Tíminn - 04.06.1983, Blaðsíða 7

LAUGARDAGUR 4. JÚNÍ 1983
7
■ Peter Dillingham hefur reynst simpansanum Benjie
fyrirmyndar faðir. Peter sem er vörður í dýragarðinutn
í London hefur alið Benjie litla upp síðan hann var
tekinn frá móður sinni.
Núna, eftir sérstaka umönnun er Benjie tilbúinn til að
fara í simpansanýlenduna í dýragarðinum í London.
á þennan sama hátt.
Hvernig er þessi samvinna þín
og skáldanna til komin?
Ég hringdi til þeirra og skýrði
fyrir þeim hugmyndina og ég
fékk mjög góðar undirtektir hjá
þeim öllum. Ég valdi skáldin, en
þau völdu ljóðin og öll völdu þau
ljóð sem ekki höfðu birst áður.
Eitt þeirra hefur svo birst í
ljóðabók sem kom út fýrir
nokkrum vikum.
Þetta eru ekki myndskreyting-
ar við ljóðin í venjulegum skiln-
ingi. heldur miklu frekar svar
mitt við hverju Ijóði fyrir'sig, ég
hafði ekkert samráð við höfund-
ana og spurði þá ekkert um
þeirra hugsanir í tengslum við
1 ljóðin. Myndirnar lýsa einungis
mínum eigin skilningi og skvnj-
unum við les.tur Ijóðanna.
Geturðu lýst þeirri tækni sem
notuð er við steinprent?
Já, það er notaður í þetta
sérstakur steinn sem aðeins
finnst á ákveðnum stað í Þýska-
landi og hefur þann eiginleika að
hann tekur bæði við vatni og
feiti. Steinninn er slípaður þar til
hann er orðinn algerlega flatur
og síðan er teiknað beint á hann
með feitum túss. Síðan er lagt
sérstakt efni yfir og þrykkt og
síðan valsað. Þetta er í rauninni
sama prinsippið og notað er við
offsett prentun.
Að lokum. Hvaðan ertu og
hvers vegna fluttist þú til
íslands?
Ég kem frá Austurríki og kom
hingað árið 1960, strax og ég
hafði lokið myndlistarnámi í
Vínarborg. Upphaflega ætlaði
ég að vera hér á sjó í þrjá
mánuði, en það reyndist mér
ekki n-óg. svo að sjómennskan
teygðist upp í 2'/i: Síðan fór ég
að vinna að myndlistinni og íl-
engdist hér. Líklega hef ég bara
kunnað svona vel við mig.
Það var mjög gott fyrir mig
sem myndlistarmann að fara á
sjóinn. Það myndaðist ákveðin
fjarlægð milli mín og námsins,
menntunin var auðvitað eftir, en
ég öðlaðist nýja reynslu og
kynntist nýjum sjónarmiðum.
Annars ólst ég upp í sveit og það
er grundva.llaratriði að þekkja
þetta tvennt, sveitina og sjóinn.
- JGK
■ Bahr og Palme
Varhugavert fyrir sænska
þingmenn að ræða við CIA
Var Palme að hefna sín vegna Bahr-málsins?
■ SIÐUSTU vikur hafa orðið
verulegar umræður um viðtöl,
sem sænskur þingmaður átti við
starfsmann eða starfsmenn
amerísku levniþjónustunnar,
sem venjulega gengur undir
skammstöfuninni CIA.
Umræður þessar hafa leitt í
Ijós, að það getur verið varhuga-
vert fyrir stjórnmálamenn,
a.m.k. frá hiutlausu landi, að
hafa samskipti við leyniþjón-
ustumenn erlendra ríkja, og þó
einkum, þegar risaveldin eiga
hlut að máli.
Sænski þingmaðurinn, sem
komiö hefur við sögu í framan-
nefndum umræðum. heitir Carl
Bildt og á sæti á þingi fyrir
íhaldsflokkinn, Moterata Sam-
lingspartiet.
Carl Bildt hefur gegnt því
hlutverki í þinginu fyrir flokk
sinn, að vera sérstakur fulltrúi
og talsmaður hans í öryggismál-
um. Sem slíkur hlaut hann sæti í
stjórnskipaðri nefnd, sem. fékk
það verkefni að semja skýrslu
um meintar kafbátanjósnir innan
sænskrar landhelgi.
Álit nefndarinnar var birt 26.
apríl síðastliðinn. Fáum dögum
síðar fór Bildt til Bandaríkjanna.
Þcssa för fór hann ekki sem
fulltrúi flokksins heldur sem
meðlimur kafbátanjósnanefnd-
arinnar. Bildt hafði sem meðlim-
ur hennar fengið aðgang að
mörgurn leynilegum gögnum.
Ferðina fór hann til að afla sér
frekari þekkingar um varnir gegn
kafbátanjósnum.
Meðan Bildt dvaldi í Washing-
ton ræddi hann við ýmsa em-
bættismenn hjá ráðuneytum og
fleiri stofnunum, þar sem áður-
nefndrar þekkingar var að leita.
Sænska sendiráðið hafði milli-
göngu um þessar viðræður.
A.m.k. tveir menn frá sendiráð-
inu voru viðstaddir allar viðræð-
urnar og sendu utanríkisráðu-
neytinu nákvæmar skýrslur um
þær.
Af hálfu bandarískra yfirvalda
var svo óskað eftir viðræðum við
Bildt. Tilmæli þessi komu til
sænska sendiráðsins. Það hafði í
framhaldi af þessu milligöngu
um, að Bildt ræddi við ameríska
flotaforingja, ásamt íulltrúa frá
leyniþjónustunni. Fulltrúar frá
sendiráðinu voru viðstaddir við-
ræðurnar.
FLJÓTT á litið mun þetta
ekki þykja varhugavert. en eigi
að síður hefur ríkisstjórnin taliö
rétt að gagnrýna þetta opinber-
lega og hafa blöð og fleiri aðilar
orðið til að taka undir það.
Einkum er þetta gagnrýnt frá
því sjónarmiði, að Bildt hafi átt
sæti í kafbátanjósnanefndinni og
verið að ýmsu leyti á vegum
■ CarlBiIdt
hennar. Hann hafi sem slíkur
vitað um ýmislegt. sem ekki lá á
almannafæri, og frá því sjónar-
miði hafi leyniþjónustan talið
fýsilegt að ræða við hann. Þeim
viðræðum hafi hann átt að hafna,
eins og allt var í pottinn búið.
Það hefur komið fram í skýrsl-
um frá sendiráðinu. að í þessum
viðtölum hafi fulltrúi Ieyniþjón-
ustunnar spurt um ýmis atriði
kafbátanjósnaskýrslunnar, en
eins og áður segir var búið að
birta hana áóur en Bildt fór
vestur. Ýmis atriði hennar eru
hins vegar óljós eða frásögnin af
þeim tvíræð.
í hádegisverðarboði á vegum
bandaríska utanríkisráðuneytis-
ins tók Helmuth Sonnenfclt
mikinn þátt í viðræðunum, en
hann er talinn margfróður um
Sovétríkin og átti sæti í öryggis-
ráði Bandaríkjanna, þegar Kiss-
inger var utanríkisráðherra.
Það var Sonnenfelt, sem reif-
aði það, að Svíar ættu að reyna
að sökkva kafbáti. Fyrr yrðu
þessum njósnum ekki hætt. Þó
þyrfti ekki að sökkva kafbátn-
um, ef áhöfnin gæfist upp og
hægt væri að vfirheyra hana.
Þeir, sem tóku þátt í borðhald-
inu, voru yfirleitt sammála um
þetta.
Þá hófust umræður um það
við hádegisverðarborðið. hvað
Svíum bæri að gera þangað til að
þeim hefði tekizt að sökkva kaf-
báti cða ná áhöfninni. Það gæti
m.a. komið til greina, að for-
sætisráðhcrra Svíþjóðar sneri sér
beint til leiðtoga Sovétstjórnar-
innar. Þá var rætt um hvernig
hann ætti að leggja málið fyrir
undir þeim kringumstæðum og
lagði Sonnenfelt á ráð um það.
í tilkynningu, sem sænska
stjórnin birti um málið 25. maí
síðastliðinn, segir, að það hafi
verið dómgreindarlaust af full-
trúa í kafbátanjósnanefndinni að
taka þátt í umræðum um það í
Washington, hvernig Svíar gætu
bezt náð árangri í stríðinu við
kafbátanjósnirnar.
Ola Ullsten, formaður frjáls-
lynda flokksins, og Karin Söder,
varaformaður Miðflokksins,
hafa tekið undir þessa gagnrýni.
Söder gerði það sökum fjarveru
Fálldins, formanns Miðflokks-
ins.
Af hálfu íhaldsflokksins hefur
verið reynt að gera lítið úr þessu
máli og sagt að það væri uppblás-
ið vegna þeirrar gagnrýni, sem
Olof Palme hefur sætt fyrir að
þiggja ráð frá Egon Bahr, tals-
manni vestur-þýzkra' sósíal-
demókrata í utanríkismálum.
ÁSAKANIR á Palme eru
þannig tilkomnar, að hann var
formaöur í alþjóðlegri nefnd,
scm vann að því að scmja tillögur
um allsherjarafvopnun. I nefnd-
inni áttu margir þekktir menn
sæti, eins og Cyrus Vance, fyrrv.
utanríkisráðherra Bandaríkj-
anna og David Owen, fyrrv,
utanríkisráðherra Bretlands.
Einn af nefndarmönnunum
var Egon Bahr.
Nefnd þessi. scm yfirleitt
gengur undir nafninu Palme-
nefndin, skilaði ítarlegu áliti og
greinargóðum tillögum nokkru
áður en afvopnunarráðstefna
Sameinuðu þjóðanna kom
saman á síðastiiðnu sumri.
Þaö var ein af tillögum nefnd-
arinnar að samið yrði um kjarn-
orkuvopnalaust belti í Mið-
Evrópu, 300 km breitt.
Jafnhliða því yrði svo gengið
frá samkomulagi, sem tryggði
jafnvægi milli austurs og vesturs
í Evrópu í hefðbundnum vopna-
búnaði. Þefta tvennt yrði að
fylgjast að. Sumir nefndar-
manna, eins og Owen og Vance,
vildu láta samkomulagið um
hefðbundnu vopnin ganga fyrir.
Eftir að Olof Palme kom til
valda síðastliðið haust, ákvað
hann að sænska stjórnin beitti
sér fyrir samkomulagi um áður-
nefnt 300 km breitt kjarnavopna-
laust belti í Mið-Evrópu. í tilefni
af því skrifaði sænska stjórnin
öllum ríkisstjórnum Evrópu
bréf, þar sem spurzt var fyrir um
afstöðu þeirra.
Bréf þetta skrifaði Palme í
samráði við Egon Bahr. Senni-
legt er að Bahr hafi ráðið miklu
um orðalag þess.
Svo fór að þetta bréf sænsku
stjórnarinnar fékk aðeins já-
kvæðar undirtektir austan tjalds,
cn ríkin þar lýstu fylgi við 600
km breitt kjarnavopnalaust
belti.
Þegar hér var komið sögu,
fóru íhaldsmcnn í Svíþjóð að
gagnrýna bréf sænsku stjórnar-
innar og þá einkum sökum þess,
að þar hafði verið lögð minni
áherzla á það en í Palme-tillög-
unum, að samhliða yrði samið
um jafnvægí í hefðbundnum
vopnum. Sökum þess hefði svar
ríkisstjórna í Vestur-Evrópu
orðiö neikvætt.
Það dró ekki úr þessari gagn-
rýni þegar kunnugt varð um að
Egon Bahr hafði átt þátt í því að
semja bréfið, sagt var, að hann
hefði hagað orðalagi þess
þannig, að það kæmi vestur-
þýzkum sósíaldemókrötum sem
bezt með tilliti til þingkosning-
anna þar.'
Palme svaraði þessu rösklega
og hefur ekki minnst rétt hlut
sinn með harðri orðsendingu,
sem hann sendi Sovétstjórninni
í tilefni af kafbátanjósnunum.
Þórarinn in
Þórarinsson,
ritstjóri, skrifar ITI