Tíminn - 04.06.1983, Blaðsíða 9

LAUGARDAGUR 4. JÚNÍ 1983
9
á vettvangi dagsins
menningarmál
Halldór Kristjánsson:
Var annarra
kosta völ?
■ Ólafur Ragnar Grímsson skrifar um
spámannlega andagift sína, þar sem
hann hafi fyrir kosningar varað kjósend-
ur við þeirri ríkisstjórn sem nú er komin
á íslandi.
í sambandi við stjórnina er rétt að
reyna að meta hverra kosta var völ og
um hvað annað var að ræða.
Nú mun vera fullt samkomulag um
það, að aflafé íslendinga sé til muna
minna en undanfarin ár. Jafnframt því
virðast allir viðurkenna, að undanfarið
höfum við safnað skuldum og með því
bætt við það sem við höfum lifað á. Nú
sé okkur rétt og nauðsynlegt að stöðva
skuldasöfnun.
Ef við hættum nú að lifa á lántökum
um leið og aflafé okkar minnkar, er
ástæða til að spyrja hvort einhver skilyrði
séu til almennra kauphækkana. Hvernig
stendur á þeim, ef svo skyldi vera?
Hér er engra kosta völ annarra en
þrengja hag einhverra. Einhverjir verða
að þola skertan hlut. Eitthvað verður að
spara.
Þá er spurningin, hverjir eigi að una
skertum hlut og hverjir þoli það? Menn
segja, að þar dugi ekki að einblína á
launþegana. Sumir nefna atvinnuvegi og
fyrirtæki sem verði að bera sitt.
Hvaða atvinnuvegir eru aflögufærir?
Er það sjávarútvegurinn? Er það land-
búnaðurinn? Er það iðnaðurinn?
Ég held að flestir svari þessu neitandi.
Þá er það verslunin. Þar hafa vissir
þættir skilað góðum hagnaði undanfarið.
Hins vegar er verslunin mjög misjafnlega
ábatasöm og arðvænleg og fer það eftir
því hvar er verslað og með hvað er
verslað. Þetta gerir erfiðara fyrir að setja
almennar, fastar reglur til að skammta
versluninni viðunandi hlut. Á hitt má
svo líta, að verulega mun draga úr
ýmsum þeim viðskiptum sem arðvænleg-
ust hafa reynst. Kaupgetan hlýtur að
minnka og viðskiptahallinn verður ekki
jafnaður í bili nema með minnkuðum
innflutningi.
Hægt er að minnka innflutning með
minni fjárfestingu. Flestir virðast nú
sammála um, að til þess ætti að grípa. Þá
er stundum talað um að miklum árangri
mætti ná með því að hætta óarðbærri
fjárfestingu. Auðvitað ber að vera þar
vef á verði, en margt kann þó að orka
tvímælis þegar til kemur að meta einstök
verkefni.
Hitt er framtíðarmál, að auka fram-
leiðni og hagræða hlutum, svo að meira
komi til skipta. Það vilja allir en það
bætir ekki hlut eins né neins fyrr en það
er orðið. Það dugar ekki til, að mæta
þeim greiðslum sem gjaldfallnar eru.
Þessar staðreyndir valda því, að meg-
inþorri raunsærra manna, lftur á það
sem óraunhæft bull, að nú sé unnt að
komast hjá því að skerða kaupmátt
launa almennt. Og menn trúa því, að
hvaða ríkisstjórn sem væri, hefði gert
það og sú stjórn, sem brostið hefði kjark
til þess, væri ekki gæfuleg.
Hitt er jafnvíst, að um leið og kaup-
máttur launa dregst saman, þarf að gera
vissar ráðstafanir til liðsinnis þeim sem
þyngst framfæri hafa, mest skulda eða
verða að stofna til skulda. Þetta vill
núverandi ríkisstjórn gera og við skulum
sjá hvernig það gengur.
Hér skal engum getum að leitt, hvort
einhverjir og hverjir þá, hafa ekki þorað
að bera ábyrgð á ríkisstjórn eins og
stendur á. Ekki skal heldur ræða hver
teikn eru til þess, að Alþýðubandalagið
hefði viljað stjórna með þeim flokki,
sem nú þykir henta að hafa að grýlu á
Framsóknarkjósendur. Látum allt slíkt
liggja milli hluta. Og hlustum á raunhæf-
ar tillögur hvaðan sem þær koma.
Framsóknarflokkurinn er kominn í
ríkisstjórn með Sjálfstæðisflokknum.
Það hefur hann gert, vegna þess að
honum þótti meiri líkur til að með því
samstarfi yrði tekið á þeim efnahags-
vanda, sem yfir vofir, svo sem þarf. Um
það hafði ekki náðst samkomuiag við
Alþýðubandalagið. Það þurfti því ekki
yfirskilvitlega andagift til að láta sér
detta í hug, að sá flokkur, sem vildi
hjöðnun verðbólgunnar, neyddist til að
leita samstarfs annars staðar, ef Alþýðu-
bandalagið sæi ekki að sér. Það samstarf
var fullreynt.
Það kemur reýnsla af þessari ríkis-
stjórn eins og öðrum og eftir því verður
hún dæmd. Það væri skynsamlegt fyrir
andstæðingana að bíða með hrakspárn-
ar. Og of snemmt að hlakka.
Það er kannski áhætta að fara í
ríkisstjórn, eins og sakir standa. En þeir,
sem ekki eru menn til að taka áhættu,
eru ekki menn til að stjórna. Svo dæmir
framtíðin.
H.Kr.

H
ramsókn er orðín íhaldsflokkur
Olujur
Rui'rjar
Gritmso/i
skrifar
Konur síofna
fridarhreyfmgu
sswsa
Kfntthagsaðgerðirnar
Richard Hammer:
The Vatican Connection.
Penguin Books 1983
334 bls.
■ Stundum er sagt að sannleikurinn sé
lyginni líkastur og það á vel við um efni
þessarar bókar. Hún segir frá sönnum
atburðum, en er þó líkust reyfara.
Sagan hefst á lögreglustöð í New
York. Lögreglunni berast kærur og
kvartanir yfir því að glæpamannahópar
séu teknir að gerast full ágengir í
Playboyklúbbi einum í borginni, ónáða
gesti, krefji starfsfólkið um peninga og
neyði gengilbeinurnar og samkvæmis-
dömur staðarins til að gerast vændiskon-
ur og hirði síðan allar tekjur þeirra.
Vatican
GtmECTIOH
THE EXPLOSIVE
EXPOSÉ OFA BILLIOPi-
DOLLAR COUHTERrEIT
STOCK
ANDTHE
CHURCH
t';
Mafían
og páfa-
garður
Fyrst í stað verður lögreglunni heldur
lítið ágengt í viðureigninni við óaldar-
seggina, en brátt rekur að því að lög-
reglumenn verða þess varir að einn
helsti mafíósi borgarinnar er að snuðra
kringum staðinn. Honum er veitt eftirför
og þá tekur leikurinn áð æsast. Mafíósi
þcssi hafði aðalaðsetur á bar einum
skammt frá miðborg New York og rak
þaðan ýmislega starfsemi, sem þó reynd-
ist erfitt að sanna því vitaskuld var
lögreglan illa séð á stað sem knæpunni
þeirri. Lögreglumönnunum tókst þó að
fá heimild yfirvalda til að hlera símann
á barnum og það sem laganna verðir
komust þá að var það allt annað og
meira en þeir höfðu búist við.
Mafíukempan stýrði liði sínu í gegn-
um símann og það sem hann fékkst
aðallega við voru viðskipti með stolin og
fölsuð skuldabréf, falsaða peninga, stol-
in og fölsuð verðbréf og fleira í þeim
dúr. Brátt kom í ljós að starfsemi hans
var ekki bundin við Bandaríkin ein
heldur átti hann í viðskiptum við evr-
ópska „viðskiptajöfra", suðurameríska
eiturlyfjasmyglara, í stuttu máli kjarn-
anna úr svindlaraliði veraldar.
Hvað eftir annað fengu lögreglu-
mennirnir nægar sannanir til að hand-
taka mafíósann og fjöldamarga aðra
fjármálamenn, en þeir biðu jafnan
átekta í þeirri von að málin skýrðust enn
frekar. Það sem þeir voru einkum að
fiska eftir var, að í hleruðum samtölum
höfðu „fjármálamennirnir" hvað eftir
annað nefnt páfagarð, án þess þó að
lögreglumennirnir fengu séð hvernig
hann tengdist starfsemi þeirra.
Að lokum voru þó nokkrir lykilmenn
handteknir og þeim boðið að velja á
milli margra ára fangelsisvistar eða að
gefa upplýsingar og lifa síðan undir
eftirliti lögreglunnar. Þeir völdu síðari
kostinn og kom þá í Ijós, að hér var um
að ræða eitthvert stórbrotnasta fjármála-
svindl sem sagan kann frá að greina. í
umferð voru milljónir á milljónir ofan af
fölsuðum og stolnum verðbréfum, sem
notuð voru þannig að þau voru lögð á
bankahólf sem trygging og síðan fengust
alvöru peningar að láni frá sömu
bönkum og þeir voru notaðir til að
byggja upp enn meira fjármálaveldi.
Síðan voru ný fölsuð verðbréf tekin í
notkun og notuð á sama hátt og þannig
koll af kolli. Inn í málið drógust ótal
margir peningamenn frá Bandaríkjun-
um, Þýskalandi, Italíu, Sviss, Austurríki
og víðar að, þ.á.m. ítalskur bankajöfur,
sem hafði byggt upp allt veldi sitt með
þessum hætti og síðan gefið stórar fjár-
hæðir í kosningasjóð Nixons árið 1972.
Páfagarður tengdist málinu með þeim
hætti að bandarískur kardináli, sem
hafði með höndum fjármálastjórn Vati-
kansins hugðist rétta við bágborinn fjár-
hag hans með því að kaupa af fjármála-
hringnum fölsuð verðbréf fyrir hvorki
meira né minna en eina billjón dollara.
• Af þeim kaupum varð aldrei og undir
lokin treystust bandarísk stjórnvöld ekki
til að láta rannsaka málefni kirkjuhöfð-
ingjanna niður í kjölinn, m.a. af ótta við
að missa atkvæði bandarískra kaþófikka
í næstu forsetakosningum. Og um það
bil er rannsókninni lauk opinberlega
höfðu lögreglumennirnir, sem önnuðust
hana fengið sterkar grunsemdir um að
John B. Connally, fyrrverandi fjármála-
ráðherra Bandaríkjanna væri tengdur
öllu saman. Það var þó aldrei sannað, en
ýmsum þótti skrýtið hve skyndilega
rannsókninni lauk og hve væga dóma
ýmsir höfuðpaurarnir fengu.
Eins og sagt ‘var í upphafi er þessi bók
öíi líkust reyfara, en þó mun hvert
einasta orð í henpi vera deginum sann-
ara. Bókin er stórfróðleg fyrir þá sök að
hún veitir íslenskum sakleysingjum
glögga innsýn inn í líf og lífsmáta þeirra
manna, sem Fifa fyrir það eitt að hafa fé
af náunganum með ólöglegum hætti.
Hér er ekki um að ræða smáglæpamcnn,
i sem stela nokkrum krónum af vegfar-
endum í myrkri heldur menn sem hugsa
í milljónum dollara og velja sér ekki
ómerkilegri fórnarlömb en fyrirtæki á
borð við Coca Cola, Pan American og
ríkissjóð Bandaríkjanna. Þeir starfa um
öll lönd og þá gilda engin landamæri.
Skrýtnast er þó að þeir eru svo uppteknir
við að græða og svindla að þeir virðast
aldrei gefa sér tíma til að njóta fjárins.
Höfundur bókarinnar er Richard
Hammer, velþekktur blaða- og frétta-
maður í Bandaríkjunum. Hann hefur
m.a. starfað sem ritstjóri The New York
Times og hefur samið nokkrar bækur.
Þessa bók byggði hann m.a. á samtölum
við Joe Coffey, lögreglumanninn, sem
hafði veg og vanda af rannsókn þessa
mikla fjármálasvindls, en hann varð
aftur frægur í Bandaríkjunum er hann
var einn af stjómendum leitarinnar að
morðingjanum fræga Sámi frænda.
Jón Þ. Þór
Jón Þ. Þór skrifar
um erl. bækur