Tíminn - 26.06.1983, Blaðsíða 5

Tíminn - 26.06.1983, Blaðsíða 5
SUNNUDAGUR 26. JUNI1983 lega einir þrír, og voru hinir vinaleg- ustu, og jafnframt einn hundur en hann var í bandi á kvöldin. Þessi upptalning á dýralífi eyjarinnar er ekki alveg út í hött. Ég hef hana meö eingöngu vegna þess að ég sá ekki betur en Karl Gustafa - nei, Gustaf - konungur Svía og Gota lýsti því yfir í blaði meðan ég var þarna úti, að hann væri ekki aðeins æðsti höfð- ingi manna í landinu, heldur væri hann einnig konungur dýranna. Jahá, hugsaði ég, svo Ijónin hefur sett af, sisona, þegj- andi og hljóðalaust. Hafi konungurinn ekki gefið þessa merku yfirlýsingu biðst ég velvirðingar og vona að ég verði leiðréttur en ég sá sem sagt ekki betur. Framferði lægstu þegna dýrakonungs- ins, nefnilega skordýra, þótti mér auk þess benda ótvírætt til þess að þau teldu sig njóta konunglegrar verndar. Vana- legar húsflugur, sem á íslandi eru sem kunnugt er bæði penar og meinlausar, gengu bókstaflega berserksgang eftir að viðtalið birtist við konung í blöðum. A nóttunni unnu þær saman tvær og tvær, gerðu steypiárásir og skutust svo í felur - önnur þóttist vera hin þegar að þeim var sótt og þannig (?) komust báðar undan. Færi svo ólíklega að önnur væri drepin birtist hin von bráðar, reyndist vera sú sem álitin hafði verið dauð... og þannig áfram. (Þetta var smákennslu- stund í lógtk.) Að lokum fannst þó leyni- vopn sem ekki verður fjölyrt um á þessu stigi málsins - mér er sagt Ameríkanar myndu kaupa svoleiðis í massavís. Og þetta allt saman var sem sé svolítill fróðleikur um dýrin í Svíþjóð og konung þeirra... Sumarbúðir En nú leyfi ég mér að upplýsa nokkuð um það hvernig ráðstefna þessi fór fram. I bréfi til íslenska rithöfundasambands- ins hafði verið talað um námskeið en það var síðar leiðrétt, enda fjarri öllum sanni að unnt sé að tala um námskeið í ritlist. Sköpun og lærdómur eru sem kunnugt er andstæður í eðli sínu. En dagskrá var býsna ströng - það var talað um að þetta líktist mest sumarbúðum, nema hvað það var hvorki fánahylling né lúðrablást- ur á morgnanna. Þess í stað var tekið til við árbít (það var sífellt verið að borða í Biskups-Arnö) og því næst skipti allur hópurinn sér niður í einar fjórar grúppur sem fóru hver í sitt horn. Umræður. Það var farið yfir sýnishorn sem skáldin og rithöfundarnir höfðu komið með að heiman frá sér, spurt í þaula, ansað aftur, gagnrýnt, farið í saumana, spjallað og skipst á skoðunum. Eftir hádegi (og hádegisverð, vitanlega) var ýmislegt á; dagskránni sem ég nefni máske síðar, en á kvöldin komu allir saman í gamalli kirkju eyjarinnar; þar höfðu biskuparnir messað áður en nú las hver úr verkum sínum og óljósar umræður á eftir. Þetta var svona planið; það voru ýmsir útúr- dúrar. Alls tók þessi ráðstefna fimm daga, frá mánudegi til föstudags en þá var almennt fyilerí... Örfá orð um skandinavísma. Eitt meginmarkmið þessarar ráðstefnu var að ungir rithöfundar allra Norðurland- anna kynntust innbyrðis. Það tókst með ágætum. íslendingar hafa á hinn bóginn oftastnær verið hálf utanveltu, að því er okkur var sagt, vegna þess að þeir tala ekki tungumál sem hinar þjóðirnar skilja. Dönskukennsla í skólum hér á landi virðist ekki mikils virði, þegar til kastanna kemur; fslendingar hafa sjald- an verið í hópi ræðnustu manna í Biskups-Arnö. (Ekki svo að skilja að það komi í sjálfu sér að sök.) En yfirleitt kemst það til skila sem þarf að komast til skila, og það er heldur ekki alltaf öruggt að hinar Norðurlandaþjóðirnar skilji hver aðra. Þegar Danirnir tala dönsku, Norðmennirnir norsku, Svíarn- ir sænsku og Finnar finnsk-sænsku, þá verður úr dálítið undarlegur hrærigraut- ur. Ég hélt þarna svolítið erindi eitt kvöldið, talaði fremur stuttaralega um íslenskar bókmenntir og hvað er þar á seyði, og talaði dönsku með norskum og/eða sænskum framburði. Eftir á sögðu mér fulltrúar allra þjóðanna að þeir hefðu átt mun auðveldara með að skilja þessa „Broken Danish" úr mér heldur en það sem annarra þjóða menn sögðu. Það var og. Ljóð eftir pöntun En um skandinavismann. Þær eru fjarska samrýmdar þjóðimar á Norður- löndunum, er það ekki? Víst, víst - en þó ekki skilyrðislaust. Ég komst til að mynda að því, mér til þó nokkurrar undrunar, að hjá að minnsta kosti sumum Norðmannanna var ákaflega grunnt á andúð í garð Svía. Aftur á móti elskuðu þeir íslendinga; - og allt sem ís- lenskt var. Ekki svo að skilja að þjóð- ernisrígur eða neitt í þá áttina hefði á- þar er nú safn með alls konar munum og minjum um hana og aðra íbúa þessa fyrrum klausturs, og ekki sýndist allt vera jafn inspírerandi. En menn létu sig hafa það, og degi síðar voru afurðirnar fjölritaðar. Þær voru af ýmsum toga, enda skáldin og rithöfundarnir að fást við ólíka hluti; sumir textarnir fjölluðu um hverfi staðarins, jafnvel í léttum dúr, flestir reyndu að setja sig í spor Charles Gustaf Wrangel, kunnasta greifans af þessari ætt. Altént þótti mörgum þátttakendanna þetta ansi erf- itt verkefni - að yrkja eftir pöntun - en flestum varð nóg um daginn eftir. Þá kom í Ijós að nú var farið fram á „and- texta“ hins fyrri! Það tókst flestum - einhvern veginn. Og bókmenntirnar sem þetta fólk skrifar? Sjálfur hafði ég talið, áður en þangað var komið, að norrænar bók- menntir væru alveg óvenjulega lítið spennandi og merkilegar. Sú mynd hefur, með einum eða öðrum hætti, sí- ast inn gegnum árin. En þarna úti á Biskups-Arnö varð ég að skipta um skoðun. Eftir fyrirspurnir meðal leið- beinenda og fleiri var niðurstaðan sú að þessir ungu rithöfundar væru býsna vel dæmigerðir fyrir það sem jafnaldrar þeirra í viðkomandi löndum eru svona almennt að gera og margt í þessum skáldskap er bæði ákaflega vel gert og - sem er kannski enn mikilvægara - líf og fjör í því; ímyndunar- aflið hefur verið endurvakið, lifi skáld- skapurinn! Sósíalrealismi og svoleiðis fyrirbæri, sem ég hafði talið mér trú um að væru altumlykjandi í norrænum skáldskap, virðast á hröðu undanhaldi - miklu hraðari en hér á íslandi, þar sem þó virðist ögn að lifna yfir mönnum. Eitt dálítið merkilegt dæmi í þessa veru eru skyndilegar vinsældir James Joyce, en í Biskups-Arnö var enginn maður með mönnum nema hann væri giska vel að sér í þeim fræðum öllum sem búið er að mynda um Joyce. Jörgen Christian Hansen hafði, skildist mér, þýtt hann á dönsku, nokkrir ræddu um hann í verk- um sínum, og aðrir nefndu hann sem helstan áhrifavald í bókmenntaiðkunum sínum. Þar hlýt ég að nefna Jón Fosse en skáldsaga hans - sem fjallar um ung- ling sem fremur að lokum sjálfsmorð - er skrifuð undir áhrifum frá Ulysses, sagði Jón sjálfur. (Annars olli nafnið á bókinni, Raudt, svart, fjörugum getgát-< um. Jón tók undir að það væri komið KKA RIGNDE — Af ungum norrænum á ráðstefnu. • • hrif ú móralinn í Biskups-Arnö, langt í frá. Þar undu allir glaðir... Eitt svolítið undarlegt verkefni fengu þátttakendurnir og skyggði um tíma dálítið á gleði sumra þeirra. Það var sem sé farið með allan hópinn í skoðunar- ferð í kastala einn í grenndinni - Skokl- oster - og síðan átti hver og einn að yrkja ljóð, eða setja saman texta, um eitthvað sem viðkomandi hafði séð eða upplifað í kastalanum! I þessum kastala hafði lengst af búið Wrangel-ættin- og frá Stendahl og Rolling Stones, hvort sem það var af kurteisi eða ekki, en þvertók fyrir að um væri að ræða litina í anarkistaflagginu, eins og ein uppá- ■stungan var. Fleiri komu fram.) Ég skildi aldrei hverju þessi Joyce-áhugi sætti. Flugur í Svíþjóð; norrænar bókmenntir. Eftir á sögðu þeir þátttakendur sem ég talaði við að þeim hefði fundist gaman, og þeir jafnvel lært sitt af hverju. í Bisk- ups-Arnö. Hundurinn sem ekki tók þátt í ráðstefnunni... ■ Agneta Enkell, Ijóðskáld frá sænsku-mælandi hluta Finnlands ■ Mary-Ann Bácksbacka úr Finnlandi. ■ Finn Ögland, norskt Ijóðskáld...

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.