Tíminn - 19.09.1982, Page 8

8
SUNNUDAGUR 19. SEPTEMBER 1982
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Gísli Sigur&sson. Auglýslngastjóri: Stelngrimur Glslason.
Skrlfstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttlr. Afgrel&slustjórl: Slgur&ur Brynjólfsson
íltstjórar: Þórarlnn Þórarinsson, Elfas Snæland Jónsson. Rltstjórnarfulltrúl: Oddur
V. Ólafsson. Fréttastjórl: Krlstlnn Hallgrlmsson. Um&jónarmaöur Helgar-Tfmans: Atll
Magnusson. Bla&amenn: Agnes Bragadóttlr, Bjarghlldur Stefánsdóttlr, Eirfkur St.
Elrfksson, Frlðrlk Indrl&ason, Hel&ur Helgadóttlr, Slgur&ur Helgason (fþróttir), Jónas
Gu&mundsson, Kristfn Leifsdóttir, Skaftl Jónsson. Útlltsteiknun: Gunnar Trausti
Gu&björnsson. Ljósmyndlr: Gu&jón Einarsson, Guðjón Róbert Ágústsson, Elín
Ellertsdóttir. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttlr. Prófarklr: Flosl Krlstjánsson, Krlstfn
Þorbjarnardóttir, Marfa Anna Þorstelnsdóttlr. Rltstjórn, skrifstofur og auglýsíngar:
Sf&umúla 15, Reykjavfk. Sfml: 86300. Auglýsingasfmi: 18300. Kvöldslmar: 86387og
86392.
Verð (lausasölu 9.00, en 12.00 um helgar. Áskrlft á mánuði: kr. 130.00.
Setning: Tæknldeild Tfmans. Prentun: Bla&aprent hf.
Vörumst
umferðarslysin
■ Á síðasta ári létust 24 íslendingar af völdum
umferðarslysa. 707 slösuðust, þar af 260 alvarlega.
Umferðarslys með eignatjóni voru 7202. 2325
ökumenn voru kærðir fyrir meinta ölvun við akstur.
Þessar tölur eru úr skýrslu Umferðarráðs um
umferðarslys á íslandi árið 1981.
Bráðabirgðatölur frá fyrri hluta þessa árs benda til
að umferðarslys verði ekki færri í ár en í fyrra. Bílum
hefur fjölgað og umferðarþunginn aukist.
í skýrslunni er gerð grein fyrir þróun umferðarslysa
undangengin ár. Þar kemur greinilega í ljós að á
árunum 1968-69 er fjöldi látinna af völdum umferðar
mun minni en á árunum á undan og á eftir og má að
öllum líkindum þakka það þeirri umferðarfræðslu og
umferðareftirliti, sem tengt var breytingu í hægri
umferð 1968.
Þarna kemur skýrt í ljós að hægt er að hafa áhrif á
umferð til hins betra með skipulögðu eftirliti og
fræðslu ef vilji og fjármunir eru fyrir hendi. Ekki er
hægt að tala um eyðslu á því fé, sem til þessa fer, því
fjárhagstjónið af völdum umferðarslysa er svo
gífurlegt að það sem sparast með bættri
umferðarmenningu hlýtur alla vega að vera margfalt
meira en það sem til hennar er lagt. í skýrslu
Umferðarráðs er ekki vikið að fjárhagstjóninu, enda
erfitt að reikna það út. Tapaðir vinnudagar af völdum
umferðarslysa eru margir, kostnaður við læknisþjón-
ustu mikill og beinar skemmdir á ökutækjum nema
svimandi upphæðum.
Þá eru ekki taldar þær afleiðingar sem
umferðarslysin hafa á líf og heilsu fjölmargra
einstaklinga, þeirra sem í slysunum lenda og ástvina
þeirra.
Nú þegar dag tekur að stytta og skólar hefjast fer í
hönd sá tími sem búast má við mestri tíðni
umferðarslysa. Lögregla biður ökumenn að sýna
aðgæslu og foreldra að gæta barna sinna og brýna fyrir
þeim hætturnar sem að þeim steðja á leið í skóla og
úr. Vonandi hefur þetta einhver áhrif til varnaðar.
En ökumenn verða að taka á honum stóra sínum
ef þeir ætla að leggja sitt af mörkum til að snúa við
þeirri öfugþróun sem á sér stað í umferðinni. Fyrst og
fremst verða þeir að læra umferðarlög og fara eftir
þeim, en mikill misbrestur er á að svo sé.
Ökumenn verða að láta sér skiljast að bílarnir sem
þeir stjórna eru hættulegir lífi og heilsu manna. Alltof
margir ökumenn hafa hagað sér eins og þeir séu einir
í umferðinni eða ættu að vera það. Frekjan og
tillitsleysið er slíkt að allt verður undan að láta þegar
níðingarnir þurfa að komast Ieiðar sinnar fljótt og vel.
I augum fjölda ökumanna hafa gangandi vegfarendur
bókstaflega engan rétt og er akstri hagað samkvæmt
því. Óvarðir vegfarendur verða að bjarga sér sjálfir
ella hljóta þeir verra af.
Hlutur lögreglunnar í að halda umferð innan marka
laganna sýnist ekki mikill. Það er orðið sjaldgæf sjón
að sjá lögreglumenn stjórna umferð og áminna þá sem
brotlegir gerast. Það þarf að draga úr umferðarhrað-
anum, en ekki eingöngu að greiða fyrir því að hún
verði sem auðveldust. Umferðarhraðinn og óðagotið
á götum og vegum kostar meira en svo að stætt sé á
því að spara mannafla við umferðarstjórn og það gerir
ekkert til þótt hægt sé á óþolinmóðum ökuþórum.
Þeir geta bölvað og bitið á jaxlinn þegar þeir fá ekki
að geysast óhindrað um götur og vegi.
Það er meira um vert að forða fólki frá hörmungum
umferðarslysanna. O.Ó.
SVIPMYNDIR
LISTAHÁTIDINNI
í EDINBORG
Listahátíðin í edinborg er ávallt meiri-
HÁTTAR ATBURÐUR í MENNINGARLÍFI BRET-
LANDS. Þar er ótrúlega fjölbreytt úrval listviðburða á
boðstólunum, að sjálfsögðu misjafnt að gæðum en flest
forvitnilegt. Myndlist, leiklist, kvikmyndir, ópera og ballett
og jafnvel sjónvarps-og videódagskrár er meðal þess, sem
Edinborgarhátíðin hefur upp á að bjóða. Og þar ægir saman
sýningum stórra, viðurkenndra og ríkra stofnana og
fátæklegum listsýningum við frumstæðar aðstæður. Sú
fjölbreytni, sem einkennir listviðburði í Edinborg á meðan á
listahátíð stendur, er einmitt að margra mati helsti kostur
hátíðarinnar. Auk hinnar opinberu og almennu listahátíðar
er nefnilega um að ræða svonefnda jaðarhátíð, þar sem nú
var hægt að velja á milli um 900 leiksýninga. Og breskir
gagnrýnendur segja, að þótt þar hafi að sjálfsögðu verið
misjafn sauðurinn, þá hafi gæðin aldrei verið jafn mikil og á
þessu hausti.
■ Úr sýningu Naya leikflokksins indverska á „Þjófnum
Charan“. Govind Ram leikur hér þjófinn, sem bíður aftöku
sinnar.
Eitt þeirra verka, sem vakti forvitni og aðdáun margra
gagnrýnenda, var sérstað leiksýning suðurafrísks leikflokks,
sem kallast Market Theatre Company og er starfrækt í
Jóhannesarborg. Leikritið nefnist Woza Albert! og fjallar um
lífið undir apartheidhimninum í Suður-Afríku. Leikararnir
eru tveir, Percy Mtwa og Mbongeni Ngema, sem sömdu
leikritið ásamt leikstjóra sínum, Barney Simon.
Woza þýðir upprisa og í leikritinu segir frá því, þegar
Kristur kemur aftur til jarðarinnar. Það gcrist í Suður-Afríku,
og honum er fagnað í fyrstu, en síðan verða heldur betur
árekstrar á milli raunverulegra kristinna viðhorfa frelsarans
og stefnu hvítu þjóðernissinnanna, sem stjórna landinu og
þykjast kristnir líka. Leikararnir bregða sér í mörg gervi hvítra
manna og svartra og lýsa þannig lífi þeirra, lífskjörum, vonum
og draumum og hinum harða veruleika hversdagsins undir
apartheid. Gagnrýnendur eiga vart nógu sterk orð til að lýsa
frábærri túlkun leikaranna og persónusköpun og áhrifa-
miklum söng og dansatriðum. í The Times er jafnvel talað
um, að leikflokkurinn sé sýnilega að þróa nýjan afrískan
leikstíl.
Gagnrýnandi sama blaðs skýrði frá því, að margir væru
ekki jafn hrifnir af bandariskum leikflokki, American
Repertory Theatre frá Massachusetts, sem sýndi fjóra stutta
leikþætti eftir Molicre í leiksýningu sem bar nafnið
Sganarelle. Eftir fyrstu sýninguna urðu harðar deilur um
meðferð Bandaríkjamanna á Moliere. „Þcir neikvæðustu
héldu því fram, að Bandaríkjamönnum ætti ekki að lcyfast
að setja Moliere á svið, hvað þá að bjóða ætti þeim til
alþjóðlegrar listahátíðar mcð slíka vanvirðu. Aðrir svöruðu
því til, að það væri þó betra en að láta Frakka leika Moliere"!
Nakinn japani var helsta umræðuefnið
Á LISTAHÁTÍÐ í REYKJAVÍK FYRIR FÁEINUM
ÁRUM. Þótti sumum list mannsins nokkuð sérstök og þá
ekki síður klæðaburður. Gestir á listahátíðinni í Edinborg
fengu ekki ósvipaða lífsreynslu. Það var Sankai Juku
leikflokkurinn frá Japan, sem þar sýndi danslist sem kennd
er við Butoh. Að sögn The Times heillaði sýning þessi suma
en aðrir löbbuðu út. Einkum munu áhorfendur hafa flúið á
dyr þegar einn Japananna, Ushio Amagatsu lék, við undirleik
sekkjapípa, glottandi dvergvaxinn mann, sem smátt og smátt
varð að óttaslegnum karlmanni í kvenmannsklæðum. Og
ýmsum varö víst ekki um sel þegar Amagatsu átti í
frygðarlegum faðmlögum við lifandi hana, sem slapp þó von
bráðar úr þeirri prísund og spígsporaði fram og aftur um
sviðið það sem eftir var sýningarinnar.
Amagatsu var aðeins einn fimm karlleikara í þessu verki,
sem í þýðingu mætti kalla „Draumur drengsins með rakaða
höfuðið“. Leikararnir voru að sjálfsögðu krúnurakaðir og
sérlega fáklæddir og dans þeirra og leikur í erótískara lagi.
Auk leiksýninga á sviði efndu þeir til útisýninga sem ekki
vöktu síður athygli.
Skoðanir voru skiptar um framlag Japananna, en allir voru
hins vegar mjög hrifnir af indverskum leikflokki, sem nefnist
Naya. Indverjarnir sýndu geysifjörugt og skemmtilegt leikrit,
sem nefnist „Þjófurinn Charan“ og segir frá þjófi, sem hefur
svarið að segja aldrci ósatt! Heiðarleiki hans að þessu leytinu
er í andstöðu við ríkjandi hegðan í þjóðfélaginu og leiðir að
lokum til dauða hans, en lífgað er upp á dálítið dapurlegan
söguþráð með söngvum og frábærum indverskum dönsum,
sem að sögn gagnrýnenda eru einstaklega hrífandi. Fór enda
svo, að sýning þessi hlaut margháttaða viðurkenningu á
jaðarhátíðinni.
Habib Tanvir heitir leiðtogi Naya leikhússins og hann gerði
sérstaka grein fyrir sögu og starfsemi leikflokksins á ráðstefnu,
sem efnt var til á hátíðinni. Hann taldi, að indversk menning
stæði föstum rótum í fornri hefð Indlands en hefði hins vegar
opnað glugga sína fyrir áhrifum frá vestrænni menningu, og
væri sambland þeirra ólíku strauma að finna í sýningum Naya
leikflokksins. „Þjófurinn Charan" er ein af þeim sýningum.
■ Félagarnir Percy Mtwa og Mbongeni Ngema frá
Suður-Afríku í leikritinu “Woza Albert!“
sem settar voru á svið í London eftir að Edinborgarhátíðinni
lauk.
Byron lávarður virðist orðinn vinsæl
PERSÓNA í BRESKUM LEIKRITUM. Fyrir fáeinum
mánuðum var frumsýnt í Bretlandi leikrit eftir Romulus
Linney, „Childe Byron“, þar sem þetta höfuðskáld var baðað
vingjarnlegu ljósi á sviðinu. Á Edinborgarhátíðinni kvað við
nokkuð annan tón. Þar var sýnt leikrit eftir Liz Lochhead,
sem er bæði leikritahöfundur og leikari, um Byron, vin hans
Shelley og Mary Godwin, ástkonu Shelleys. Leikritið nefnist
„Blóð og ís“ og segir frá dvöl þeirra þriggja við strönd Geneva
vatnsins, þar sem Shelley drukknaði og Mary samdi söguna
um Frankenstein.
í leikritinu eru raunverulegir atburðir úr lífi Byron, Shelley
og Mary fléttaðir saman við lýsingu Man> í sögunni um
Frankenstein og hreinlega téngdir saman.
Sem dæmi um þetta má nefna, að Shelley bjargaði
Mary frá því að blæða út við barnsburð meö því að drífa hana
ofan í ísbað. Liz Lochhead tengir þennan eftirminnilega
atburð í lífi Mary saman við þá kafla í sögu hennar um
Frankenstein, sem gerist á hafís á norðurslóðum. Sömuleiðis
eru persónur sögunnar tengdar stórskáldunum tveimur: dr.
Frankenstein og Shelley; Byron og skrímslið, sem
Frankenstein skapaði. Mikið er lagt uppúr því þegar friðsæl
og sólrík villa þeirra við ströndina umbreytist á sviðinu í
dimman kastala, þar sem neyðaróp fordæmdra sálna blandast
hurðarskcllum og vindgnauði um miðnæturleytið.
Gagnrýnendur eru ekki allir hrifnir af endurteknu
tvífarastefi leikritsins, en segja hins vegar samtölin vel gerð
og sannfærandi, sem ekki sé svo lítið afrek þegar um slíka
skáldjöfra er að ræða.
Þetta eru aðeins fáeinar leiksýningar á Edinborgarhátíð-
inni, sem mun eiga í allnokkrum fjárhagslegum erfiðleikum
þrátt fyrir aukin gæði og meiri fjölbreytni en oft áður.
Elías Snæland
Jónsson skrifar