Fréttablaðið - 14.12.2008, Blaðsíða 22

MENNING 2
H
vað ég er að gera?“
étur Hilmar eftir
blaðamanni og verður
hugsi. Við sitjum uppi
á gamla danssalnum í
Þjóðleikhúsinu og ræstingakona,
sem er að burðast um með svarta
ruslapoka fulla, spyr hvort hún
megi bíða eftir lyftunni. Hilmar
hefur frá því snemma vors verið að
sýsla við undursamlega sögu Jóns
Kalmans um margslungið líf í litlu
þorpi á vesturströndinni, sem er
ekki fjarlægt mörgum öðrum
smærri þorpum hér á landi: „Að
mörgu leyti reyndist flókið að
brjóta söguna upp og koma henni í
dramatískt form. Þetta eru sögur úr
þorpi og sveitunum þar í kring. Það
sem ég geri er að ég tek þessar
sögur, slít þær í sundur og skara
þeim, en persónur verksins halda
utanum framvinduna. Þarna eru
persónur sem eru aukapersónur í
einhverri atburðarás en koma svo
fyrir síðar og verða þá aðalpersón-
ur í sinni eigin sögu. Við höfum
verið að vinna við að flétta saman,
sögurnar sem við erum að segja og
mér sýnist eins og þetta bara hangi
mjög vel saman hjá okkur.“
Sumarljós er stór sýning, fjölda
litríkra persóna í litlu íslensku
þorpi, sextán leikarar. Hljóðmynd
og tónlist eftir Ragnhildi Gísladótt-
ur, búninga gerir Þórunn María
Jónsdóttir, leikmynd Finnur Arnar
Arnarson en þau eru bæði reyndir
samstarfsmenn Hilmars, lýsingu
annast Lárus Björnsson en Jón Atli
Jónasson er leikstjóranum innan
handar. Sveinbjörg Þórhallsdóttir
annast hreyfingar og dansa. Frum-
sýning verður á Stóra sviðinu 26.
desember, hinum hefðbundna frum-
sýningardegi Þjóðleikhússins um
jól.
Nú er vinnan komin á svið. Það er
enn unnið í að klippa og bæta, auka
og stytta. Sviðin í sögunni eru mörg,
atburðir dreifast um þorp og sveit,
á nóttu sem degi, sumarnóttu sem
degi. Tíminn er óræður nútími en
sagan leiðir fram forsögu allt að tvo
áratugi aftur í tímann: „Sagan ger-
ist einhvern tíma á níunda áratugn-
um. það er eins og gengur þegar
maður leggur af stað með ný verk
byggð á skáldsögum eða ný leikrit.
Maður er fram á síðustu stundu að
skoða, vega og meta þegar maður
er með svona mikið efni. Það er
smám saman að snikkast utan af
því. Ég lagði af stað með löngunina
að ná andrúmi sögunnar, reyna að
fanga andrúm, einhverja snilld sem
Kalman hefur tekist að kalla fram í
sögunni. Svo kemur maður með
þetta inn í leikhúsið og smám saman
tekur leiksýningin sem form við.
Leikhúsformið hefur þörf fyrir að
slíta sig frá sögunni sem þá fjar-
lægist í vinnunni.“
Hilmar hefur jafnan sótt í hið
sjónræna í sviðsetningum sínum.
Hann segir verkefni býsna krefj-
andi og nú sé að koma í ljós í svið-
svinnunni hvernig ljós og hljóð
dragi verkið saman: Ragnhildur
Gísladóttir sé að vinna með leik-
hópnum að hljóðmyndinni sem leik-
ararnir flytja að hluta: „Við erum að
skapa andrúm sem er sögunni trútt,
heim sem þetta fólk býr í. Það er
glíma að halda utan um þorpið og
sveitirnar í kring. Þetta er lítið sam-
félag. Ég upplifi þetta sem hluta
fyrir heild. Er lífið í litlu þorpi ekki
það sama og í 101, London París
Róm. Fegurðin í þessu verki fyrir
mér er það hvernig fólk vaknar
morgun hvern til lífsbaráttunnar,
hvernig það reynir að vera mann-
eskjur allan daginn, það skiptir ekki
máli hvar þú ert staddur. Ástin er
ekkert sterkari, sorgin ekkert dýpri
í litlu þorpi en alls staðar. Það er
einhver fegurð í því hvernig við
vöknum og tökumst á við hversdag-
inn. Það er fegurð í því hvað lífið er
alls konar, stundum erfitt, það eru
litlir hlutir sem einstaklingar eru að
glíma við sem hafa lítið að gera við
alheimssamhengi heimsstjórn-
málanna sem eru stór mál fyrir
þann sem í því lendir. Og í samhengi
við það sem er að gerast í dag, það
er ólgusjór, það er havarí, samt þarf
fólk að vakna á morgnana og fara
með börnin í skólann, reyna að elska
maka sinn, sýna samviskusemi og
dugnað í starfi, finna einhverja leið
til að vera góð manneskja.“
Hilmar hefur lengi deilt starfs-
kröftum sínum milli þess að leiða
Hafnarfjarðarleikhúsið ásamt
Erling Jóhannessyni og leikstjórn í
stærri leikhúsum heima og heiman.
Hann hefur leikið í kvikmyndum og
var í fyrra í hlutverki norður á
Akureyri, í verki eftir Björn Hlyn
Haraldsson, sem kemur á fjalirnar í
Hafnarfirðinum eftir áramót.
Reyndar hefur aðsókn í Hafnarfirð-
inum og ásókn frjálsra hópa þangað
verið óvenju mikil á þessu hausti.
Hann þekkir því til beggja heima:
„Í sjálfstæðu leikhúsunum kunna
menn að vera fátækir. Allur sá geiri
er rekinn undir áætlun og hefur
alltaf verið. Núna eru minni pening-
ar og þá eru hóparnir betur staddir
en stofnanir sem hafa verið með
fjármagn sem hefur varla dugað,
en vél sem er stór og umfangsmikil.
Ég hugsa að það sé erfiðara í fram-
kvæmd að taka niðurskurði þar ef
það verður. Maður veit svo sem
ekki hvað hangir á spýtunni, en leik-
húsið hefur hlutverk á öllum tímum.
Svo er bara spurningin hvað menn
velja sér, hvað er viðfangsefnið, til
dæmis núna í þessum ólgusjó. Ég
byrjaði að vinna að þessu í mars,
hér voru fundir í sumarbyrjun og
svo fórum við að æfa í haust en þá
hafði allt breyst. Ég áttaði mig á því
að fólkið sem kæmi á þessa sýningu
í byrjun næsta árs yrði annað fólk
en það sem ég þóttist ætla að tala
við í sumar. Verkið talar til okkar
með öðrum hætti, við mætum því
með breytta lífssýn. Það eru tíu
þúsund manns sem keyrðu
þjóðfélagið á þennan stað, það eru
önnur tíu þúsund sem eru að mót-
mæla á götum og torgum, en svo
eru þrjúhundruð og tíu þúsund sem
vakna á morgnana, reyna að vera
góðar manneskjur og þreyja þetta
líf. þetta skrítna og margslungna bil
milli lífs og dauða. Þetta leikrit
fjallar svolítið um það fólk.“
Að vakna til
Sumarljós, og svo kemur
nóttin, ljóðræn skáld-
saga Jóns Kalmans frá
2005, vakti mikla athygli
á sínum tíma. Fram að
jólum verður stór vinnu-
hópur leikara og annarra
starfsmann Þjóðleikhúss-
ins önnum kafi nn við að
koma heimi og andblæ
skáldsögunnar á svið.
Sumarljós er jólaverkefni
Þjóðleikhússins. Höf-
undur leikgerðarinnar
og leikstjóri er Hilmar
Jónsson.
LEIKLIST PÁLL BALDVIN
BALDVINSSON
Ég lagði af
stað með
löngunina að
ná andrúmi sögunnar,
reyna að fanga and-
rúm, einhverja snilld
sem Kalman hefur
tekist að kalla fram í
sögunni. Svo kemur
maður með þetta inn í
leikhúsið …
LÍFSBARÁTTUNNAR
Hilmar á sviði
Þjóðleikhússins
þar sem æfingar á
Sumarlandinu eru
á lokasprettinum.
M
Y
N
D
F
R
E
T
TA
B
L
A
Ð
IÐ
A
R
N
Þ
Ó
R
Suðurgata 41 · 101 Reykjavík · sími 530 2200 · www.thjodminjasafn.isSuðurgata 41 · 101 Reykjavík · sími 530 2200 · www.thjodminjasafn.is Opið lla daga vikunnar nema mánudaga kl. 11-17
safnbúð
þjóðminjasafnsins
Samstæðuspil
Sérpakkað súkkulaði
Rósavettlingar
Fallegir minjagripir, íslensk hönnun, handverk og fróðlegar bækur
Safnbúð Þjóðminjasafnsins framleiðir vandaða minjagripi, leikföng og gjafavöru.
Ný og fersk hönnun sem færir muni, ljósmyndir, myndlist og handverk safnsins í
nútímalegan og fallegan búning.