Fréttablaðið - 09.03.2008, Blaðsíða 22

LEYNIVOPNIÐ
4 matur
Flest borðum við yfir okkur af súkkulaðieggjum yfir
páskana og höfum gert frá því við munum eftir
okkur. Sú hefð að borða egg og skreyta með eggjum
á páskum er þó ekki svo ýkja löng hér á landi en á
sér lengri sögu í Evrópu.
Í Evrópu á miðöldum þurftu leiguliðar að
gjalda landeigendum skatt. Um páskaleytið voru
hænurnar nýbyrjaðar að verpa eftir veturinn.
Því var skatturinn í formi eggja fyrir páska
en aðra tíma ársins í formi einhverra annarra
afurða frá búunum. Landeigendurnir gáfu
svo fimmtung af eggjaskattinum til bág-
staddra og er sá siður að gefa börnum
páskaegg dreginn af þeirri hefð. Seinna var
svo farið að blása úr eggjunum og mála þau
og skreyta til gjafa og á barokktímanum
gaf yfirstéttarfólk hvert öðru skreytt egg,
oft með litlu spakmæli eða ljóði á miða inni í
egginu.
Páskaegg náðu ekki til Íslands fyrr en í
kringum 1920. Ástæðan er sennilega sú að hér
voru fáar hænur og engin hefð fyrir eggjaskatti
í landinu en ekki fór mikið fyrir hænsnarækt
fyrr en um 1930.
Fróðleiksmolar fengnir af vísindavef
háskóla Íslands. - rat
Maðurinn hefur frá örófi alda tínt egg villtra fugla sér til matar. Hænur voru fyrst tamdar á
Indlandi fyrir þúsundum ára og
hafa hænuegg upp frá því verið
langalgengustu eggin sem
menn leggja sér til munns.
Þau eru yfirleitt
ófrjóvguð en þó er hægt
að borða frjóvguð egg
sem hafa verið geymd í
kæli því kælingin kemur í
veg fyrir að úr verði ungi.
Hænuegg eru mjög prót-
ínrík og auk þess full af víta-
mínum og steinefnum. Flest næringar-
efnin er að finna í rauðunni. Þar er einnig
talsverð fita og kólesteról. Í 100 grömmum
af eggjum eru tíu grömm fita.
Egg eru mikið notuð í bakstur
og aðra matargerð en einnig
borðuð ein og sér. Þau eru und-
irstaða í fjölbreyttri matar-
gerð heimshorna á milli.
Egg geymast í allt upp
undir mánuð í kæli en eru
best tiltölulega fersk.
Aldur eggja má ráða af
því hvort rauðan helst í
miðri hvítunni þegar
þau eru brotin. Geri
hún það er eggið ferskt.
Eggjarauður geymast í
um sólarhring í kæli og hvít-
urnar í hálfan.
Það hefur engin áhrif á bragð eða
næringargildi eggja hvort þau séu brún
eða hvít. Þá má kanna hvort egg sé harð-
eða linsoðið, án þess að fjarlægja skurn-
ina, með því að láta það snúast á sléttum
fleti. Harðsoðið egg snýst í marga hringi
en linsoðið stöðvast fljótt.
Stífþeyttar eggjahvítur eru til dæmis
notaðar í marens en það vefst fyrir
mörgum að fá rétta áferð sem er vissu-
lega ákveðin kúnst. Þess ber fyrst að
gæta að ekki sé vottur af fitu eða eggja-
rauðu í skálinni því þá þeytast þær ekki.
Ef sykri er bætt út í er best að gera það
þegar hvíturnar eru byrjaðar að freyða.
Ekki má þeyta þær of lengi því þá er
hætta á að þær hjaðni. Sé stífþeyttu
hvítunum bætt út í annað deig er best
að setja fyrst nokkrar matskeiðar út í
deigið en þá er auðveldara að blanda
afganginum út í án þess að hvíturnar
hjaðni mikið.
HRÁEFNIÐ: Egg
Undirstaða í fjölbreyttri
matargerð og bakstri
1
Egg
2
3
1. Hænur voru fyrst tamdar á Indlandi fyrir þús-
undum ára og hafa hænuegg síðan verið algeng-
ustsu eggin sem menn leggja sér til munns.
2. Andarungi nýsloppinn úr eggi.
3. Það hefur engin áhrif á bragð eggja hvort þau
eru brún en hvít. En skemmtilegust eru þau auð-
vitað marglit.
FÁAR HÆNUR Á ÍSLANDI
Birna Hjaltadóttir, uppeldis- og meðferðarfulltrúi hjá
Reykjavíkurborg, á sér skemmtilegt leynivopn í eld-
húsinu. Leynivopnið er kafli í uppskriftabók eftir syst-
ur Birnu sem gefur henni góð ráð til að leiðrétta mistök
sem verða í eldhúsinu. „Í kaflanum eru skrifuð niður
ráð ef maður hefur til dæmis ofsaltað mat eða ef matur-
inn er of sætur, eða eitthvað brennur við eða önnur mis-
tök sem við koma matargerð. Þessi kafli er mjög hent-
ugur fyrir mig því ég er mjög slæm í því að fara eftir
uppskriftum. Ég fer alltaf mínar eigin leiðir í matar-
gerð og því getur komið sér vel að eiga svona kafla
þegar maturinn bragðast ekki eins og hann á að gera.
Útkoman úr matargerð minni hefur oft verið ansi
áhugaverð,“ lýsir Birna sem getur alltaf leiðrétt mis-
tökin með hjálp bókarinnar góðu.
Kaflinn í bókinni inniheldur einnig gömul húsráð
fyrir eldhúsið til dæmis hvernig gott er að geyma ýmsa
matvöru en það getur komið sér vel.
„Eitt skipti þegar ég var að elda lasagna þá brann
hakkið við og ég fletti upp í bókinni og bætti við chilli og
þá hvarf allt brunabragðið,“ segir Birna.
Aðspurð hvort hún ætli að fara huga betur að því að
fara eftir uppskriftum svarar hún. „Nei ég hef ekki trú
á því, enda er þessi bók allt sem ég þarf. Maður lærir
vissulega af mistökunum en það er líka hægt að bæta
mistökin án þess að henda réttinum sem er eldaður.“
Mistökin leiðrétt
Bókin góða sem inniheldur allt til sem getur leiðrétt mistök í eld-
húsinu.
K
o
k
te
il
li
n
n
JAPÖNSK ÁSTRÍÐA
2 cl Smirnoff Orange ● 1 cl Sake ● 2 cl
Yuzu safi (Yuzu, japanskur sítrusávöxtur)
● 6 cl ananassafi ● Fyllt upp með Moet &
Mhandon kampavíni
Kokteilglas kælt með klaka. Vodki,
sake, yuzu-safinn og
ananas safi sett í
hristara og blandað.
Drykkurinn settur í
glasið ásamt muldum ís
og fyllt upp með
kampavíni.
Skreytt með ananas,
myntu & lime.