérfræðingur um allt
það sem japanskt er. Hann
var prófessor i japönsku,
skrifaði bækur um japanska
sögu og bókmenntir, auk þess
sem hann þýddi sígild japönsk
bókmenntaverk. Undirt itill
þessarar siðustu bókar Morris
er „Tragic Heroes in the
History of Japan”. Fyrsta
tragiska hetjan af niu á að
hafa verið uppi á 4. öld, sú
siðasta á þeirri I9du . Þetta
voru uppreisnarmenn, aöals-
menn, hermenn, tilvist
nokkurra þeirra er allsendis
óljós. Bókin endar á kafla um
slikan örlaga-hetjuskap á
þessari öld, sjálfsmorðsflug-
mennina — kamikaze. Erm-
fremur er vikiö að rithöfund-
inum Yukio Mishima sem liföi
og dó f hetjuljóma fortiðar-
innar. Japönsk saga og
japanskur þjóðarandi er lokuð
bók fyrir flestum, þessi bók
lýkur þessu upp aö hluta.
- » V * k* Jf 'Pt» »4 » v» i
■tí4tutmntd»fwgm
Alistair Cooke: Lett-
ers from America.
Penguin 1981.
Alistair Cooke er Englend-
ingursem varstassióneraður i;
Bandarikjunum allar götur
frá 1937 sem sérstakur frétta-
ritari enskra blaða og út-
varpsins BBC. Fáir frétta-
menn hafa likasti notið jafn
mikillar alþýðuhylli og hann,
enda maðurinn við alþýðu-
skap. Við munum auðvitað öll
eftir honum úr sjónvarpsþátt-
unum skemmtilegu —
„Alistair Cooke’s America”,
um persónulega túlkun hans á
bandariskri sögu og þjóðlifi.
Eftir alvörumál seinna strið:-
ins fann Alistair sig knúinn til
að snúa sér að erjum hvers-
dagsins — aö litla fólkinu, þá
urðu til vikulegir útvarps-
þættir hans „Letters From
America”, sem gengu viö fá-
dæma vinsældir i meira en
þrjátiu ár. Hér er úrval af
bréfunum i bókarformi frá ár-
unum 1946-51, ameriskt mann
lif og annað smálegt séð i vin-
gjarnlegu og oft gamansömu
ljósi útlendings sem bjó i
hringiðu New York-borgar.
■ Bckurnar hér að ofan eru fengnar hjá Bókaverslun Sigfúsar
Eymundssonar.
Streymt í
byltingarátt
Edward Crankshaw:
The Shadow of the
Winter Palace. Penguin
1978.
í siðasta Helgar-Tima var sagt
stuttlega frá annarri bók eftir
þennan sama Crankshaw — „The
Fall of the House of Habsburg”,
um niðurlag Habsborgarveldisins
i Austurriki-Ungó á 19du öld og
algjört hrun þess á þeirri 20ustu.
Dluga þótti bókin frábær lýsing á
hnignandi heimsveldi.
Hér er Crankshaw á ferðinni
með annað hnignandi veldi, Rúss-
land á tima siðustu fjögurra
keisaranna. Þessi bók ku vera
öllu nýlegri en Habsborgara-
bókin, fyrst var hún útgefin 1976.
Crankshaw hafði virk afskipti af
Rússlandi i rúm þrjátiu ár, fyrst
sem hernaðarfulltrúi við Breska
sendiráðið i' Moskva og siðan sem
blaðamaður og fræðingur. Enda
hefur hann skrifað ókjör greina
og bóka um sovésk samtimamál-
efni — þar eru frægastar „Russia
Without Stalin”, „Khrushchev’s
Russia” og ævisaga Krúsjoffs.
En þessi eróefað þeirra veiga-
mest, uppfyllir þörf sem var á
stuttri og læsilegri bók um mikla
umbrotatima i sögu Rússlands og
heimsins — aðdragandann að
byltingunni og Ráðstjórnarrikj-
unum. Undirtitill bókarinná’- er
„The drift to revolution 1825—
1917”. Hún hefst viö valdatöku
Nikulásar I. og i desemberupp-
þotinu á fyrsta valdaári hans. Þar
máttistrax kenna frækorn i rúss-
neska bændasamfélaginu sem
siðar urðu að mikilli andófshreyf-
ingu. Allan valdaferil Nikulásar
rikti spenna milli hans og þjóðar-
innar, hvers helsti formælandi
var útlaginnðAlexander Herzen.
Eftirmaður Nikulásar var
Alexander II., sem venja er að
lita á sem vel meinandi umbóta
sinna. A tima hans var bænda-
ánauðinni m.%. aflétt og ýmsir
vankantar sniðnir af rússnesku
samfélagi. Ená valdatima hans
fæddist lika Ulyanov — Lenin,
terroristar urðu æ djarftækari,
ivað eftir ajinað var setið fyrir
ífi Alexanders.loks árið 1881 var
hann ráðinn af dögum . Arfi hans.
Alexander III, þótti siðan mjög
afturhaldssam ur.
^vo er það Nikulás greyið
annar, sem var svo óheppinn að
þurfa að ri'kja á tima þegar var
bara ti'maspursmál hvenær uppúr
syði. Sem og gerðist 1905 og siðan
svo um munaði 1917.
En þrátt fyrir að Rússland hafi
verið eins konar bakgarður
heimsins á þessum tima var
margt I deiglunni. Járnbrautir
voru lagðar um allt rikið-þar á
meðal Siberíujárnbrautin fræga,
landið fór ekki varhluta af iðn-
byltingunni sem var rekin á
nokkurs konar lénsbasis. Og
menningin—þarna blómstruðu
rithöfundarnir sigildu Gogol,
Dostojevski, Tolstoy. Og tón-
skáldin — Mussorgsky, Borodin,
Tsjækovski'.
1 stuttu máli skeið þrungið at-«
burðum sem Crankshaw skrifarV
um af sögulegu næmi og á litrikan
hátt. Rússnesku byltinguna
verður að skoða i sem vfðustu
samhengi áður en menn fella um
hana dóma til eða frá — bók Ed-
wards Crankshaw er til sliks
skilningsauka. eh.
THE
SHADOW
OFTHE
WINTEH
PALACE
SEM ÞYKJA MERKILEGAR
• ••
Bókasiða eins og þessi hlýtur
óhjákvæmilega að miðast all-
mjög við enskar og ameriskar
bókmenntir þar sem bækur
annarra tungumála eru fátiðar i
bókabúðum hér. Nú skulum við
kanna hvaða bækur þykja merki-
legastar á Englandi þetta
sumar...
MIDNIGHT’S CHILDREN
(Cape, pund 6.95) er eftir Salman
Rushdie, Indverja sem skrifar
um heimaland sitt, þaö þjóðfélag
sem þar þrifst. Bókin þykir vera
bæði spennandi og skemmtileg
lesning, flókin, nákvæm og löng
en ljósið sem hún bregður upp ó-
missandi.
OTHER PEOPLE (Cape, pund
5.95) er eftir Martin Amis, en
hann er sonur Kingsley Amis sem
hefur um margra ára skeið þótt
meðal bestu skáldsagnahöfunda á
Bretlandi, ekki sist vegna skorts
á öðrum betri. Martin hefur
þegar skrifað tvær bækur og
báðar vakiö mikla athyglien eng-
in eins og þriðja bók hans, Other
People.. Þetta er dularfull bók og
menn eru sist á eitt sáttir um
hana, hvað hún eigi eiginlega að
fyrirstilla. Stúlkan Mary kemur
mjög við sögu en hver er hún? Er
hún dáin, er hún á ferð um helviti
Dantes, eða er hún bara utam
garðsmaður isamfélaginu? Amis
þykir vefa sögu sina meistara-
lega vel og stillinn er sagður
magnaður.
CREATION (Heinemann, 8.95)
ereftirþann viðfræga bandariska
rithöfund, Gore Vidal, sem jafnan
hefur haft lag á að láta ekki logn-
mollu rikja umhverfis sig. Þetta
er viðfeðm bók og segir frá þvi
skeiði I sögu mannsins þegar
hugur hans setti á sig sjömilna-
skóna, um þaö bil 500 f.Kr. Sögu-
maður er látinn vera sonarsonur
spámannsins Zóróaster, sem
stofnaði Zaraþústra-átrúnað, og
við fylgjum honum um veröldina.
Heródótos skýtur upp kollinum,
Búdda sömuleiðis og Konfúsius
Demókritus einnig. Er það mál
manna að sjaldan hafiGore Vidal
tekist jafnvel upp...
LOITERING WITH INTENT
(Bodley Head, pund 6.50) eftir
Muriel Spark er sögð vera meðal
bestu bóka þessa mikilsmetna
rithöfundar. Sagan gerist á Eng-
landi kringum árið 1950, and-
rúmsloftið er grátt, fremur
kuldalegt og þrúgandi. Aðalsögu-
hetjan á bersýnilega ýmislegt
sameiginlegt með Muriel Spark
sjálfri og bókin þykir vera ansi
góð analýsa á enskt þjófélag, þau
öfl sem þar ráöi ferðinni, jafn-
framt þvi að vera læsileg og vel
samansett skáldsaga.
THE SIRIAN EXPERIMENTS
(Cape, pund 6.95) er þriðja bókin
eftir Doris Lessing i flokki sem
hún hefur kallað „Canopus in
Argus”. Þessi mjög svo virti rit-
höfundur teygir sig þar inn á svið
visindaskáldsögunnar aö mörgu
leytien aðalviðfangsefnið er samt
sem áöur maðurinn sjálfur, sam-
félagiö hans, eðli og tæpt er á
mórölskum gildum, að þvi er
manni skilst. Bók fyrir ólaf Jóns-
son — og alla hina lika...
TH E WHITE HOTEL (Gollancz
pund 6.95) , sem er eftir D.M.
Thomas,er handa áhugamönnum
um fræði gamla Freuds. Bókin er
sett upp sem „casehistory” eða i
rauninni sjúkdómslýsingu manns
sem leitar til sálfræðings. Það er
flettofan af öllu og sagan endar
hvergi annars staðar en við Babi
Yar. Þessi bók hefur vakið
nokkra athygli og þykir mjög
eftirtektarverð enda þótt menn
séu ekki sammala um hvemig til
hefur tekist.
IIOUSEKEEPING (Faber,
pund 5.25) kemur frá Banda-
rikjunum og er eftir Marylinne
Robinson. Bókin hefur hlotið
mikið lof, hún er sögð vera ó-
venjuleg, undarleg og heillandi
saga sem vekur margar
spurningar, og er auk þess lista-
vel skrifuð og samansett. Bókin
gerist meðal kvenna sem stýra
húshaldi við óvanalegar að-
stæöur. Einn gagnrýnandi hefur
látið út úr sér að bókin fjalli um
leifar þær sem fortiðin skilur eftir
sig.
THE MEETING AT TELGTE
(Secker and Warburg, pund 5.95)
er eftir einn frægasta og besta
skáldsagnahöfund Vestur-Þýska-
lands.Gunter Grass, og hefur hún
hlotið mjög misjafnar undir-
tektir. Grass imyndar sér i bók-
inni að skömmu eftir þrjátíu ára
strið hefðu mestu andans menn
og skáld i' Þýskalandi sest á rök-
stóla til að ræða framtiðina i
ljósi fortiðar, tungumálið og
annað sem andans mönnum er
hugleikið. Sumum hefur þótt
þetta dálítið fáránleg sviðsetning
hjá Grass en fundurinn á sér
hreina og klára fyrirmynd i fundi
sem haldinn var rétt eftir að
siöari heimsstyrjöldinni lauk,
einmitt af helstu andans mönnum
Þjóðverja. Þetta er þvi dæmisaga
i og með. Þrátt fyrir fremur
slæma dóma sumra gagnrýnenda
hefur bókin styrkt Grass mjög i
sessi i heimalandi sinuogþóhún
sé kynnt hér á ensku er ástæða til
að hvetja alla þá sem mögulega
geta að lesa hana heldur á frum-
málinu, þýsku. Grass mun ekki
njóta sin sérlega vel á engil-sax-
nesku.
Og að lokum skulum við kynna
okkur þrjá „þrillera” sem vakið
hafa sérstaka eftirtekt innan
þeirrar bókmenntagreinar:
GORKY PARK (Collins, pund
6.95) er eftir litt kunnan höfund,
Martin Cruz Smith. Það er langt
siðan réttur og sléttur „þriller”
hefur hlotið jafnmikið lof enda
fjokka margir bókina með alvar-
legri bókmenntum en gerist og
gengur með skemmtisögur. Hún
gerist i Moskvu, þar komast
menn á snoðir um undarlegt sam-
særi sem teygiranga sina viða, og
andlitslaus lik finnast á viða-
vangi. Ef til vill er hér kominn
höfundur sem brúað getur bilið
milli bókmennta og reyfara, og
ekki vanþörf á: þeir eru fáir sem
það geta.
MURDER HAS A PRETTY
FACE (Macmillan, pund 5.95)
eftir Jennie Melville ber sterkari
einkenni reyfarans en er engu að
siður býsna óvenjuleg. Glað-
beittur hópur af lesbium kemur
mjög við sögu en Sappó er þeirra
fyrirmynd og þeim tekst að lokka
lögregluforingja, sem er kona, til
fylgilags við sig. Tekið er til við
glæpi. Þetta ku vera skemmtileg
bók frá að mestu ókunnum
höfundi.
Og lokserþað sá höfundur sem
margir aðdáendur reyfara telja
vera meistarann i þessari grein.
Eric Ambler hefur skrifað nýja
bók sem nafnið THE CARE OF
TIME (Weidenfeld, 6.5Ö). Aðdá-
endum Amblers ber ekki saman
um hvort þessi bók skuli teljast
meðal hinna bestu sem hann
hefur skrifað en það má telja vist
að þrátt fyrir allt fái menn
nokkuð fyrir peningana sina—
sem sé skemmtun og spennu.
—ij stal og stældi.