Tíminn - 02.02.1982, Blaðsíða 7

Þriöjudagur 2. febrúar 1982.
■liliiist
erlent yfirlit erlendar fréttir

■ Þessi mynd birtist i Sunday Times 24. f.m. og sýnir hvernig væntanlegur sjónvarpsþáttur um Pól-
land kom blaöinu fyrir sjónir.
Haukarnir snú-
ast gegn Haig
Kissinger gengur í lið með þeim
'IB'SENNILEGA verða skiptar
skoðanir um gildi sjónvarpsþátt-
ar, sem Bandarikjastjórn létgera
um Póllandsmálið og sendur var
út um gervihnött siðastliðið
sunnudagskvöld.
Ýmsirlétu fyrirfram i ljós að of
mikill Hollywoodstill myndi
verða á honum, þvi að allmargir
þekktir leikarar þaðan voru þátt-
takendur. Aðrir sögðu að ekki
væri nóg fyrir Bandarikjastjórn
að láta gera slikan sjónvarpsþátt
um Pólland. Hún ætti einnig að
láta gera slikan þátt um E1 Salva-
dor.
Meðal þeirra, sem létu i ljós
slika gagnrýni, voru Denis
Healey, varaformaður brezka
Verka man naflokksi ns, og
William Rodgers, einn af helztu
leiðtogum hins nýja flokks sósial-
demókrata i Bretlandi.
Forsætisráðherrar Hollands,
Danmerkur og Grikklands skor-
uðust undan að taka þátt i þessari
sýningu. Alls komu þar fram
stjórnarieiðtogar i 14 löndum og
voru meðal þeirra Ronald
Reagan, Helmut Schm idt, Mitter-
rand og Margaret Thatcher. Þá
létu þar 1 jós sitt skina leikararnir
Bob Hope, Orson Welles, Barbra
Streisand, Kirk Douglas, Charl-
ton Heston, Glenda Jackson og
Frank Sinatra.
Framlag Norðurlanda önn-
uðust Abba-söngflokkurinn,
Gunnar Thoroddsen og Willoch.
Daginn áður höfðu verkalýðs-
samtök viða um heim haldiö iundi
til að lýsa yíir stuöningi viö óháöu
verkalýðssamtökin i Póllandi,
Samstöðu og frelsisbaráttu Pól-
verja. Leiðtogar þeirra vildu hins
vegar ekki taka þátt i umræddum
sjónvarpsþætti Bandarikja-
stjórnar.
EÐLILEGT er að menn veltu
nokkuð vöngum yfir þvi hvers
vegna Bandarikjastjórn greip til
þessararleiksýningar, sem hlaut,
vegna þátttöku Hollywoodleikar-
anna, að verða nokkuð umdeild,
a.m.k. utan Bandarikjanna.
Einnig myndi þálturinn ekki að-
eins rifja upp hiö hörmulega
ástand i Póllandi heldur einnig i
öðrum löndum, þar sem rikis-
stjórnir njóta stuönings Banda-
rikjanna.
Ein liklegasta skýringin er sú
að Reagan og Haig sæti nú vax-
andi gagnrýni haukanna i Banda-
rikjunum fyrir aðgerðaleysi
varðandi málefni Póllands og
óskelegga afstöðu til Sovétrikj-
anna. Fleiri og fleiri forustumenn
haukanna, sem voru eindregn-
ustu stuðningsmenn Reagans i
forsetakosningunum, láta nú
opinberlega i ljós gagnrýni á
utanrikisstefnuna.
Þeir halda þvi m.a. fram, að
Kissinger
Carter hafi reynzt skeleggari,
þegar Rússar réðust inn i Afgan-
istan. Þá hafihann m.a. gripiðtil
kornsölubanns. Þetta geri
Reagan ekki.
Að dómi þeirra er Reagan ekki
aðeins óskeleggur i afstöðunni til
Sovétrikjanna, heldur einnig allt-
of undanlátssamur við banda-
menn Bandarikjanna i Vestur-
Evrópu. Friðarhreyfingarnarþar
séu látnar hafa alltof mikil áhrif á
stefnumörkun Atlantshafsbanda-
lagsins bæði beint og óbeint.
Um miðjan janúar bættist
haukunum svo heldur en ekki
liðsauki, þar sem var Kissinger
fyrrv. utanrikisráðherra.
Haukarnir hafa haft andúð á
Kissinger og krafizt þess að
Reagan léti hann hvergi koma
nærri mótun utanrikisstefnunnar.
Kissinger hefur unað þessu illa,
og nú gripið til þess að gerast
sjálfur mesti haukurinn.
1 tveimur greinum, sem
Kissinger birti i New York Times,
er stjórn Reagans gagnrýnd fyrir
alltof mikla undanlátssemi við
herstjórnina f Póllandi og stjórn
Sovétrikjanna. Kissinger gefur i
skyn, að Haig hefði átt að aflýsa
fundi hans og Gromykos, sem
haldinn var i siðustu viku. Þá hafi
áttað lýsa pólska rikið gjaldþrota
og krefjast þess af Sovétrikjun-
um, að þau greiddu skuldir þess.
Þótt mesti ljóminn sé farinn af
Kissinger, vekja tillögur hans enn
athygli. Gagnrýni hans kemur
þeim Reagan og Haig áreiðan-
lega illa.
ENSKUR blaðamaður hefur
það eftir Haig, að hann hafi aldrei
búizt við þvi að verða kallaður
dúfa. Það er þó gegn honum, sem
haukarnir beina nú spjótum sin-
um.
Þeir eru m.a. reiðir honum
fyrir að hafa átt þátt i þvi, að A11-
en var látinn vikja sem öryggis-
málaráðunautur forsetans. Þeir
vantreysta Clark, sem skipaður
hefur verið i stað hans, þvi að
hann sé of mikill málamiðlunar-
maður.
Þá vantreysta haukarnir þeim
tveimur mönnum, sem nú ganga
næst Haig i utanrikisráðuneytinu,
en það eru þeir Walter Stoessel,
sem tók við varautanrikis-
ráðherraembættinu af Clark og
Larry Eagleberger, sem gengur
næstur Stoessel að völdum. Full-
vi'st þykir, að gagnrýni haukanna
muni á næstunni mjög beinast
gegn þeim Stoessel og Eagleberg-
er.
Það gefur til kynna að staða
þeirra Reagans og Haigs er eng-
an veginn öfundsverð, þar sem
þeir hafa annars vegar haukana i
Bandarikjunum og hins vegar
friðarhreyfingarnar i Vestur-
Evrópu.
Margt bendir til þess, að Reag-
an geri sérljóst, að hann geti ekki
látið haukana ráða ferðinni. Hann
vili ekki loka öllum leiðum til
samkomulags við Sovétrikin, en
veita þeim hins vegar ákveðinn
þrýsting. Honum er ljóst að hann
verður að taka tillit til almenn-
ingsálitsins i Vestur-Evrópu og aö
Nató má ekki kljúfa, eins og óhjá-
kvæmilega yrði, ef haukarnir
fengju að ráða.
Undir þessum kringumstæðum
reyna þeir Reagan og Haig að
fara millileið. Þeir taka tillit til
Vestur-Evrópu, en reyna jafn-
framt að koma til móts við hauk-
ana að vissu marki. Sjónvarps-
sýningin á sunnudagskvöld var
með Hollywoodsvip. HUn var
meira sett á svið til að fullnægja
haukunum i Bandarikjunum en til
þess að hafa áhrif út á við.
Þórarinn Þórarinsson,
ritstjóri, skrifar
Kaupendur hurfu
frá í pólskum
verslunum í gær
■ Talið er að almenningur i
Póllandi hafi tekið hinum
miklu verðhækkunum i land-
inu með stillingu, en i gær allt
að fimmfaldaðist verð á
margvislegum varningi þar i
landi. Stóðu menn i biðröðum
með skömmtunarseðla sina,
eins og ekkert hefði i skorist.
Framfærslukostnaður i land-
inu mun hafa hækkað um
fjórðung i fyrra og gætir
skorts á ýmsum vörutegund-
um. Hafa stjórnvöld að undan-
förnu gert mikiö til þess að
búa almenning undir þessar
hækkanir og látið i veðri vaka
að á undanförnum árum hafi
það haft sitt að segja til þess
að veikja efnahagsástandiö að
ekki hefur komið til hækkana
einsskjóttog nauösynlegt var.
A undanförnum árum hafa
stjórnvöld margsinnis orðiö að
draga verðhækkanir til baka
vegna mótmælaaögerða.
Pólska stjórnin kveðst munu
gripa til harðra refsinga gagn-
vart hverjum þeim sem til ó-
eirða efnir og á dögunum var
hert á herlögum i Gdansk,
eftir óeiröir i skipasmiða-
stöðvum þar, útgöngubann
var lengt og simalinur rofnar,
auk þess sem notkun einkabila
var bönnuð.
Það var verð á helstu mat-
vælategundum, rafmagni og
oliu, sem hækkaði i gær. Viöa
hurfu kaupendur frá i gær,
þegar þeir heyrðu hve hátt
verðið var orðið.
Bandaríkjastjórn
hyggur á stórað-
stoð við El Salvador
■ Aðstoðarutanrikisráðherra
Bandarikjanna tilkynnti i gær
að stjórnin ætlaði þegar i stað
aðsenda hergögn til E1 Salva-
dor að verðmæti 55 milljónir
dollara. M.a. er ætlunin að
senda landinu flugvélar i stað
þeirra sem hafa tapast i bar-
dögum við skæruliða. Enn
eiga þó deildir bandariska
þingsins eftir að fallast á
þessa fjárveitingu, en m ikið er
talið við liggja að þetta fáist
fram, þvi að sögn aðstoðar-
utanrikisráðherrans er úr-
slitaorrustan um Miö-
Ameriku nú háð i E1 Salvador.
Reagan forseti helur lýst þvi
yfir að ýmsar umbætur i
mannréttindamálum haíi átt
sér stað i E1 Salvador og mun
hann telja að þar með sé rutt
úr vegiöllum hindrunum fyrir
bandariskum stuðningi. Reag-
an stjórnin hefur haldið áfram
stuðningi þeim við stjórn E1
Salvdor, sem hófst á siðustu
stjórnardögum Carters, en
áöur hafði þessi aðstoð lengi
legið niöri, eftir að fjórar
bandariskar nunnur voru
myrtar þar i landi.
A sl. ári fór aðstoð Banda-
rikjanna við E1 Salvador si-
vaxandi og sendir þangað
hernaðarráðunautar. Herma
sagnir að eítir komu þeirra
þangað hafi efnahernaði verið
beitt gegn skæruliðum i land-
inu. Talsmenn skæruliða
halda þvi fram að þessi aukna
aðstoð Bandarikjastjórnar
muni hleypa af staö enn auk-
inni öldu mannviga i landinu.
Schmidt talar máli
Nato við Grikki
■ Forsætisráðherra Grikkja,
Papandreou, kom til Bonn i
gærdag til viðræðna viö
Schmidt kanslara. Er lýst yfir
að þeir muni helst ræða af-
stöðu hinnar nýju grisku
stjórnar til Atlantshafsbanda-
lagsins og Efnahagsbanda-
lagsins. Segja heimildir i dag
að Schmidt kanslari hafi i
huga að reyna að laða fram
vinsamlegri afstöðu Grikkja
til beggja bandalaganna. 1
kosningabaráttunni vegna
þingkosninganna i Grikklandi
i fyrra hét Papandreou þvi aö
beita sér fyrir úrsögn landsins
úr N ATO, kæmist flokkur hans
til valda. Ekki hefur hann efnt
þetta loforð, en sagt aö hann
áliti Tyrki Grikkjum hættu-
legri en Varsjárbandalagiö.
Fimm félagar
Rauðu herdeild-
anna handteknir
■ Lögregla á ttaliu tók fimm
menn fasta i gær og eru þeir
grunaðir um að vera félagar i
Rauðu herdeildunum og fyrir
að hafa sýnt lögreglustjóra i
Róm banatilræði. Hefur lög-
reglan á skömmum tima fund-
iö þrjú fylgsni herdeildanna og
auk þess mikið af vopnum og
skjölum. Hafa tiu félagar
verið handteknir, frá þvi er
fylgsni það fannst, þar sem
bandariski hershöfðinginn
James Dozier var i haldi.