Tíminn - 28.03.1987, Blaðsíða 18

18 Tíminn
MINNING
Laugardagur 28. mars 1987
Minning hjónanna
Marínu Baldursdóttur og
Sigurðar Sigurgeirssonar
Lundarbrekku
Tengdaforeldrar mínir hafa kvatt.
Á þeim tímamótum vil ég staldra við
og þakka fyrir allt.
Tengdafaðir minn, Sigurður Sig-
urgeirsson á Lundarbrekku, andað-
ist 2. janúar sl. Hann var fæddur 26.
jan. 1899 í Stafni í Reykjadal í
Suður-Þingeyjarsýslu. Foreldrar
lians voru Kristín Ingibjörg Péturs-
dóttir og Sigurgeir Tómasson. Hann
var þriðji í röð átta bræðra, en eina
systirin dó á barnsaldri. Bræðurnir
ólust upp með forcldrum sínum, afa
og ömmum tveim í sparsemi, nægju-
semi og mikilli fyrirhyggju. Þeir urðu
allir hagleiksmenn sem lögðu stund
á smíöar og fleiri greinar iðnaðar
samhliða búskapnum.
Siguröur fór í bændaskólann á
Hvanneyri og gat sér þar gott orð
fyrir dugnað og samviskusemi. Ekki
vildi hann þó ílendast þar syðra.
Árið 1930 verða þáttaskil í lífi
hans. Þá flytur hann í Lundarbrekku
í Bárðardal og kvongast heimasæt-
unni, Marínu Baldursdóttur. Þau fá
til ábúðar og síðar eignar 1/4 jarðar-
innar. Þar áttu þau samleið í 48 ár
og eignuðustu 4 syni. Barnabörnin
eru nú 14 og barnabarnabörn 4.
Steinhús haföi verið byggt á Lund-
arbrekku 1923. Heimilisrafstöð, sem
Bjarni í Hólmi lagði hönd að, var
sett upp 1928. Rafmagnið var þó
takmarkað og þrengslin í íbúðarhús-
inu slík, að svefnherbergið var eina
vistarveran sem hver fjölskylda hafði
út af fyrir sig. Allt til 1950 var þetta
eina íbúðarhúsiðástaðnumogoftast
bjuggu í því þrjár fjölskyldur sam-
tímis. Þótt rýmkaði í bili bjuggu
alltaf tvær og stundum þrjár fjöl-
skyldur í gamla húsinu fram til 1972.
Kirkja er á Lundarbrekku. Sjálfsagt
var að lána hús og hvað annað sem
þurfti og til var, við kirkjuathafnir.
Margar erfidrykkjur fóru þar fram
uns skóli og samkomustaður var
tekinn í notkun í Stóruvallalandi
1962. Landssímastöð var líka á
Lundarbrekku fram yfir miðjan
sjötta áratuginn. Þvífylgdi líkaerill.
Sigurður byggði sér fjárhús eftir
nokkur ár. Fjós var áfram sameigin-
legt. Þetta var á kreppuárunum og
ekki hægt um vik. Síðan kom niður-
skurður og fjárskipti. Það varð hlut-
skipti Sigurðar að vinna að uppbygg-
ingu jarðarinnar með sonum sínum
uppkomnum og í þeirra nafni.
Það hefur ekki verið auðvelt fyrir
þrítugan mann að flytja inn í svo
margþætt heimilislíf og halda sínum
hlut án árekstra. Það tókst þó framar
öllum vonum. Þar átti tengdamóðir
mín blessuð áreiðanlega stærstan
hlut að.
Sigurður var nærfærinn og natinn
við skepnur. Bú hans var notadrjúgt
þótt það yrði aldrei mjög stórt.
Hann var kappsfullur verkmaður
hvort sem hann risti torf, gekk að
slætti eða prjónaði sokk eða vettling
á elliárunum. Hann var afburða
tóskaparmaður. Sjálfur vann hann
öll vandasömustu verkin í tóskapn-
um. Hann yfirfór hvern lagð síðast,
þegar tekið hafði verið ofan af þ.e.
togið aðgreint frá þelinu og tók
innan úr en svo nefndist það að reyta
burtu nýja togið sem vaxið hafði upp
í reyfið eftir ullarskiptin. Svo setti
hann upp spunavélina og loks vef-
stólinn. Árangurinn varð mýkra
prjónaband og fallegri voðir en hjá
öðrum. Langtímum saman að vetr-
inum sváfu drengirnir á gólfinu inni
í spunavélinni, sem varð að vera inni
í svefnherberginu. Snemma hafði
liann þá með sér í verkin og gerði
miklar kröfur til þeirra. Honum
hætti til að þykja öll viðleitni þeirra
til vinnuhagræðingar bera vott um
leti. Sjálfur hlífði hann sér aldrci.
Hann söng í kirkjunni fyrr á
árum, en hann hafði góða söngrödd
og gaman af söng. Meðhjálpara-
störfum gegndi hann á tímabili og
var forðagæslumaður nokkur ár. Öll
störf var sjálfsagt að rækja með
sömu alúð og samviskusemi.
En hann sóttist ekki eftir trúnað-
arstöðum. Hans vettvangur var
heimilið. Undantekningin voru aðal-
fundir Kaupfélags Þingeyinga. Þá
sótti hann um árabil. Hann var
slíkur samvinnumaður í verki að
hann fór ekki inn í aðrar verslanir.
Það sem ekki fékkst þar þurfti lians
heimili ekki.
Sigurður bar einlæga umhyggju
fyrir fjölskyldu sinni og bar hag sona
sinna meir fyrir brjósti en sinn eigin.
Skapstór var hann og ekki léttur í
lund. „Vertu viðbúinn því illa, hið
góða skaðar ekki,“ sagði hann oft
við okkur. Við vissum að hann var
alltaf að vara okkur við vegna þess
að honum var annt um okkur. Þökk
sé honum fyrir það.
Síðasta V/2 árið dvaldi hann á
sjúkrahúsi Húsavíkur. Heilsa og
kraftar voru á þrotum. Hann var
þreyttur og þráði hvíld. Við vonuni
að áhyggjur og þrautir angri hann
ekki lengur.
Tengdamóðir mín, Marína Bald-
ursdóttir, fæddist á Lundarbrekku
20. október 1908. Foreldrar hennar
voru Guðrún Jónasdóttir bónda var
og Baldur Jónsson frá Sigurðarstöð-
um í sömu sveit. Þau hjón voru
bræðrabörn. Marína var einkadótt-
ir, en átti tvo albræður og einn
hálfbróður. Móðirhans var Jónunna
Jónasdóttir, móðursystir Marínu.
Jónunna var alla ævi á Lundar-
brekku og í heimili með systur sinni
og mági þar til sonur hennar giftist
og stofnaði eigið heimili. Ætla mætti
að þessari heimilisgerð hafi fylgt
einhverjar annmarkar. Á það minnt-
ist hún tengdamóðir mín aldrei.
Allar hennar minningar voru bað-
aðar sólskini. Leikir þeirra systkin-
anna sem einkenndust af ótrú-
legustu saklausum en hugmyndarík-
um uppátækjum. Nám í heimahús-
um, en faðir hennar hafði verið í
Möðruvallaskóla og kenndi sjálfur
börnum sínum fyrir barnapróf. Þess
saknaði hún reyndar að hafa þannig
farið á mis við samvistir við jafnaldra
sína sem barn og ákvað að drengirnir
hennar skyldu ekki lenda í því sama.
Átján ára í húsmæðraskólanum á
Blönduósi. Hvílík uppspretta glaðra
minninga. Gleðin yfir rafmagnsljós-
unum sem skyndilega rufu myrkur
síðsumarkvöldanna 1928. Hjúskap-
ur, búskapur. Allt svo bjart. 8. júní
1930 var brúðkaupsdagur þeirra Sig-
urðar.
Synir þeirra eru: Sigurgeir f. 1931
kvæntur þeirri er þetta ritar. Hann
er bóndi á Lundarbrekku frá 1952.
Baldur, f. 1935 kvæntur Amalíu
Jónsdóttur frá Akureyri. Hann hóf
búskap í félagi við foreldra sína 1961
og var bóndi á Lundarbrekku þar til
þau hjón fluttu til Akureyrar 1985.
Hjörtur, f. 1938, kvæntur Veru
Kjartansdóttur frá Víðikeri. Þau
bjuggu á Lundarbrekku 1966-1972
en fluttu þá til Húsavíkur. Atli, f.
1945, bóndi á Ingjaldsstöðum frá
1969, kvæntur Kristínu Sigurðar-
dóttur, bónda þar.
Enn röðuðust perlurnar í festi
minninganna og þær sem glitruðu í
Ijósi gleðinnar voru skoðaðar og
öðrum gefin hlutdeild í.
Annir og umhyggja stækkandi
heimilis, fyrst allt unnið heima,
mjólk í mat, ull í fat, svo byltingin
frá aldagömlum starfsháttum til nú-
tímalífs, - „gaman að hafa lifað svo
langan dag.“
Marína var mikil starfskona og
vinnudagurinn varð oft langur en
hvert unnið verk veitti líka ómælda
gleði. Hún var örgerð og tilfinninga-
næm, fljót að skipta skapi en sam-
stundis jafngóð aftur. Þolinmæði
hennar, óeigingirni og nær tak-
markalaus hjálpsemi við okkur
tengdadæturnar var mér undrunar-
efni. En þegar betur var að gáð sá ég
að þetta voru eiginleikarnir seiri
höfðu fleytt henni yfir öll sambúðar-
skerin á lífsleiðinni og gert hana svo
vinmarga jafnt hjá skyldum og
vandalausum.
Hún var mikil móðir, kannske
ennþá meiri amma. í barnabörnun-
um endurlifði hún æsku sína, kenndi
þeim að lesa, söng með þeim og lék
sér með þeim, Marína sá um síma-
vörslu með heimilisverkum sínum,
fyrst í stað á móti hinum búunum,
en mörg seinni árin stöðvarstjóri.
Matseld lék í höndum hennar og
hún hafði ákaflega gaman af ýmsum
hannyrðum, en það var ekki fyrri en
á síðustu árunum sem hún gat leyft
sér þann munað. Hún var svo vilja-
sterk og áræðin að henni tókst oftast
að framkvæma það sem hún ætlaði
sér. En eins og svo margar konur af
hennar kynslóð var hún bundin af
því að vera kona, með litla skóla-
göngu og takmarkaða hlutdeild í
fjárráðum heimilisins. Ég held þó,
að hún hafi sjálf ekki hugsað svo,
heldur varð mér þeim mun oftar
umhugsunarefni hver hún hefði getað:
orðið, ef stakkur hennar hefði verið
rýmra skorinn.
Um 30 ára skeið var hún forstöðu-
kona kvenfélagsins „Hildar“. Því
fylgdi enn viðbót við fullsetinn
verkahring. En þar fékk hún útrás
fyrir ríka félagsþörf. „Stundum fór
ég ekki út fyrir túngarðinn svo
misserum skipti,“ sagði hún um
fyrstu búskaparárin. Meðan bróður
hennar, Jónasar naut við studdi
hann hana með ráðum og dáð við
félagsstörfin.
Áriö 1958 var kosin nefnd á vegum
Kvenfélagasambands Suður-Þingey-
inga til að vinna að orlofsmálum
húsmæðra. Þessar konur hlutu kosn-
ingu: Elín Aradóttir Brún, Hólm-
fríður Pétursdóttir Víðihlíð og Mar-
ína Baldursdóttir Lundarbrekku.
Þessi nefnd vann mikið brautryðj-
endastarf. Fyrst í stað var reynt að
skipuleggja orlofsdvalir í Hús-
mæðraskólanum á Laugum að vetr-
inum. 15 konur dvöldu þar í 5 daga
hver, veturinn 1958-59. Konurnar
greiddu sjálfar fyrir dvölina, því
nefndin hafði engin fjárráð. Næsta
vetur sótti engin um.
1960 gaf Alþingi út lög um orlof
húsmæðra og veitti árlega nokkra
fjárhæð úr ríkissjóði til þess. Gert
var ráð fyrir framlagi úr heimahéraði
á móti. Á aðalfundi sambandsins
1961 var samþykkt að skora á kven-
félögin að greiða 5 kr. fyrir hverja
félagskonu í þessu skyni. 1961 barst
svo fyrsta framlagið úr ríkissjóði og
fjárhæðir frá kvenfélögunum og
Kvenfélagasambandinu. Þá lifn-
aði yfir aðsókn að orlofsdvöl í Hús-
mæðraskólanum. 1962 var fyrst
leitað til hreppanna um greiðslur í
orlofssjóð og brugðust þeir vel við.
1965 var farið í fyrstu orlofsferðina.
Jafnframt var næstu árin gefinn kost-
ur á orlofsdvölum húsmæðra á ýms-
um stöðum.
Er skemmst frá því að segja að nú
fór mikil skriða af stað. Aðsókn var
svo mikil að ferðunum fyrsta árið að
farnar voru tvær þriggja daga ferðir
til Austurlands með þátttöku sam-
tals 198 kvenna og næsta ár enn á
sömu slóðir með þátttöku 90
kvenna, auk þriggja daga ferðar
vestur á land með 61 konu. Svipað
var þetta næstu árin.
Hólmfríður hætti störfum í nefnd-
inni 1966 og Katrín Jónsdóttir á
Húsavík kom í hennar stað, en Elín
og Marína voru óslitið í orlofsnefnd-
inni til 1972 að ný nefnd tók við.
Samstarf kvennanna í orlofsnefnd-
inni var mjög gott og ég held að
óhætt sé að segja að með Marínu og
þeim öllunt hafi tekist vinátta, sem
entist meðan hún lifði.
Störf nefndarinnar byrjuðu strax
um miðjan vetur. Þá þurfti að
ákveða hvert fara ætti, panta gist-
ingu, mat o.s.frv. Síðan að annast
fararstjórn, nesta auk sjálfra sín,
bílstjóra og stundum sá nefndin um
morgunverð fyrir hópinn. Þegar hér
var komið voru búumsvif Marínu
farin að minnka og þetta var henni
kærkomin tilbreyting sem hún sinnti
af lífi og sál.
Sjálf var ég aldrei með henni í
orlofsferð, en það hefur glatt mig á
umliðnum árum hvað margar þeirra
sem voru í þessum ferðum, ekki síst
konur sem ég þekkti ekki neitt, hafa
komið til mín, þegar þær vissu um
tengdir okkar og minnst þess hvað
skemmtileg þeim hafi þótt hún,
hvað hún hafi verið glöð og haldið
uppi miklu fjöri og kátínu í ferðun-
um. Þannig var hún til síðustu
stundar. Það var þó ekki vegna þess
að sorgir og erfiðleikar sneiddu hjá
henni í lífinu. Berklar voru á heimil-
inu.
Mágkona hennar, Steinunn kona
Sigurðar hálfbróður hennar, dó úr
þeim liðlega tvítug, nýgift 1934.
Fleiri heimilismenn hlutu af þeim
heilsutjón þótt ekki leiddi til dauða.
Bræður hennar, Jónas, sem var
yngstur, og Sigurður, báðir henni
mjög kærir dóu sviplega með fárra
ára millibili 1951 og 1955. Báðir
voru bændur á Lundarbrekku, báðir
létu eftir sig eiginkonur og Sigurður
tvo unga syni, auk aldraðra mæðra
og aldraðs farlama föður.
Sjálf veiktist hún rétt fyrir jólin
1955 og var varla hugað líf, en náði
þó heilsu en hafði skerta heyrn upp
frá því.
Faðir hennar andaðist rétt fyrir
áramótin 1955 meðan hún var fár-
veik á sjúkrahúsi. Hann var farlama
og síðast rúmfastur heima á annan
áratug.
1974 veiktist Marína og gekkst
undir mikla skurðaðgerð. Hún náði.
góðri heilsu, sem entist fram á árið
1978. En þá var stundaglasið tæmt.
Hún andaðist 8. maí það ár eftir
stranga sjúkdómslcgu. Okkur sem
næst stóðum fannst það of snemmt.
En hver veit nema hennar hafi verið
þörf á nýjum vettvangi.
Þótt þau tengdaforeldrar mínir
væru um margt svo afar ólík voru
þau ætíð samtaka í að skapa okkur,
sem eftir stöndum, gott og eftir-
minnilegt fordæmi í heiðarleika,
nægjusemi, vinnusemi og fyrir-
hyggju en síðast en ekki síst gleð-
inni.
„Verið ávalt glaðir vegna samfé-
lagsins við Drottin: ég segi aftur:
Verið glaðir.“ Filíppi 4.4
Ég hygg að ekki sé algengt að nota
þennan texta við jarðarfarir. Séra
Jón A. Baldvinsson valdi ræðu sinni
þessi einkunnarorð þegar hann jarð-
söng þau frændsystkinin Marínu og
Sölva St. Jónsson á Sigurðarstöðum
20. maí 1978.
Það var mér minnisstætt, en ein-
mitt þessi ungi prestur hafði kynnst
henni síðustu árin því eitt af hennar
mörgu verkum var að taka á móti
prestunum sem hingað komu í em-
bættiserindum.
Til dœtra minna besta óskin er
amma, sú að fá að líkjast þér.
Mega standa styrkar lífs í róti
stöðugt glaðar, eins þótt blási móti.
Á góunni1987
Hjördís Kristjánsdóttir,
Lundarbrekku
Aðalfundur
Iðju
Aðalfundur Iðju, félags verksmiðjufólks verður
haldinn á Hótel Esju.
-2. hæð fimmtudaginn 2. apríl 1987 kl. 5
síðdegis.
Fundarefni:
1. Venjuleg aðalfundarstörf.
2. Breyting á reglugerð orlofssjóðs.
3. Breyting á reglugerð vinnudeilusjóðs.
4. Önnur mál.
Kaffiveitingar.
Reikningar félagsins fyrir árið 1986 liggja frammi
á skrifstofu Iðju, Skólavörðustíg 16.
Stjórn Iðju.
Útboð
Efnisvinnsla
á Suðurlandi
Vegagerð ríkisins óskar eftir tilboðum í ofan-
greint verk. Magn 49.000 rúmmetrar.
Utboðsgögn verða afhent hjá Vegagerð ríkis-
ins á Selfossi og í Reykjavík (aðalgjaldkera)
frá og með 30. mars n.k.
Skila skal tilboðum á sömu stöðum fyrir kl.
14.00 þann 13. apríl 1987.
Vegamálastjóri
VEGAGERÐIN