Tíminn - 20.02.1983, Síða 7

SUNNUDAGUR 20. FEBRÚAR 1983
7
F J A L A R.
.ZZ7 cítcjaiujcRctj fijai'iftii/'l.j-cttfLC't iS$<K -f'fa^.
Jfi 76.
jí M 5 UcfíU tfícjUKC'lóOll.
ISI3 — l*7l"
c(ati tjalal "“/

mcitKt7 ,
fjah
P<]
liCii JV a.Í-Y'ií J-jt 4-uit‘í <
jjjrruiiti , 'Um uivU-ti'iM“'a-u
lUttuk-m' fi'/í'' f'ílc-fcit-'fjm
Jcj iíill hjn'.ít < rrj’t Itt-rlí 1,4)
(Uulú^ÍW (l<i-
innfux
,(lt
t ( c{íu
'
/r
iiltA
r f‘\'?
llfttl 'i
fiatui v^tuii 1 Ty-rji^'k tnlrríji
jCx kaiiL-slCcd itivckt* flttit
fuitx t $Ct/i
lufU‘ C>-1
‘ </».. V->.L
tfíccþn'iJ'J ' ^
itcútat ftciu‘’~ (■:>.: /V/
liccfjir
in.úyiw ‘jrcuiifti'iir (et-rthxitinniin
-cnit 1 lííijímtt (J'fúi' (yíiu , ffij Áf
T jlíL: llLbt-i iu- llutltll (:cit , Cu
jiri.
lujLL i Mnvi
Ctll
ínyyJ
A'f Æ.tíVí'* t<j- iluUiH Ut'A ( O'i
'l+fí flCiUh
,v \//*Tt c*~j
1 ftcíf Cn'íírfUÍ
ffCU-l
fílli ,1 l(att jh'Uiu hw* , S/ttt lUitif Hfittt ii-;,’,
aHl'cLLcl íC<~rt i’Cmct t/iiti<a -yit'ii ////í(lí’i At
Y/ttj'’@f*fltttrOfíítr/ . ffi'“‘U wr / lUituiutt -tuuttrtt
V,, : ttf y / /-/ / t frntxt^'mf (4. rla./ /ufn‘tmta f,vt /?/j. ftu—
' ' fi/t ///( U44 U, 'í
i/ft nt cti />/fi /fUiiieut5-
—d.---------\jL----------
■ Bekkjarblaðið Fjalar (1883-1886) þótti skara fram úr öðrum skólabiöðum.
Þar fór saman vandaður frágangur og vel samdar greinar.
Af nöfnum þessara dönsku skólafélaga
má ráða, hversu norræn goðafræði var
hugleikin félagsmönnum. í Noregi voru
þessi félög meðal bréfavina Framtíðar-
innar: Fratemitas í Drammen, Huginn
í Björgvin, Fram á Hamri og félögin í
Þrándheimi og Skien. Sænsk félög, sem
áttu bréfaskipti við Framtíðina, voru
alltaf fá, en lengst mun samband hafa
verið við Fosterlándska Förbundet í
Norrkjöping. Áður var minnst á bréfa-
eða kópíubækurnar, en einnig er nokkuð
af frumbréfunum varðveitt í bréfasafni
Framtíðarinnar. Þess má geta, að gerð
hefur verið nokkur leit að íslenskum
bréfum, sem vera ættu í Danmörku.
Aðeins hafa þó komið í leitimar fáein
bréf úr safni félagsins Baldurs í Aka-
demíunni í Sórey.
Frami „götustráka“
hindraður
Svo bar við um haustið 1899, að Einar
Arnórsson sagði af sér forsetadómi,
vegna þess að hann var utan skóla. Við
brotthvarf Einars varð bæði að kjósa
nýjan forseta og einn mann í dómsnefnd.
f þessum kosningum var piltur nokkur
valinn í dómsnefnd og fékk jafnvel
nokkur atkvæði til forsetatignar, sem
„spekingar skólans" töldu „lítt hugsandi
og bera lítt skyn á bókmenntir“. Virðast
ýmsir hafa litið svo á, að það væru
„reykvtskir götustrákar“, sem ráðið
hefðu þessu vali, og við svo búið mætti
ekki standa. Spekingarnir skutu því á
fundi í íþöku, og voru þar fremstir í
flokki Sigurður Guðmundsson, Björn
Þórðarson og Guðmundur G. Bárðar-
son. Á íþökufundinum var einhugur um
að stofna nýtt félag og leggja gömlu
Framtíðina niður. Nú átti félagið skjala-
safn mikið, og var ekki tekið fram í
lögum, hvað um það yrði, ef Framtíðin
væri lögð niður. Spakvitringaliðið kunni
ráð við þessu og boðaði nú til aukafundar
í Framtíðinni, þar sem lögum félagsins
var breytt og það ákvæði sett, að skjöl
Framtíðarinnar skyldu við félagsslit
ganga til fþöku, sem aftur mætti afhenda
þau nýju félagi, er starfaði með svipuðu
sniði og hið eldra. Svo var um hnútana
búið, að sömu menn réðu stjórn íþöku
og voru nú að breyta Framtíðinni. Þegar
búið var að ganga frá því, að skjölin færu
rétta leið, var enn haldinn Framtíðar-
fundur, og hafði Björn Þórðarson orð
fyrir byltingarmönnum. Sagði hann von-
laust að Framtíðin fengi staðist, ef slíkur
óþjóðalýður væri meðal félaga sem raun
bæri vitni. Kom hann síðan með tillögu
um að leggja félagið niður. Guðmundur
G. Bárðarson studdi þá tillögu með
stóryrtri ræðu. Einhverjir reyndu að
malda í móinn, t.d. Haukur Gíslason,
en það kom fyrir ekki. Var síðan
samþykkt að leggja Framtíðina niður.
Þetta gerðist 14. október árið 1900, en
seinna sama dag höfðu byltingarmenn
fund með sér í»-bænasalnum og sam-
þykktu þar að stofna nýtt félag. í stjórn
þesS voru kosnir þeir Lárus Sigurjónsson
sem varð forseti, Guðmundur G. Bárð-
arson féhirðir, og Þorsteinn Þorsteinsson
varð ritari. Enn fremur var kosin nefnd
til þess að semja félaginu lög. Nýju
félagslögin voru nokkuð frábrugðin eldri
lögum, og var sá munur mestur, að
aðalfund skyldi halda í janúar, en ekki
í apríl, eins og verið hafði. Þetta var gert
til þess að bægja busum frá stjórnarkosn-
ingu, því að þeir máttu ekki ganga í
félagið fyrr en eftir miðsvetrarpróf. í
lögunum var einnig það nýmæli, að
stofnað skyldi embætti skjalavarðar, og
leyfilegt var að bjóða kennurum á tvo
fundi árlega. Gísli Sveinsson var fyrsti
skjalavörður Framtíðarinnar. Eftir þess-
ar sviptingar tók Framtíðin fjörkipp, og
hún hóf t.d. útgáfu ljóðakversins Kol-
brúhar. Helstu skáld, sem ortu í
Kolbrúnu, voru Lárus Sigurjónsson,
Jóhann Gunnar Sigurðsson og Andrés
Björnsson, sem þá var nýsveinn í 2.
bekk.
Niðurlæging að vera í
sama félagi og
gagnfræðadeildarmenn
Hinn 17. janúar 1904 voru 54 ár liðin
frá pereatinu fræga, og nú hittist svo á,
að þennan afmælisdag pereatsins bar
upp á sunnudag. Um þessar mundir voru
deilur miklar í skólanum ’milli rektors
(Björns M. Ólsens) og nemenda. Svo
virðist sem rektor hafi óttast, að upp úr
syði þennan dag, og því ákvað hann að
koma í veg fyrir, að piltar hittust. Hann
aflýsti því sunnudagsbænum, og hafa
þær ekki verið teknar upp aftur. Allt frá
því að allsherjarskólafélag var stofnað
með piltum 1867, hafði tíminn eftir
þessar sunnudagsbænir (u.þ.b. milli eitt
og þrjú) verið notaður sem fundartími
skólafélaganna. Þar sem menn voru
skyldugir að vera við sunnudagsbænir,
stuðluðu þær mjög að góðri fundarsókn
hjá skólafélögum. Nú var þessi hvati
horfinn, og skjótlega kom í Ijós, að mjög
dró úr fundarsókn hjá Framtíðinni og
samheldni minnkaði með félags-
mönnum. Þar við bættist, að ný viðhorf
voru að mótast í skólanum um þessar
mundir vegna skiptingar nemenda í
gagnfræðadeild og lærdómsdeild. Lær-
dómsdeildarmönnum þótti niðurlæging
í því að vera í sama féiagi og gagnfræða-
deildarmenn. Vildu því margir hinna
eldri, að Framtíðin yrði eingöngu félag
læfdómsdeildarmanna og báru frami
tillögu um það haustið 1905. Nefnd
innan félagsins var skipuð til að athuga
málið, og skilaði hún áliti í nóvember.
Meiri hlutinn undir forystu Jóns Sigurðs-
sonar frá Kaldaðarnesi vildi leyfa öllum
nemendum skólans að vera í Framtíð-
inni og bar fram þau rök, að nemendur
gagnfræðadeildar væru ekki yngri en
piltar neðstu bekkjanna hefðu áður
verið. Þá bentu meirihlutamenn á, að
samvinna milli deildanna væri í hættu,
ef menn mættu ekki vera í einu og sama
félaginu. Minni hlutinn undir forystu
Halldórs Kristjánssonar var á öndverðri
skoðun. Hann taldi, að í gagnfræða-
deildina mundi safnast „mesti sægur af
hálfgerðum börnum, bæði stúlkum og
drengjum", og mundi múgur þessi
ráðalögum og lofum í Framtíðinni. í ;
álitinu er minnt á, að nokkrum árum :
áður (um 1900) hafi ungir uppivöðslu-
seggir látið mikið að sér kveða, en fyrir
hörku nokkurra eldri félaga í Framtíð-
inni hafi tekist að kveða þá niður. Eins
bæri að gera nú, og því barminni hlutinn j
fram eftirfarandi tillögu: „Framtíðinni
skal haldið áfram í þeim hluta hins
almenna menntaskóla, sem er undir
gömlu reglugjörðinni, en jafnframt skal
nemendum úr lærdómsdeild hins^al-.
menna menntaskóla gefast kostur á að ,
fá inngöngu í Framtíðina og erfa hana ,
síðan með öllu henni tilheyrandi, ef þeir
vilja halda henni áfram í sarna horfi og
verið hefur." Þess má geta, að Halldór
Kristjánsson var einmitt í hópi þeirra, 1
sem síðastir útskrifuðust eftir gömlu
reglugerðinni, en það voru stúdentarnir
1909.
Erfiðlega gekk að-koma á fundi til
þess að fjalla um tillögur nefndarhlut-
anna. Málið var oft sett á dagskrá
Framtíðarfunda, en jafnan frestað. Loks
fór atkvæðagreiðsla frarn 6. maí vorið
1906. Þá féllu atkvæði svo, að tillaga
meiri hlutans var felld með 15 atkvæðum
gegn 1. Þetta mjög svo rýra fylgi við
tillögu meiri hlutans má að nokkru skýra
með því, að Jón Sigurðsson var nú
kominn með málamiðlunartillögu, sem
gerði ráð fyrir, að þeir, sem væru 15 ára
og eldri, mættu vera í Framtíðinni. Sú
tillaga var einnig felld með 12 atkvæðum
gegn 5. Nú var loks borin upp tillaga
minni hlutans, og var hún samþykkt með
10 atkvæðum gegn 5, en 2 sátu hjá. 1
lögum Framtíðarinnar var gert ráð fyrir,
að lagabreytingar þyrftu samþykki Vy
viðstaddra félaga. Þetta hlutfall náðist
ekki, og því hlaut engin tillaga af-
greiðslu. Veturinn 1906-’07 sat allt við.
hið sama í Framtíðinni, og það var ekki ‘
fyrr en 10. nóvember 1907, að tillaga,
svipuð minni hlutans frá 1905, var
samþykkt. Með því urðu þáttaskil í sögu
félagsins. í því máttu nú aðeins vera
gömlu latínuskólapiltarnir, þ.e. þeir
sem stúdcntar urðu 1908 og 1909 og
lærdómsdeildarfólk í nýja menntaskól-
anum.
Fyrsta stúlkan
verður félagi
Þegar Framtíðinni var breytt í félag
lærdómsdeildarmanna árið 1907, voru
ekki í henni nema 15 félagsmenn. Þeir
létu það verða síðasta verk gamla
félagsins að hækka árgjaldið úr 50
aurum í 1 krónu. Á fyrsta fundi eftir
breytinguna gengu 10 manns úr 4. bekk
í Framtíðina og var því félagatalan
komin upp í 25 manns. Var það þorri.
þeirra, sem þá sátu í þremur efstu
bekkjum skólans. Meðal fjórðubekking-
anna tíu, sem gengu í Framtíðina 17.
nóvember 1907, var fyrsta stúlkan sem
þar var félagi. Það var Laufey Valdi-
marsdóttir (stúdent 1910), og hún hélt
ræðu þegar á fyrsta fundi sínum.
Fundarefni var Háskóli á íslandi, og
segir svo m.a. í fundargerð frá ummæl-
um Laufeyjar: „Hún áleit að hvorki
háskóli nje annað yrði aðalstoð þjóðern-
is hjer eins og sumir vilja halda fram.
Vera stúdenta í Höfn örvaði ættjarðar-
ástina. Hún var sárreið gorgeirnum í
ýmsum lærðum mönnum, sem þættust
vita svo mikið, en vissu í raun og veru
lítið sem ekkert". Hér var snarplega af
stað farið hjá Framtíðarstúlkum, enda
var Laufey, sem kunnugt er, dóttir
kvenréttindakonunnar Bríetar Bjarn-
héðinsdóttur. Eins og áður skiptust
fundir Framtíðarinnar í umræðufundi
og upplestrarfundi. Á fyrsta upplestrar-
fundi eftir lagabreytinguna voru lesnir
upp tíu ritdómar um síðustu pródúktina
í Huldu og Skinfaxa (ritdómar í
Framtíðinni fylla 16 bindi), og einnig var
lesið úr Skinfaxa sjálfum. Þá var lesið
bréf frá Skólafélaginu Fraternitas í
Drammen.
n
RAFSTRAUMUR SF.
Háaleitisbraut 68. Box 653 Reykjavlk, island.
Önnumst alla raflagnaþjónustu í nýtt og eldra
husnæði. Leggjum Eiríkur s. 54574
aherslu a vandaða Randver s. 41054
vmnu og goða þjonustu. Stefón & 66389
Árs ábyrgð á efni. Löggiltir meistarar.
• Öll almenn prentun
• Litprentun
• Tölvueyðublöð
• Tölvusettir strikaformar
• Hönnun • Setning
• Filmu- og plötugerð
Prentun • Bókband.
PRENTSMIÐJAN
m
(t HF.
SMIÐJUVEGI 3, 200 KÓPAVOGUR, SÍMI 45000
TIL FERMINGARGJAFA
Skrifborð, margar gerðir.
Bókahillur og skápar.
Steriohillur og skápar.
Stólar — Svefnbekkir — Kommóður
Húsgögn og
. ,... Suðurlandsbraut 18
mnrettmgar simi se-soo
Aóalfundur
H. f. Eimskipafélags íslands verður haldinn í
SúlnasalHótelSögu mánudaginn21. mars 1983,
kl. 14:00.
DAGSKRÁ:
I. Aðalfundarstörf samkvœmt 14. gr. samþykkta
félagsins.
2. Tillaga um útgáfu jöfnunarhlutabréfa,
aukningu hlutafjár og innköllun eldri
hlutabréfa.
3. Önnur mál, löglega upp borin.
Tillögur frá hluthöfum, sem bera á fram á
aðalfundi, skulu vera komnar skriflega í hendur
stjórnarinnar eigi síðar en sjö dögum fyrir
aðalfund.
Aðgöngumiðar að fundinum verða afhentir
hluthöfum og umboðsmönnum hluthafa á
skrifstofu félagsins í Reykjavík frá 14. mars.
Reykjavík, 15. febrúar 1983.
STJÓRNIN.
EIMSKIP
*