Tíminn - 20.11.1982, Síða 7

usta hafa nú afgerandi þýðingu til hærri
aldurs.
Framsóknarflokkurinn setur það fram
sem markmið sitt í öldrunarmálum að
aldraðir eigi jafnan völ á þeirri heilbrigð-
is- og félagslegu þjónustu, sem eðlilegast
og hagkvæmast er, miðað við þörf og
ástand þess aldraða. Áríðandi er, að
þessi þjónusta sé veitt án tillits til
efnahags eða búsetu og að allir eigi
svipaðan kost á að njóta hennar.
Sérstaka áherslu ber að leggja á, að
öldruðum sé gert kleift að búa á eigin
heimilum og í umhverfi sínu eins lengi
og heilsa og kraftar leyfa, en fái
jafnframt notið nauðsynlegrar þjónustu
á stofnunum, þegar hennar er þörf.
Þá ber einnig að hafa að leiðarljósi
þau grundvallarmannréttindi aldraðra,
sem og annarra einstaklinga í lýðræðis-
þjóðfélagi, réttinn til sjálfsákvörðunar,
áhrifa og þátttöku.
Helstu þættir í málefnum
aldraðra
1. Hlutverk ríkisins - hlutverk sveitar-
félaga - stjórnun og samræming.
2. Lífeyris- og tryggingamál.
3. Húsnæðis- og skipulagsmál.
4. Þjónusta utan stofnana.
5. Atvinnumál.
6. Samtök aldraðra.
7. Heilbrigðismál.
Hlutverk ríkisins
Hiutverk ríkisins skal vera að annast
yfírstjórn öldrunarmála, tryggja nauð-
synlega samræmingu, vinna að stefnu-
mótun og áætlanagerð og sjá um að
fjármagn til þess málaflokks verði aukið.
Framkvæmdasjóður aldraðra verði
efldur.
Heilbrigðis- og tryggingaráðuneytið
annist þessa yfirstjóm. Komið verði á
fót samstarfsnefnd um málefni aldraðra,
sem hafí það hlutverk að annast
umsjón með þessum málaflokki og gera
tillögur til ráðuneytisins varðandi hann.
Samstarfsnefndin verði skipuð fulltrúum
frá sveitarfélögum, frá Öldrunarráði
íslands og frá heilbrígðisþjónustunni.
Forðast skal of mikil ríkisafskipti af
þessum málaflokki, og koma í veg fyrir
miðstýringu, sem draga mundi úr frum-
kvæði og áhuga sveitarfélaga, félaga-
samtaka og einstaklinga á þessu sviði.
Hlutverk sveitarfélaga
Hlutverk sveitarfélaga skal vera að
annast uppbyggingu og rekstur dvalar-
stofnana fyrir aldraða og að annast
heimaþjónustu fyrir þá. Þau skulu
annast stjórn öldrunarmála hvert á sínu
svæði eða í samvinnu við önnur sveitar-
félög eftir því sem við á. Þau skulu
tryggja nauðsynlegt samráð starfsfólks
heilsugæslustöðva, annarra heilbrigðis-
stofnana og starfsfólks félagslegrar þjón-
ustu sveitarfélaga um málefni aldraðra
á viðkomandi svæði. Þau skulu gefa
félagasamtökum áhugamanna svigrúm
til að vinna að málefnum aldraðra og
veita slíkum samtökum stjórnunaraðild
að dvalarstofnunum aldraðra, þar sem
þáttur þeirra er verulegur í uppbyggingu
stofnananna.
Sveitarfélögin skulu taka þátt í fjár-
mögnun við uppbyggingu dvalarstofn-
ana fyrir aldraða enda séu þeim tryggðir
tekjustofnar svo að þau geti valdið þessu
verkefni.
Lífeyris- og tryggingamál
Framsóknarflokkurinn vill að átak
verði gert til úrbóta á lífeyris- og
tryggingamálum aldraðs fólks sem taki
mið af því, að sem mestur jöfnuður ríki
í lífeyrisgreiðslum.
Óverjandi er að halda því misrétti og
misræmi, sem nú viðgengst í trygginga-
málum aldraðra þ.e.a.s. annarsvegar
þeirra sem njóta aðeins lífeyris frá
Tryggingastofnun ríkisins og hinsvegar
þeirra, sem að auki fá lífeyri úr einum
eða fleiri lffeyrissjóðum.
Þjónusta utan stofnana
Helstu leiðir til að aldraðir geti búið í
eins eðlilegu umhverfi og við eins
eðlilegar aðstæður og verða má, eru
m.a. þessar:
1. Koma ber á fót öflugri heimaþjónustu
í öllum sveitarfélögum.
2. Efla þarf heimahjúkrun verulega.
Koma þarf á kvöld-, nætur- og
helgidagaþjónustu varðandi þessa
þjónustuþætti og samræma stjórnun
þeirra.
3. Heimsending matar og/eða sameigin-
legt mötuneyti. Síðari kosturinn hef-
ur það umfram hinn fyrri, að hann
stuðlar að auknum tengslum fólks,
kynningu og tilbreytingu.
4. Litlar og hentugar íbúðir og aðstoð
við viðhald fasteigna.
5. Ivilnanir og eftirgjöf á greiðslum fyrir
ýmiss konar þjónustu og á gjöldum
til ríkis- og sveitarfélaga.
6. Öflugt og fjölþætt tómstundastarf er
einhver sterkasta vöm gegn ein-
angrun, kvíða og tómleika.
7. Árlegt heilsufarseftirlit 75 ára og
eldri.
8. Sálusorgun - húsvitjanir presta og
annarra starfsmanna kirkjunnar.
9. Mikilvægi áhugamannafélaga í sjálf-
boðaliðastarfi t.d. skipulögð heim-
sóknarþjónusta.
Atvmnumál
Það er álit flestra, að gefa þurfi því
meiri gaum í framtíðinni, hvemig
verkalokum einstaklingsins er háttað.
Umskiptin mega ekki verða of snögg.
Vinna verður skipulega að undir-
búningi og aðlögun þess að hætta
störfum. Því þarf að koma til meiri
sveigjanleiki en nú er, fólk eigi kost
á hlutastörfum síðustu vinnuárin, ef
það óskar þess.
Lögð er á það þung áhersla, að allir
eigi kost á einhvers konarviðfangs-
efnum við hin almennu starfslok.
Aðstaða þarf að vera fyrir hendi til
að sinna margvíslegum áhugamálum,
nokkurs konar smiðja, sem hver og
einn getur sótt í að vild.
Framsóknarflokknum er það mikið
kappsmál að kannað verði rækilega,
hvort ekki megi nýta reynslu og
þekkingu aldraðra t.d. í ráðgjöf í
atvinnulífinu almennt og við fjölþætt
uppeldisstörf m.a. á yngri stigum
skólanna, dagvistunarheimilum og
víðar.
Samtök aldraðra
Framsóknarflokkurinn vill forðast
of mikil ríkisafskipti, miðstýringu og
stofnanaveldi í öldrunarmálum sem
og í öðrum þáttum þjóðmála.
Vænleg leið til almennrar virkni
og þátttöku fjöldans í uppbyggingu
öldrunarþjónustu er að efla og virkja
samtök aldraðra sjálfra og annars
áhugafólks um framgang þessa mála-
flokks.
Heilbrigðísmál
Efla ber heimilislækningar, heima-
hjúkrun og endurhæfingu í heima-
húsum, samfara ýmiss konar félags-
legum aðgerðum og aðstoð sem
stuðlað gæti að bættu heilsufari þessa
fólks.
Þá telur flokkurinn að tryggja beri
aðgengi aldraðra að göngudeildar-
þjónustu og heilsurækt í tengslum við
sjúkrahús- og/eða heilsugæslustöðvar
sem víðast um landið. Sömuleiðis að
gert verði stórátak í byggingu hjúkr-
unarheimila og sjúkradeilda þar sem
algjört neyðarástand ríkir nú varð-
andi þann þjónustuþátt í málefnum
aldraðra.
Húsnæðis- og skipu-
lagsmál
Framsóknarflokkurinn vill stuðla
að því, að aldrað fólk geti búið sem
lengst á heimilum sínum og í því
umhverfi, sem það best þekkir og er
því kærast.
Lögð verði megináhersla á fjölþætt
úrræði í húsnæðismálum aldraðra.
Bent er á, að með bættri hönnun
og auknu eftirliti með byggingu
almenns íbúðarhúsnæðis í landinu,
er unnt að reisa vandaðar íbúðir, sem
taka verulega mið af sérþörfum
aldraðra umfram það, sem hingað til
hefur viðgengist. Þannig er líklegt að
í mörgum tilvikum sé hægt að lengja
dvalartíma aldraðra á eigin heimil-
um.
Þá skal á það minnt, að þýðingar -
mikið er, að sveitarfélög sjái um að
ætíð sé nægilegt framboð aðgengi-
legra smáíbúða í almennum íbúðar-
hverfum, sem m.a. gætu hentað
öldruðu fólki, sem vill minnka við sig
húsnæði.
Húsnæðislöggjöfin veiti hágstæð
lán til slíkra bygginga og leiguíbúða
fyrir aldraða með hlutafjárþátttöku
eigenda. Slíkar íbúðir gætu ýmist
verið í eigu sveitarfélaga, einstak-
linga eða samtaka aldraðra. Nauð-
synlegt er að jafnan sé þess gætt að
aðstoð sé fyrir sameiginlega þjón-
ustu í slíkum byggingum. Framtak
vmissa hópa og samtaka aldraðra
nú á síðustu árum (samvinnubygging-
ar) er áhugaverður og æskilegur
kostur í húsnæðismálum aldraðra.
Framsóknarflokkurinn fagnar og
styður heilshugar hina miklu og
stórhuga uppbyggingu í öldrunar-
þjónustu víða um land á síðustu
árum, og treystir því að hér sé aðeins
um upphaf að öflugri
sókn í málefnum aldraðra að ræða.
Lokaorð
En fyrst og síðast er það einstaklingur-
inn sjálfur, sem taka skal mið af í
stefnumótun í málefnum aldraðra.
Nauðsynlegt er samkvæmt framan-
sögðu að styðja aldraða og hjálpa þeim,
en aldrei má lama sjálfsbjargarviðleitni
þeirra.
Einstaklingurinn skal ávallt njóta
virðingar og jafnframt eiga kost á því að
vera virkur og sjálfstæður. Öldrunar-
þjónsuta má aldrei fá á sig ölmusubrag.
Þetta er aðeins mannréttindi sem bíða
okkar allra.
Fjölskyldupólitík
18. flokksþing Framsóknarflokksins
leggur áherslu á samræmda fjölskyldu-,
pólitík, m.a. þannig að vinnumarkað-
urinn taki tillit til þarfa fjölskyldunnar,
en ekki öfugt. Fjölskyldupólitíkin felur í
sér nýtt viðhorf þar sem meginmarkmið-
ið er að skapa skilyrði fyrir gott uppeldi
barna og unglinga og félagslegt öryggi
fjölskyldna með böm. Þingið leggur
áherslu á að fjölskyldan verði áfram
mikilvægur kjami þjóðlífsins, þrátt fyrir
breytta þjóðfélagshætti. í því skyni telur
þingið brýnt að endurskoða og endur-
meta vinnutilhögun og þjónustu. Þetta
felur einnig í sér að ekki verði hvikað
frá kröfunum um jafnrétti karla og
kvenna og þar með jafnrétti allra
manna. Mikilvægur þáttur fjölskyldu-
vemdar er einmitt að stuðla að jafnri
aðstöðu allra án tillits til kynferðis,
stöðu, efnahags og búsetu.
Hér þarf margt að koma til og má
nefna þann málaflokk fjölskyldupólitík,
fjölskylduvernd eða fjölskyldumál hlið-
stætt því að efnahagsmál er samheiti
þeirra mörgu málefna sem þann mála-
flokk fylla.
Flokksþingið leggur áhcrslu á eftirfar-
andi:
— Vinnumarkaðurínn viðurkenni for-
cldrahlutverkið.
— Vinnutími verði sveigjanlegri, eftir
því sem við verður komið til þess að
samrxma þarfir vinnumarkaðarins
einkahögum fólks.
— Dregið verði úr vinnuálagi með því
að bæta dagvinnukjör, en minnka
eftirvinnu.
— Stefna þannig að því að stytta
vinnutíma foreldra barna utan
heimilis.
— Unnið verði markvisst gegn hefð-
bundinni verkaskiptingu kynjanna á
vinnumarkaðinum og stuðla með því
að eðiilegri verkaskiptingu karla og
kvenna utan og innan heimilis.
Jafnframt er brýnt að endurmeta til
launa hefðbundin kvennastsörf.
— Þjónustustofnanir verði færðar í það
horf sem henti fjölskyldulífi nútím-
ans.
— Kennsla í uppeldis-, fjölskyldu- og
heimilisfræðum verði aukin. Fari
hún fram í skólum, námsflokkum og
i tengslum við heilsugæslustöðvar.
Námsefni verði í samrxmi við þörf-
ina á ólíkum aldursskeiðum.
— Lög um fæðingarorlof verði endur-
skoðuð þannig að þau tryggi öllum
foreldrum sömu greiðslu hjá Trygg-
ingarstofnun ríkisins án tillits til
atvinnuþátttöku. Jafnframt verði
stefnt að lengingu fxðingarorlofs í
áföngum.
— Unnið verði að því að ungt fjöl-
skyldufólk búi við öryggi í húsnæðis-
málum hvað varðar leigukjör og
lánskjör við kaup á húsnæði.
— Tekið verði tillit til mismunandi
Ijölskyldugeröa við hönnun húsnæð-
is, t.d. stórfjölskyldunnar þar sem
þrír ættliðir búa saman. Með því væri
fjölskyidunum auðveldað að sjá um
aldraða og fatlaða í heimahúsum,
enda taki þjóðfélagið tillit til þessa
með auknum skattaívilnunum og opin-
berum styrkjum.
— Tryggt verði öryggi og vellíðan bama
meðan foreldrar vinna úti, með
byggingu og rekstrí dagvistarheimila.
Þau eiga að vera foreldrum til
aðstoðar og eðlileg viðbót við upp-
eldi bama á eigin heimilum. Æskilegt
er að dvöl á dagvistarheimili fari ekki
yfir sex tíma á dag.
— Unnið verði að því að skólatími verði
samfelldur og börn fái málsverð í
skólanum. Sérstakt átak verði gert í
mötuneytismálum framhaldsskól-
anna, á þann veg að í öllum
framhaldsskólum verði til staðar
mötuneyti og að launakostnaður
verði greiddur af opinbcrum aðilum.
— Sóraukið verði samstarf heimila og
skóla.
— Á væntanlegu umferðarárí 1983 beiti
Framsóknarflokkurinn sér fyrir því
að fjármagni verði veitt til að
stórátak megi hefjast gegn þeim
ógnvaldi fjölskyldunnar sem umferð-
arslysin eru.
— Efldur verði stuðningur við tóm-
stundaiðkanir sem stuðla að samveru
Qölskyldunnar, t.d. iþróttagreina,
sem eru vel til þess fallnar.
18. flokksþing Framsóknarflokksins
.leggur áherslu á að innan fjölskyldunnar
fer fram sá hluti uppeldisins sem hvað
mestu máli skiptir. Framsóknarflokkur-
inn telur að það verði best gert með
umbótastefnu sem skapar aðstæður fyrir
fjölskyldpna að lifa í samræmi við nýtt
lífsviðhorf og breytt gildismat.
■ Margt var rætt manna á milli og eru þeir hér á tali Sigurður Óli Brynjólfsson,
Jón Kristinsson og Guðmundur Bjarnason. Að baki þeim grillir í Stefán Jasonarson
hressan að vanda.
Tímamynd EUa
II íhuguUr Akumesingar hlusta með athygli. Við borðið sitja Bent Jónsson, Andrés
Ólafsson, Guðmundur Bjömsson, Ólafur Guðbrandsson og Danícl Ágústsson
Tímamynd Róbert
FELAGSMÁL
Tveir Vestlendingar á flokksþingi, Alexander Stefánsson og Kristján Jóhannes-