Tíminn - 05.12.1981, Blaðsíða 6

Laugardagur 5. desember 1981
6
Utgefandi: Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Jóhann H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrímur
Gíslason. Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. Afgreióslustjori: Sig-
urður Brynjólfsson. Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson,Elias Snæland Jóns-
son. Rítstjórnarfulltrúi: Oddur V. ólafsson. Fréttastjóri: Páll Magnósson.
Umsjónarmaður Helgar-Timans: lllugi Jökulsson. Blaðamenn: Agnes
Bragadóttir, Bjarghildur Stefónsdóttir, Egill Helgason, Friðrik Indriðason,
Heiður Helgadóttir, Jónas Guðmundsson, Kristinn Hallgrimsson, Kristin
Leifsdóttir, Ragnar Orn Pétursson (iþróttir), Skafti Jónsson. Útlitsteiknun:
Gunnar Trausti Guðbjörnsson. Ljósmyndir: Guðjón Einarsson, Guðjón
Róbert Agústsson, Elin Ellertsdóttir. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttir. Próf-
arkir: Flosi Kristjánsson, Kristin Þorbjarnardóttir, Maria Anna Þorsteins-
dóttir.
Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingar: Síðumúla 15, Reykjavik. Simi:
86300. Auglýsingasimi: 18300. Kvöldsimar: 86387, 86392. — Verð i lausasölu
5.00. Askriftargjaldá mánuði: kr. 85.00-Prentun: Blaðaprent h.f.
Reykjavík
eignist Keldnaíand
i ágætu viðtali, sem Timinn birti nýlega við
Egil Skúla Ingibergsson borgarstjóra, lagði
fréttamaðurinn m.a. fyrir hann eftirgreinda
spurningu:
,,Ég man eftir þvi, að fyrir nokkrum mánuðum
lagðir þú fram greinargerð fyrir borgarráð, þar
sem þú lýstir nákvæmlega árangurslausum
samningaviðræðum um hugsanlega yfirtöku
borgarinnar á landi rikisins við Keldur, sem
endar á þvi að þú leggur til, að eignarnámsheim-
ild skipulagslaga verði breytt til að ná yfirráðum
landsins til framtiðarbyggðar fyrir Reykjavik.
Má túlka þessa niðurstöðu i þá veru, að hefðir þú
einn fengið að ráða, þá hefðirðu heldur viljað að
framtiðarbyggð borgarinar risi á strandlengj-
unni norðan Grafarvogs i stað Rauðavatns-
svæðisins, sem nú hefur þó orðið ofaná?”
Svar borgarstjóra var á þessa leið:
,,Þetta hangir að sjálfsögðu saman. Samt er ég
ekki viss um, að þetta hafi verið i minum huga,
þegar þessi tillaga kom fram. Einfaldlega vegna
þess, að þá hafði mér verið falið, ásamt öðrum
embættismönnum, ákveðið verkefni til lausnar,
ef tök væru á. Embættislega tókst okkur ekki að
leysa þetta vandamál. Ég gerði jafnframt grein
fyrir þvi að ég teldi ekki grunn til þess að ræða
þetta mál frekar á þessu stigi valdastigans, sem
við embættismennirnir erum á. Það yrði að
ræðast af mönnum, sem hefðu meiri völd heldur
en við höfðum, og miðað við þau gögn, sem ég
hefði i höndunum, þá legði ég til að farin yrði sú
leið að taka landið eignarnámi.
Auðvitað tengist þetta siðan þeirri ákvörðun
um uppbyggingu við Rauðavatn, sem siðar er
tekin. Ég held, að það hafi ekki farið á milli
mála, að flestir hafi litið svo á, að Keldnaland
væri eðlilegt sem næsta byggingarsvæði fyrir
Reykjavik, áður en við færum lengra til austurs,
af ýmsum ástæðum. Þegar að sá valkostur er
ekki lengur fyrir hendi, þá verður að athuga þá
næstu og það var það, sem gert var.”
Hvað, sem öllum meiningarmun um skipu-
lagsmál Reykjavikur liður, ættu allir að geta orð-
ið sammála um, að Keldnaland er svo mikilvægt
fyrir höfuðborgina af mörgum ástæðum, að eðli-
legt er að hún fái þar eignaryfirráð. Þess vegna
hlýtur það að vera sameiginlegt áhugamál Reyk-
vikinga, að Reykjavikurborg eignist Keldnaland.
Ótrúlegt er, að það fáist ekki fram án laga-
setningar, en annars yrði að gripa til hennar.
Öfugþróun
Á fundi Ferðamálaráðs íslands 22. okt. sl. var
samþykkt að vara við þvi að velja skemmtistöð-
um eða verzlunum erlend heiti.
Þessi öfugþróun væri i algerri mótsögn við þá
stefnu ráðsins að stuðla að verndun og virðingu
fyrir islenzkri menningu, sögu og tungu. Ferða-
málaráð minnir á, að þeir erlendu gestir, er
hingað koma, leggja m.a. leið sina hingað til að
kynnast sögu okkar og menningu. Hin erlendu
nöfnværu ekki góð kynning á landi og þjóð. Þ.Þ.
menningarmál
„Honum fylgir
hundur gladur”
John Holmes:
FJARHUNDURINN
Þýöandi:
Dr. Stefán Aðalsteinsson.
Útgefandi: Búnaðarfélag lslands.
181 bis. Reykjavik 1981.
■ Það hefur verið sagt opinber-
lega, að tslendingar muni vera
eina þjóðin i heiminum, sem
hefur stundað sauðf járrækt i’ þús-
und ár, án þess að hafa nokkurn
tima haft rænu á þvi að rækta
fjárhundakyn. Sjálfsagt er þetta
alveg rétt, en hitt er þó jafnvist,
að margur góður fjárhundurinn
hefur verið i þessu landi frá
upphafi vega og fram á daga
þeirra manna sem nU lifa, þótt
mjög hafi hallað undan fæti i þvi
efni eins og mörgum öðrum á
siðustu árum. Ærin þörf er aö
bæta þar um, þvi að enn þurfa
islenskir fjárbændur mjög á
góðum hundum að halda, — og
það er alls engin ástæða til þess
að fjármenn og bændur i sveitum
íslands sli'ti kröftum sinum við
verk, sem fjárbændur annarra
þjóða hafa fyrir löngu lært að láta
hunda si'na annast.
Nú er komin út á íslandi
kennslubók um tamningu og með-
ferð hunda. Þetta er lærdómsrik
bók, enda talar höfundur hennar
af langri reynslu. Sjálfur hefur
hann tamið og þjálfað hunda
siðan „snemmaá árinu 1930”,svo
að hann á hvorki meira né minna
en hálfrar aldar reynslu að baki.
Ekki eru nein tök á þvi' hér að
gera greinfyrir nema örlitlu broti
af þeim fróðleik sem er innan
spjalda þessarar bókar, en nefna
má nokkur atriði. Höf. telur sjálf-
sagðan hlut að venja alla hunda
við band fráunga aldri. Eða, eins
og það er orðað: „Hægt er að
kenna hvolpi að ganga i taumi á
hvaða aldri sem er, ef honum
þykir vænt um eiganda sinn og
eltirhann án þess að hafa taum .”
Hann mælir einnig með þvi að
hundinum séu kennd ákveðin orð,
eins og t.d.: „Hægri.” „Vinstri.”
„Vinstri, farðu fyrir.” „Hægri,
farðu fyrir.” „Leggstu.” O.s. frv.
Svo strangur er höfundurinn um
þetta siðast talda atriði, að hann
segir m.a.: „Aður en ég byrja að
láta hund vinna við búfé, þarf
hundurinn að kunna að fíeygja
sér niður þegar honum er sagt
það, bæði þegar hann heyrir
fyrirskipunina: „Leggstu” og
eins þegar hann heyrir i flaut-
unni.”
Skemmtilegur þykir mér kafl-
inn um eðlishvatir hundsins, en
þær hefur höfundur þessarar
bókar auösýnilega rannsakaö
gaumgæfilega. Viö skulum rétt
gripa niður á tveim stöðum, þar
sem annars vegar er rætt um
hreinlætishvötina, og hins vegar
um kynhvötina, en barátta
islenskra fjármanna við þessar
hvatir hunda sinna hefur oft verið
i meira lagi brösótt svo ekki sé
fastara að orði kveðiö. Um kyn-
hvötina segir svo m.a.:
„Menn geta ekki átt von á þvi,
aö kynóöur hundur hafi hugann
við búfé, sem hann á að sjá
um.”... „Hundur, sem er geltur
eftir að hann hefur náö fullum
þroska, breytist aðeins að þvi
hvaö varðar kynhvötina. Eðli
hans verður það sama að öllu
leyti og hæfileikar hans til fjár-
gæslu verða hinir sömu og
áður.”......,Eins og stendur er
aðeins einn af hverjum tiu hund-
um á hundabúi minu ógeltur og ég
hef trú á þvi, að innan tiðar verði
ekki meiri andúð gegn þvi að
gelda hunda heldur en stóð-
hesta.”
Þá er það nú hreinlætishvötin.
Sá kafli hefst á þessum eftir-
tektarverðu orðum, sem menn
ættu að festa sér vel i m inni: „011
dýr, sem fæðast i bæli, reyna ó-
sjálfrátt að halda bælinu
hreinu.”Siðan segir: „Efhvolpur
er i hundahúsi, sem er of litið eða
hreinsað óreglulega eða sjaldan,
á hann engra kosta völ nema vera
skitugur og venst þvi að lifa við ó-
hreinlegar aðstæður.”... ,,En
hvolpur, sem er i hreinu, rúm-
góðu hundahúsi eða hvolpur, sem
getur farið út Ur hundahúsinu
þegar hann þarf, venst á að fara
sem lengst frá bælinu. þegar
hann þarf að létta á ser.”------
Hér er sem sé gert ráð fyrir þvi,
að hundarnir eigi sitt sérstaka
hús, eins og önnur dýr á bænum,
og að hús i þeirra sé haldið hreinu,
engu siður en t.d. fjósi eða hest-
húsi. — Menn ættu lika að lesa
vandlega þaö sem stendur skrifað
á bls. 29-30. Þar er tekið dæmi af
ungum hvolpi, sem bóndi kaupir.
Hvolpurinn fær að hlaupa um á
býlinu eins og hann vill, allan
daginn, alla daga. „Hann er lát-
inn afskiptalaus, hann fylgireigin
hvötum og þær verða sterkari
eftir þvf sem hvolpurinn eldist.”
... „Engin tilraun hefurverið gerð
til þess að kenna honum neitt.” —
Það er auðvitað ekki von að vel
fari, þegarsvo allt i einu á að fara
að venja slikan hvolp við fé.
Nú er þess að geta, að höfundur
bokarinnar um fjárhundinn, —
sem er Breti, — tekur i bók sinni
einkum mið af hundakyni.sem er
mjög algengt á Bretlandseyjum,
svokölluðum Border Collie hund-
um. Þessir hundar hafa verið
þrautþjálfaðir og kynbættir mjög
lengi. Það má þvi búast við, að
tiltölulega auðvelt sé að gera
hvolp af sli'ku kyni afbragðsf jár-
hund. Aftur á móti er liklegt að
róðurinn yrði þyngri, tamningar-
timinn lengri og erfiðari, ef ætti
að taka okkar óræktuðu,
„islensku” hunda sömu tökum.
Hitt er vi'st, að fslenskir fjármenn
og bændur (og reyndar allir
hundaeigendur), geta margt og
mikið lærtafþessaribók. Það er
að vfsu hart að þurfa að segja
það, en staðreynd er það engu að
siður, að „hundamenning” okkar
lslendinga hefur löngum verið
okkur til háborinnar skammar.
Hugsa sér aö það skuli ekki þurfa
annað en að ein tik sé lóða, þá eru
óðara komnir utan um hana von-
biðlar, kannski einir fimm eða tiu
i hóp.
Og svo tekur öllhersingin sig upp
einhvern daginn og tekur aö
flakka um sveitina, eins og hjörö
hálf-villtra dýra. Þegar svo þessi
tik gýtur hvolpum sinum i
fyllingu ti'mans, veit enginn hver
faöirinner, (eða feðurnir, þvi að
oft munu hvolparUreinu og sama
gotinu eiga sér fleiri en einn
föður). Hvernig halda menn aö
hægt sé að rækta nokkra dýra-
tegund meö þessu háttalagi? Nei,
svona aöfarir þekkjast hvergi á
byggu bóli, þar sem ræktun og
kynbætur eru i sæmilegu lagi.
Auðvitað á að hafa á þessu sama
háttog með hestana: Ala upp sér-
staka kybótahunda, en sjá um að
hinir auki ekki kyn sitt. Þá fyrst
er von til þess að stofniim fari
smám saman batnandi. Kynbóta-
bú og tamingastöö islenskra
fjárhunda er ekki fjarlægur
draumur, heldur aðkallandi
nauðsynjamál. Og vel aö merkja:
Tamningastöð, þar sem aðstaða
er til þess a ð þjálfa hunda við bú-
fé á hverjum degi, einhverja
stund Ur deginum, allt árið, t.d. i
sérstökum girðingarhólfum, i lik-
ingu við það sem bent er á i bók-
inni, sem er hér til umræðu.
Það sem ég set helst Ut á bókina
Fjárhundinn er það, að mérþykir
höfundurinn oft helst til langorð-
ur. Það hefði verið hægt að
þjappa efninu betur saman. Af-
leiðingþessa er m.a. sú, að menn
þurfa að lesa bókina vandlega, og
það oftaren einu sinni, til þess að
festa sér efni hennar i minni.
Það olli mér einnig stórri undr-
un og vonbrigðum, þegar ég las
þessa bók, hve vinnslu hennar er
ábótavant. Það er leiðinlegt að
þurfa að segja þetta, en væri blátt
áfram ekki heiðarlegt að þegja
yf ir þvi'. Málfar er næsta hnökrótt
og prentvillur öheyrilega marg-
ar, einkum i fyrri hluta bókar-
innar, svo nærriliggur að ætla, að
þar hafi orið eitthvert sérstakt
slys varðandi prófarkalesturinn.
Draugurinn „tilað byrja með” og
útlenda orðasambandið „idag” (i
merkingunni ,,nú á dögum” —
„núna”) ganga um bókina ljósum
logum, og fleira mætti nefna, þótt
þaö verði ekki gert hér.
í fyrri hluta bókarinnar eru
prentvillur oft fleiri en ein á
hverri siðu (t.d.á bls.30). Fyrst i
stað er orðið „annarra” ýmist
ritað með einu r-i eða tveimur,
sömuleiðis er i' fyrri hlutanum
ýmist rituð z eða ekki (sbr. bls.
25,efst),en siðan er alveg hætt að
nota setuna. Orðið „hundur” er
jafnvel ekki nærri alltaf beygt.
(,,... að kenna ungum hund...”
...með ungum hund”. stendur á
bls. 26). Ef til vill er þó leiðin-
legast, að iformála útgefanda og
aftan á kápusiðu segir, að bókin
heiti á frummálinu „The
Farmer’s Dog”, (eintala), en
innaná titilsiðu stendur: „Titill á-
frummáli:: The Farmer’s Dogs”
(fleirtala). — Núskiptir kannski
ekki neinu meginmáli, hvort bók-
in heitir á enskunni „Hundurinn
bóndans” eða „Hundarnir bónd-
ans”, en skemmtilegra hefði þó
verið, að hin islenska gerð þess-
arar þörfu bókar hefði ekki verið
tvisaga um þetta atriði.
Ég er satt að segja alveg
undrandi á þvi að það ágæta fólk,
sem stendur að útgáfu þessarar
bókar,skyldi ekki þegari'upphafi
gera ráðstafanir til þess að girða
fyrir slik vinnubrögð. Ég veit að
visu af langri reynslu, að bækur
verða seint „dauðhreinsaðar” af
öllum prentvillum, en annar eins
frágangur og hér er á ferðinni, á
samt ekki að þurfa að eiga sér
stað.
En hvað um það. Erindi bókar-
innar um fjárhundinn er ekki að
skemmta þeim sem hafa yndi af
islenskri tungu, heldur á hlutverk
hennarað vera að kenna mönnum
að umgangast hunda sina. Það
geturhún li'ka sannarlega gert, ef
menn lesa hana vel og hafa siðan
rænu á aö læra af henni. HUn ætti
að vera til á hverju sveitaheimili i
landinu, og alls staðar þar sem
hundar eru meðal húsdýra eða
heimilisvina. Allmargar myndir
og teikningar eru i bókinni til
glöggvunar á efni hennar. Yfir-
leitteruþærágætar, en þó mættu
sumar ljósmyndimar vera dálítið
skýrari.
Eins og áður hefur verið getið,
er bókin Fjárhundurinn þýdd af
dr. Stefáni Aöalsteinssyni. Hann
skrifar einnig afbragösgóðan for-
mála, þar sem hann segir m.a.
söguraf hundum, semhann hefur
þekkt, enda hafa löngum verið
góðir hundar á Vaðbrekku.
Gunnar Einarsson, sá er dvald-
ist við bústörf i Ástraliu og á
Nýja-Sjálandi og er snjall hunda-
þjálfari, ritar eftirmála. Greinar
þeirra Stefáns og Gunnars eru hin
besta viðbót við bókina og auka
gildi hennar fyrir islenska
lesendur.
—VS.