Tíminn - 10.10.1987, Blaðsíða 9

Laugardagur 10. október 1987
Tíminn 9
feimnismál að benda á slíkt,
enda gengur það á móti hags-
munum og trúardýrðinni á fjöl-
miðlagoðum, sem ýmist syngja
á móðurmáli sínu, ensku, eða
hafa tileinkað sér hana sem
móðurmál, líklega í markaðs-
skyni. Þegar þetta er haft í huga
getum við hugleitt hvernig kom-
ið verður fyrir íslenskri tungu
eftir fjögurra og hálfrar aldar
myrkur. Þeir, sem fyrir þessu
standa bera kannski meiri
ábyrgð á þessu ástandi en þeir
gera sér grein fyrir. Nú á allt að
vera svo frjálst. Og íslenskan
þolir allt, er viðkvæðið. Verði
þeim að góðu.
Keflavíkurútvarp
Á sínum tíma þótti mikil
ósvinna að útvarp frá varnarlið-
inu á Keflavíkurvelli skyldi
heyrast um Suðurnes, Seltjarn-
arnes hið gamla og allt upp í
Hvalfjörð. Á þessu svæði var
um helmingur þjóðarinnar
samankominn, og háværar radd-
ir voru uppi um það, að óheftur
rekstur þessarar stöðvar væri
ekki annað en ósvífin innrás í
íslenska menningarhelgi.
Stjórnvöld létu óátalið þótt
sendingar héldu áfram þrátt fyrir
fyrrgreinda andstöðu. Pað var
ekki fyrr en varnarliðið kom sér
upp sjónvarpi, sem náði vítt og
breitt um suðvesturhorn
landsins, sem andmælin gegn
innrás í íslenska menningarhelgi
báru árangur. Þau voru þó borin
fram sem krafa um ísjenskt
sjónvarp. Við stofnun íslenska
sjónvarpsins kom í ljós, að þar
sem áður hafði verið hægt að
horfa á Gunsmoke og Twelve
o'clock high var nú hægt að
horfa á aðra erlenda þætti í
íslenska sjónvarpinu, eins og
Dýrlinginn. Sá munur var þó á,
að texti á íslensku fylgdi. Til-
kostnaður við talblöndun gerði
óhugsandi að láta sem erlendu
leikararnir töluðu íslensku. Og
þannig hefur þetta verið síðan.
Stærri þjóðir beita talblöndum
við erlent efni, þannig að móð-
urmálið í þessum löndum hefur
algeran forgang. Við getum það
ekki. Það sem átti því að vera
vörn fyrir íslenska menningar-
helgi endaði sem stórfelld innrás
með tveimur sjónvarpsstöðvum
í dag og ef til vill fleiri í vændum.
Hins vegar hefur Keflavíkur-
sjónvarpið verið sett á lokaða
rás. Og þar sem útvarp Keflavík
sá eitt um „ómenninguna" áður
er kominn sægur stöðva sem
útvarpa samskonar efni bæði
sunnanlands og norðan. Ríkis-
útvarpið tekur þátt í þessu líka
með Rás 2 að því er manni skilst
til bjargar sér peningalega. Fyrir
utan gamla gufuradíóið með
harmonikulögunum sínum eru
útvarpsstöðvar hér yfirleitt
sniðnar eftir Keflavíkurútvarp-
inu. Það er nú öll útvarpsbylting-
in að stærstum hluta. Stórbrotn-
ara reyndist það ekki.
Peir sem hlusta
Riddarar hins nýja siðar í
útvarpsmenningu þjóðarinnar
leggja mikið upp úr því, að
erlenda dægurlagagargið sé
helsta lífæð útvarpsstarfseminn-
ar. Þessi dægurlög og vinsælda-
listar markaðsins eru líka megin
uppistaðan í dagskrárgerðinni,
þar sem „eldhressir" þulir ham-
ast á áheyrendum við að til-
kynna vinsældir einstakra laga
og nefna raulara í tylftatali, eins
og um goðumbornar verur væri
að ræða. Jafnvel frægasta lista-
fólk kemst þar hvergi í hálf-
kvisti, eins og kvikmyndaleikar-
ar. Þetta er alveg heimur út af
fyrir sig og einangraður í besta
lagi. Sé hlustunin eitthvað í
samræmi við umfang útvarps-
stöðvanna, sem sumar hverjar
útvarpa í 24 tíma á sólarhring og
hafa umtalsverðar auglýsinga-
tekjur, mætti ætla að kynslóð
eftir kynslóð af íslensku æsku-
fólki stansaði þarna á þroska-
braut sinni og öðlaðist ekki
stærri vitund. Ensku textarnir,
ópin, stunurnar og skruðing-;
arnir eru þá orðnir það vega-'
nesti, sem æskufólk á greiðastan
aðgang að. Þótt útvarpsstöðv-
arnar séu ekki orðnar gamlar
hafa einstaka aðilar orðið sér úti
um þetta veganesti sem nú eru
komnir um fimmtugt og láta
engan bilbug á sér finna. Þeir
eru ekki viðmælandi um neitt
nema poppmúsik. Þetta gamla
popplið, sem ekki virðist hafa
haft tök á að fullorðnast bendir
nokkuð til þess sem koma skal,
þegar útvarpsstöðvakynslóðirn-
ar fara að fullorðnast. Þá verður
um að ræða nokkuð stóran hluta
þjóðarinnar sem veit meira um
Tinu Turner en fyrsta forseta
lýðveldisins. Nú, þegar mesta
nýjabrumið er farið af útvarps-
stöðvunum, þykir mönnum sem
eitthvað sé orðið minna um
hlustun en var í fyrstu. En við
því eru þau ráð að hringja í
hlustendur og vera með getraun-
ir og veita smávægileg verðlaun
fyrir að þekkja nafnið á ein-
hverri sönghænunni. Það æfir
líka framburð hlustenda í ensku,
því varla er verið að spyrja um
íslensk efni.
íslandssaga í
dægurlögum
í viðræðum við mikinn popp-
forstjóra nýlega kom fram að
hann hafði áhuga á að gera
útvarpsþátt þar sem upp yrðu
rifjuð dægurlög frá 1930 til okk-
ar dags.
Þegar lengur var rætt um þessa
hugmynd kom í ljós að popp-
forstjórinn var fullur upp með
þjóðernistilfinningu, að svo
miklu leyti sem hún aðlagaðist
dægurlögum, og hann kvað upp
úr með það skýrt og skorinort,
að með þessum þætti um dægur-
lög í fimmtíu og sjö ár ætlaði
hann sér að segja íslandssöguna
á sama tímabili. Einhverjum
fannst þetta nú ofætlun, en mað-
urinn sat fastur við sinn keip, og
sagði að mikil saga væri í dægur-
lögum. Nú getur verið að alda-
skilin í þjóðfélaginu séu orðin
slík með tilkomu útvarpsstöðv-
anna, að þeir sem andmæltu
þessari hugmynd poppforstjór-
ans, geri sér hreinlega ekki grein
fyrir því hvernig Islandssaga í
fimmtíu og sjö ár skuli sögð. En
það hvarflar að manni hvaða
partur þessarar sögu flokkist
undir dægurlag eins og „Ó
Jósep, Jósep, bágt á ég að
bíða,“ svo eitthvað sé nefnt úr
dægurlagaheiminum fyrir 1940.
En hugmynd eins og sú að fara
að segja íslandssögu í dægurlög-
um er auðvitað ekki fráleit,
þegar miðað er við þá takmörk-
un sem fólk býr við sem aldrei
hlustar á neitt nema dægurlög,
og hefur nokkrar útvarpsrásir til
að viðhalda því eins og sjálf-
sögðum hlut að lífið sé popp.
Hugmyndin gefur líka til kynna
að sú skoðun sér orðin ríkjandi
hjá þeim sem sjá ekki útyfir
dægurlögin, að allt verði sagt
með dægurlögum og annað þurfi
ekki til.