Fréttablaðið - 09.03.2008, Blaðsíða 17

SUNNUDAGUR 9. mars 2008
fjarri að svo sé. Menn eru bara að
reyna að sinna starfi sínu af sam-
viskusemi og taka tillit til alls þess
sem máli skiptir samkvæmt
lögum.“
Lítið traust á dómskerfinu
Traust á íslensku dómskerfi hefur
mælst lítið í könnunum Capacent
að undanförnu. Í nýjustu könnun-
inni báru 39 prósent landsmanna
traust til dómskerfisins sem er
með allra lægsta móti í saman-
burði við opinberar stofnanir og
opinber embætti. Lögreglan
mældist með 80 prósenta traust,
heilbrigðiskerfið með 68 prósent
og umboðsmaður Alþingis með 62
prósent svo dæmi séu tekin.
Í könnunum Capacent hefur
traust landsmanna á dómskerfinu
mælst undir fimmtíu prósentum
frá því árið 2002 og fór meðal
annars niður í 29 prósent í febrúar
í fyrra.
Hvernig er hægt að fá fleiri Íslend-
inga til þessa að treysta dóms-
kerfinu?
„Það á að vera sjálfsagður hlutur
að fólk þekki til þeirra sem með
dómsvaldið fara og viti eitthvað
um grundvallarhugmyndir þeirra
um starfið sem þeir eru að sinna.
Til dæmis ef spurt er; hafa dómarar
vald til þess að setja lagareglur?
Vilja menn ekki vita hvort dómari
við æðsta dómstól þjóðarinnar
telur sig hafa vald til þess setja
lagareglur, eða hvort valdið sé tak-
markað við að finna reglur sem
þegar eru til staðar, eins og ég tel?
Ég lít svo á að það ætti að vera
grundvallaratriði í upplýstu þjóð-
félagi að fólk þekki meginsjónar-
mið þeirra sem fara með dómsvald.
Eins og þjóðfélag okkar er í dag þá
getur traust og virðing ekki byggst
á fjarlægð og þekkingarleysi á
störfum dómstóla. Fyrst og fremst
hlýtur traustið að þurfa að byggj-
ast á þekkingu á því starfi sem
unnið er og þá líka því að fólk fái að
kynnast grunnviðhorfum dómara
til starfs síns. Það má vera að ein-
hvern tíma hafi fjarlægð og
ókunnugleiki skapað virðingu en
það er ekki þannig lengur.
Við höfum séð að traust almenn-
ings til dómstóla landsins mælist
lágt. Það er kannski vegna þess að
það er mikið skrifað í fjölmiðlum
um dómaraverkin án þess að jafn-
framt birtist hlutlausar skýringar
á forsendum þeirra. Þá vilja
umræðurnar verða svolítið ein-
hliða. Stundum áttar fólk sig ekki á
því hvers vegna tiltekinn brota-
maður fær ekki þyngri refsingu en
raun ber vitni og fjölmiðlar eru oft
fljótir til að taka undir slík sjónar-
mið. Það koma síðan engin andsvör
eða skýringar. Þetta er til þess fall-
ið að grafa undan traustinu. Ég
held að það sé almennt talað gott
fyrir samfélagið að fólk viti hver
viðhorf dómara eru. Víða erlendis
er ekki sama þögn frá dómurum
eins og er hér hefur verið. Dómar-
ar í Danmörku tjá sig til dæmis
mun meira um dómarastörfin held-
ur en hér. Þá er það vel þekkt í
Bandaríkjunum að þar koma dóm-
arar í Hæstarétti einatt fram á
fundum og í málstofum, þar sem
þeir eru jafnvel að takast á inn-
byrðis í rökræðum um eitthvert
tiltekið álitamál í lögfræði. Salur-
inn er oft fullur af fólki, blaða-
mönnum og öðrum. Þetta gerir
gagn og ég held að það sé betra
fyrir dómstólana að fólk fái að sjá
dómarana og kynnast viðhorfum
þeirra. Þetta séu ekki bara nafn-
lausir menn inni í lokuðu dómhús-
inu sem enginn þekkir.“
Dómarar eru æviskipaðir. Finnið
þið fyrir því að ykkur sé veitt
nægilegt aðhald í starfi?
„Í lagadeildum háskólanna er
fjallað um verk dómaranna. Það er
vitaskuld gert með öðrum hætti en
í fjölmiðlum. Það er eðlilegt og
nauðsynlegt að verkin séu gagn-
rýnd og þau skoðuð gaumgæfilega.
Dómarar eru æviskipaðir, þeir
verða ekki settir af. Eina aðhaldið
sem fólkið í landinu getur veitt
þeim sem með dómsvaldið fara er
að fjalla um verk þeirra. Það er
eðlilegt að það sé gert. Sumir hafa
sagt það há akademískri umræðu
um lögfræði hér á landi að pró-
fessorar við háskóla eru varadóm-
arar í Hæstarétti. Þeir eru þá oft
kallaðir inn, þegar reglulegir dóm-
arar verða vanhæfir til meðferðar
máli. Það hefur verið sagt að þetta
geti dregið úr hvatanum til að gagn-
rýna störf dómara þar sem próf-
essorar eiga þar þýðingarmiklu
hlutverki að gegna. Ég held að það
sé nokkuð til í þessu.“
Hvað er það erfiðasta við dómara-
starfið?
„Það er að hlusta. Ég hef nú alla
tíð verið svolítill prédikari í mér og
því á ég auðvelt með að tala sjálfur.
Það halda margir að það sé auð-
veldara að hlusta en að tala í dóm-
sal. Það er misskilningur. Það
krefst mikils aga að hlusta af ein-
beitingu á málflutning og mér
finnst það mun erfiðara en að flytja
mál sjálfur. Stundum er um að
ræða þriggja klukkutíma sam-
felldan málflutning um flókin álita-
mál. Það er auðvitað krefjandi en
getur verið bæði gefandi og
skemmtilegt ef málflutningur er
góður.“
Skipanir á dómurum hafa verið
umdeildar undanfarin ár og finnst
mörgum sem að breyta þurfi verk-
lagi við skipanir. Hvað finnst þér?
„Samkvæmt lögum á Hæsti-
réttur að gefa umsögn um umsækj-
endur um dómarastarf við réttinn.
Ég hef í ræðu og riti gagnrýnt
þetta. Mér finnst það ekki geta
gengið að Hæstiréttur sjálfur velji
nýja menn inn í dómarahópinn.
Dómarar hafa oft skoðun á því
hverja þeir vilja fá og er ekkert
óeðlilegt við það. En þeir eiga þá
ekki að vera umsagnaraðili um
dómaraefni. Það getur til dæmis
verið að tiltekinn umsækjandi eigi
ekki upp á pallborð dómaranna af
einhverjum allt öðrum ástæðum
en þeim sem varða hæfni hans. Þá
getur það gerst og hefur gerst að
slíkur umsækjandi fái verri
umsögn en aðrir fyrir vikið. Ég tel
að það eigi ekki að leggja þetta á
dóminn. Til dæmis tel ég mig ekki
hafa notið sannmælis hjá dóm-
stólnum í umsögn um mig þegar ég
sótti um á árinu 2004. Það hefur
samt ekki haft nein áhrif á sam-
starf mitt við aðra dómara síðan ég
hóf hér störf. Það hefur gengið
vel.“
■ Fæddur 27. september 1947 í Reykjavík.
■ Foreldar Gunnlaugur Ólafsson leigubílstjóri og Ingibjörg Margrét Jóns-
dóttir bókavörður.
■ Stúdent frá Menntaskólanum í Reykjavík 1967 með 1. einkunn, 7,83.
Embættispróf í lögfræði frá Háskóla Íslands 1973 með 1. einkunn,
13,32 af fimmtán mögulegum.
■ Starfaði sem þingfréttaritari á Morgunblaðinu 1973 til 1974. Fram-
kvæmdastjóri listahátíðar í Reykjavík 1974. Fulltrúi á lögmannsstofu
1974 til 1977. Sjálfstætt starfandi málflutningsmaður frá 1977 til 2004,
þegar hann var skipaður hæstaréttardómari. Prófessor við Háskólann í
Reykjavík frá 2002 til 2004.
■ Sat í stjórn Heimdalls, félags ungra sjálfstæðismanna í Reykjavík,
1968 til 1969. Í stjórn ungra sjálfstæðismanna 1969 til 1971. Full-
trúi stúdenta í háskólaráði Háskóla Íslands 1970 til 1972. Formaður
Orators 1971 til 1972. Í stjórn Lögfræðingafélags Íslands 1974 til 1979.
Í stjórn Lögmannafélags Íslands 1981 til 1986, formaður 1983 til 1986
og í kjaranefnd félagsins 1979 til 1980. Formaður yfirkjörstjórnar við
alþingiskosningar í Reykjavík 1995 til 2000. Í yfirkjörstjórn við borgar-
stjórnarkosningarnar í Reykjavík 1994 (formaður) og 1998.
■ Formaður starfshóps sem fjallaði um hvernig bæri að bregðast við
dómi Hæstaréttar 19. desember 2000 í öryrkjamálinu svokallaða.
UM JÓN STEINAR GUNNLAUGSSON
VIÐURKENNING
FRÁ ÞEIM SEM
ÞEKKJA LEIKINN
Glitnir þótti skara fram úr í markaðsmálum árið 2007 í könnun sem
Capacent gerði meðal markaðsstjóra 400 stærstu auglýsenda
landsins*. Þetta er annað árið í röð sem markaðsstarfsemi Glitnis
nýtur þessarar viðurkenningar meðal fagfólks.
Glitnir þakkar þeim hrósið.
Glitnir skarar fram úr í
markaðsmálum að mati markaðsfólks
*Síma- og netkönnun gerð 4.–26. febrúar 2008
af Capacent í samvinnu við ÍMARK og SÍA.