Tíminn - 06.03.1982, Blaðsíða 5

Sunnudagur 7. mars 1982
5
■ Mynd 4 — Skriðdýr
sneri við blaðinu með þeim hætti
sem hann lýsti i klausunni að ofan
þótti honum næsta h'tið til fyrri
mynda sinna koma. Hann
skrifaði:
„SU staðreynd að eftir 1938 tók
ég að sinna túlkun persónulegra
hugmynda i mun rikari mæli en
ég hafði áður gert, var ekki sist
sprottin af burtför minni frá Ita-
liu þar sem ég dvaldist mikið er
ég var ungur. í Svisslandi, Belgiu
■ Mynd G — Möbius-borði II
og Hollandi en i öllum þessum
löndum bjó ég um lengri eða
skemri tima, var landslag og
arkitektiir öðruvisi og ekki nánd-
ar nærri eins áberandi og á ítaliu.
nánar tiltekið i suðurhluta lands-
ins. Mér þótti þvi ekki réttlætan-
legt að halda uppteknum hætti að
skrá umhverfi mitt á þann máta
sem ég hafði lengi gert. Ég hygg
að við þessa breytingu hafi mi'nar
innri hugmyndir átt greiðari leið
upp á yfirborðið en ella”.
Escher lifði sem fyrr sagði
ákaflega kyrrlátu lifi, eftir þvi
sem best er vitað. Hann upplifði
tvær heimsstyrjaldir, lausungina
eftir þá fyrri og kalda striðiö eftir
þá siðari, hann upplifði kreppuna
miklu og tæknibyltinguna á siðari
hluta aldarinnar: þessa sér engan
stað i verkum hans. Jafnvel áður
en hann einbeitti sér aö þvi að
ummynda óljósar hugmyndir sin-
ar i grafíkverk voru myndefni
hans einkum formsterkar bygg-
ingar —hann gerði meöal annars
mynd af Babelsturninum og aðra
ofan Ur þaki Péturskirkjunnar i
Róm —ellegar landslag og þá oft-
ast tilkomumikið. Fyrst eftir
breytinguna og löngum siöar,
kannaöi hann hins vegar mögu-
leika formsins, myndir af ólikum
fyrirbærum runnu saman i' eitt,
einn hlutur breyttist i' annan.ólik-
ar hliöar reyndust ein og hin
sama. Escher kallaði þetta reglu-
lega niðurskiptingu yfirborðs eða
sviðs og kvað það vera auöugustu
uppsprettu hugar sins.
„Myndir þessar sýna hvernig
skipta má yfirboröi upp i sams-
konareöa mismunandi figúrur án
þessað nokkurs staðarverði autt
bil. Márarnir voru sérfræðingar á
þessusviðienþeirskreyttu meðal
annars veggi og gólf hallarinnar i
Alhambra á Spáni á þennan hátt.
Márarnir einskorðuðu sig hins
vegar við abstrakt form sem þeir
röðuöu saman þeir gerðust aldrei
svo djarfir að nota myndir af
nátúraliskum fyrirbærum — fisk-
um, fuglum, skordýrum eða
manneskjum — til aö fylla út i
form sin. Ég gat ekki fellt mig við
þessar takmarkanir sem þeir
höföu bundið sig við vegna þess
aö fyrir mér skipti höfuðmáh að
áhorfandinn bæri kennsl á þau
form sem fléttuðust saman i
myndunum”.
Við sjáum dæmi um þetta á
þeirri mynd sem hér er merkt
númer eitt, og heitir „Hesta-
menn”. Escher sagði um þessa
mynd:
,,Til þess að sýna að ljósu
hestamennimir eru spegilmyndir
hinna dökku hef ég teiknað hring-
laga band eða teppi sem hesta-
mennirnir riða eftir. Maður gæti
til dæmis imyndað sér að þetta
væri langur refillog mynstur ofið
iþað.litirnir mismunandi eftir þvi
hvernig refilnum er snúiö. Dökku
riddararnir á ljósa bakgrunnin-
um skipta þvi um lit þegar teppi
þessu er snúiö við. í miðjunni
hefur refillinn hins vegar verið
ofinn saman þannig að ekki
verður betur séð en ljósu og
dökku hestamennirnir fylli alger-
lega hver út i annan”.
Escher gerði fjöldan allan af
myndum af þessu tagi en ennþá
frægari eru þó þær myndir hans
þarsem eittform breytist iannað
likt og í myndinni „Dagur og nótt’
(mynd 2) en „Dagur og nótt” er
ein þekktasta mynd hans. Enn
skulum við vitna i Escher sjálf-
an:
„Gráir rétthyrndir akrar
teygja sigupp á við og þróast og
breytast uns þeir eru orönir aö
hvitum eða svörtum fuglum.
Svörtu fuglarnir fljúga til vinstri,
hinir hvitu til hægri og þeir hafa
—- hvorhópurinn um sig — skipað
sér i reglulegt oddaflug. 1 vinstri
hluta myndarinnar hafa hvitu
fuglarnir blandast saman og
mynda himininn aö degi til,
svörtu fuglarnir hinum megin á
myndinni verða á sama hátt að
nóttinni. Landslagið er speglað.
sama umhverfið er sýnt i báðum
helmingum en dagsbirtan er mis-
munandi. A mörkum dags og
nætur eru gráu akrarnir sem enn
á ný teygja sig upp á við og
mynda fuglana”.
Svipuö mynd er „Loft og vatn
II” (mynd 3), þar sem fuglar
veröa aö fiskum eða eru það fisk-
amir sem verða að fuglum. Og
sjórinn eða vatnið er myndað Ur
Sjá næstu síðu
Fundur