Tíminn - 24.10.1987, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Tímirm
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinnog
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriöi G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
Aöstoðarritstjóri: OddurÓlafsson
Fréttastjórar: Birgir Guömundsson
EggertSkúlason
Auglýsingastjóri: SteingrímurGíslason
Skrifstofur: Síðumúli 15, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
18300. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn 686306,
íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot: Tæknideild
Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f. Kvöldsímar: 686387 (tæknideild)
og 686306 (ritstjórn).
Verð í lausasölu 55.- kr. og 65.- kr. um helgar. Áskrift 550.-
Stjórnarsamstarfið
Úrslit síðustu alþingiskosninga, sem fram fóru
25. apríl sl., urðu ekki til þess að auðvelda
stjórnarmyndun. Fráfarandi ríkisstjórn, sem haft
hafði rífan meirihluta á þingi, missti meirihluta
sinn vegna fylgistaps Sjálfstæðisflokksins og klofn-
ings þess flokks eins og fram kom með stofnun
Borgaraflokksins, sem að allri uppistöðu er frá
Sjálfstæðisflokknum kominn.
Niðurstaða síðustu kosninga varð til þess að
fjölga flokkum og efla smáflokka og flokksbrot.
Tveir hinna gömlu stjórnmálaflokka náðu þó
góðum árangri í kosningunum, Framsóknarflokk-
urinn og Alþýðuflokkurinn. Fótt mikið hafi borið
á milli þessara flokka síðustu áratugi, þá fóru menn
í alvöru eftir kosningarnar að kanna niöguleika á
því að þessir tveir félagssinnuðu miðjuflokkar
reyndu að nálgast svo hvor annan að þeir gætu
starfað saman í ríkisstjórn með Sjálfstæðisflokki,
ef svo vildi verkast, eða öðrum flokkum, ef þannig
stæði á. M.ö.o.: Það var reynt að finna leið út úr
því fari að Framsóknarflokkurinn og Alþýðuflokk-
urinn ummynduðust í algera erfðafjendur til
eilífðarnóns. Fyrir hvorugan flokkinn gat það
verið fýsilegur kostur.
í viðræðum um stjórnarmyndun eftir kosningar
kom það smám saman í ljós að ekkert óbrúanlegt
bil þurfti að vera milli Framsóknarflokks og
Alþýðuflokks. Á þeim grundvelli m.a. byggist
núverandi stjórnarsamstarf.
Stjórnarsáttmálinn geymir ítarlegar leiðbeining-
ar um það að hverju núverandi ríkisstjórn ætlar að
vinna á kjörtímabilinu.
Stjórnarsáttmálinn er samstarfssamningur, að
sjálfsögðu málamiðlunarplagg, en í honum á ekki
að vera neitt sem brýtur í bága við stefnumið þeirra
flokka, sem að honum standa. í stjórnarsáttmálan-
um á að vera það hald sem heldur ríkisstjórninni
saman - þessari sem öðrum. En allt seni í honum
stendur getur orðið að engu ef einn samstarfsaðil-
inn eða einstakir ráðhcrrar í ríkisstjórninni túlka
efni og inntak samstarfsins samkvæmt þrengstu
eiginskoðun eða valdagleði í tilteknum málum.
Ef stjórnarsáttmálinn sem texti og samstarfs-
grundvöllur er málamiðlunarplagg, þá er augljóst
að framkvæmd hans verður einnig að byggjast á
málamiðlun, ekki síst frumvörp sem lögð eru fram
í nafni ríkisstjórnarinnar og með stuðningi stjórn-
arflokkanna.
Vandi ráðherra í samsteypustjórninni er m.a.
fólginn í undirbúningi þingmála og hvernig þeir
leitast við að vinna hugmyndum sínum fylgi meðal
þingmanna. í hvaða ríkisstjórn sem er eru samráð
um þingmál höfuðnauðsyn, en þó aldrei fremur en
í margflokkastjórnum.
Almenningur í landinu er hliðhollur núverandi
ríkisstjórn. Ríkisstjórnin hefur traustan þingmeiri-
hluta á bak við sig. Ágreiningur um einstök
þingmál getur alltaf komið upp, en hann verður að
leysa með samkomulagi.
AÐ gengur heldur erfiðlega
hjá Alþýðubandalaginu um
þessar mundir vegna væntanlegs
kjörs á formanni. Eigast þar við
tvær fylkingar, eins og kunnugt
er. Önnur fylkingin hefur orðið
til vegna liðssafnaðar í kringum
Ólaf Ragnar Grímsson. Hann
hefur sýnilega ákveðið að nú
væri kominn tími til að slást,
enda væri hann nógu lengi búinn
að vera vonbiðill æðstu metorða
í flokki, þar sem hann ætlaði sér
stórt hlutverk. Þrátt fyrir mikil
tilþrif og ómæld ferðalög í þágu
friðar hefur hann ekki náð
lengra en á varamannabekk að
undangenginni nokkurri þing-
setu. Hin fylkingin samanstend-
ur af gömlum flokkskjarna, sem
hélt norður til Akureyrar til að
sækja sér formannsefni. Hið ak-
ureyrska formannsefni heitir
Sigríður Stefánsdóttir og hefur
próf í þjóðfélagsfræði frá Há-
skóla íslands, þar sem Ólafur
Ragnar kenndi henni, og einnig
próf í uppeldis og kennslufræði.
Hún hefur verið kennari við
Skútustaðaskóla og Mennta-
skólann í Reykjavík, en hefur
lengi unnið fyrir Alþýðubanda-
lagið, verið starfsmaður Sam-
taka herstöðvaandstæðinga og
bæjarfulltrúi á Akureyri. Maður
hennar er einnig kennari frá
Grænavatni í Mývatnssvcit. í
báðum tilfellum er um að ræða
fulltrúa kennara, heilbrigðis-
stétta og fóstra, sem Alþýðu-
bandalagið bindur sig við um
þessar mundir og Guðmundur
J. hefur kallað „gáfumannafé-
Iagið“ í flokknum. Samkvæmt
þessum framboðum tveimur
virðist gáfumannaliðið hafa náð
yfirhöndinni til frambúðar.
Verkalýðshreyfingunni, að lág-
launahópunum meðtöldum,
hefur samkvæmt kosningum á
fulltrúum á landsfund flokksins,
vcrið að mestu ýtt til hliðar.
Banameinið
stjórnarsamstarf
Þótt deilt sé um formanns-
kjörið hafa báðir frambjóðend-
ur hin sjálfsögðu einkenni hins
dæmigerða meðlims í Alþýðu-
bandalaginu, eins og hann þyk-
ir heppilegastur um þessar-
mundir. Þjóðfélagsfræðin, eins
og hún er kennd í háskólanum á
sinn fulltrúa. Og kennarastaðan
vegna viljans til að upplýsa og
benda á rétta vegi er líka mikils
metin. Það eina sem vekur þó
sérstaka athygli er aðformanns-
efni gamla flokkskjarnans skuli
hafa lotið leiðsögn Ólafs Ragn-
ars í þjóðfélagsfræðum. Kemur
þá að gömlu máltæki, þar sem
talað er um að eggið kenni
hænunni.
Aðferðir Ólafs Ragnars við
fulltrúakjör á landsfund flokks-
ins í nóvember hefur sætt nokkr-
unt andmælum og hefur Svavar
Gestsson látið hafa eftir sér að
þær hafi verið grófari en áður
hefur þekkst í pólitík. Ekki er
alveg víst að þetta sé rétt mat,
enda er talið að gamli flokks-
kjarninn hafi tapað stórt fyrir
Olafi Ragnari. Aftur 4 móti
sýna svona yfirlýsingar, að Al-
þýðubandalagið er ekki lengur
flokkur í þeint skilningi, að hann
sé samstæð heild, heldur er hann
orðinn að „regnhlífarsamtök-
um“ sundurleitra flokksmanna,
sem vegna langvarandi óánægju
er að leysast upp í frumeindir
sínar. Þessa djúpstæðu óánægju
má annars vegar rekja til þátt-
töku flokks eins og Alþýðrn
bandalagsins í ríkisstjórnum og
hins vegar til þess að Ólafur
Ragnar Grímsson er í
flokknum. Getur Svavar litið
með nokkurri öfund til vinstri
sósíalista í Danmörku, sem eiga
formann fastan í sessi eftir ný-
legan kosningasigur. Ávinning
þess flokks ber að þakka þeirri
staðreynd að vinstri sósíalistar
hafa ekki setið í ríkisstjórnum,
og kæra sig líklega ekki um það.
Hér hefur Alþýðubandalagið
hvað eftir annað fallerast á því
að sitja í ríkisstjórnum. Það
getur svo verið athugunarefni
fyrir flokksmenn í hvernig flokki
þeir eru, þegar ljóst er að helsti
ávinningur hans er að sitja ævin-
lega utan stjórnar. Hin stóru tök
sýniglímunnar hljóta samkvæmt
því að þurfa að fara fram utan
sviðsins. Það heitir að dæma sig
úr leik, pólitískt.
List hins ómögulega
Pólitík hefur verið kölluð list
hins mögulega. Það þýðir að
hún nær aðeins fram að ganga
með samkomulagi milli aðila og
hópa eða samvinnu á milli
þeirra. Ólafur Ragnar rekur
pólitík eins og list hins ómögu-
lega. Má það furðulegt telja um
mann, sem hefur atvinnu sína af
því að kenna stjórnmálafræði
við æðstu menntastofnun þjóð-
arinnar, og mun vera doktor í
þessum fræðum. Sem kennslu
og kjaftafag getur stjórnmála-
fræði beinst að því að innræta
nemendum list hins ómögulega,
en það er við því að búast að
kennarinn eigi að vita betur.
Um langa hríð hafa ákveðnir
hópar í þjóðfélaginu, og þá
einkum þeir sem tengjast Alþýðu-
bandalaginu, rekið pólitík sína
undir kjörorðum um list hins
ómögulega. Hvaða þátt Ólafur
Ragnar Grímsson á í því með
kennslu sinni og pólitísku starfi
skal ósagt látið. Hitt er stað-
reynd, að list hins ómögulega
hefur nú leikið Alþýðubanda-
lagið það grátt, að flokkurinn er
að leysast í sundur. Hann getur
ekki setið í ríkisstjórnum öðru-
vísi en tapa trúnaði við fylgjend-
ur sína, vegna þess að í ríkis-
stjórnum verður að reka pólitík
hins mögulega. Kjósendur
flokksins kusu hann ekki til
þess.
Ólafur Ragnar Grímsson er
um margt glæsilegur stjórnmála-
maður. Það gustar af þessum
glókolli kommanna. Hitt getur
orkað tvímælis hver mannvinur
hann er þrátt fyrir allt friðartal-
ið. Umgengni hans við menn á
borð við Svavar Gestsson og
Ásmund Stefánsson, bendir
ekki til þess að þar sé friðar og
samningamaður á ferð, og varla
maður sem geti leitt flokk til
samstarfs við aðra flokka svo að
með nokkrum heilindum sé.
Kaldhyggjan í Ólafi Ragnari
Grímssyni og hið skilyrðislausa
viðhorf, að hann geti rekið póli-
tík hins ómögulega, gerir hann
í rauninni lítt hæfan á þeim
stærðargrunni, þar sem hann
hefur helgað sér starfsgrundvöll.
Þetta er því miður erfið stað-
reynd um annars glæsilegan, ung-
an mann, sem er bæði vel máli
farinn og uppfinningasamur.
Slóð hans í pólitík er yfirleitt
ekki gæfuleg. Hann hefur geist
um flokka eins og hvítur storm-
sveipur og þotið úr þeim jafn-
harðan næðist ekki nægur byr í
seglin á stundinni. Það sem gerir
að hann situr enn í Alþýðu-
bandalaginu er sú staðreynd,
að um það bil sem hann tók þar
til starfa voru komnir í það
brestir, sem gerðu Ólafi Ragnari
fært að komast fljótt til metorða.
Nú er hann að velta þeim út sem
sáu í honum ljósið án þess að
sjáist að honum takist að halda
flokknum saman verði hann
kjörinn formaður. Fer þá fyrir
honum eins og öðru glæsimenni,
Haraldi Guðinasyni, sem eftir
nokkra gistivináttu hjá Vil-
hjálmi bastarði bauð konung-
dóm sinn fyrir hest.
„Kjaranefnd
þjóðarinnar“
Alþýðubandalagið hefur
löngum verið iðið við að vekja
umtal um sig og athygli langt um
efni fram. Hinar sérkennilegu
fréttastofur Ríkisútvarps, en
önnur þeirra hefur af þekktum
atvinnurekanda verið nefnd
„kjaranefnd þjóðarinnar“,
hafa lengi þann steininn klappað
að allt væri merkilegast í Alþýðu-
bandalaginu og hafa átt það
sammerkt með listsnobbum
Sjálfstæðisflokksins, sem leita
stundum til frambjóðenda á
landsfund Alþýðubandalagsins,
vanti að skrifa um bók eða geta
leikverks. Má í því efni minna á
númer 139, Örn Ólafsson, sem
Dagblaðið Vísir hefur hafið til
vegs sem gagnrýnanda. Hann.
fékk að vísu ekki nema 58
atkvæði í Ólafsbyl fulltrúakjörs-
ins. En það hlýtur að vera nóg
fyrir DV.
Umtalið hefur að nokkru
skapað flokknum þá ímynd, að
þótt hann hafi litlu ráðið, nema
á tímabili óðaverðbólgunnar,
hafi áhrif flokksins á hina póli-
tísku tísku í landinu verið
ómæld. Má kannski leita þar
skýringa á þeirri allsherjar upp-
lausn, sem nú tröllríður sam-
félaginu. En umræðan heldur
áfram löngu eftir að fréttastofur
og forkólfar Alþýðubandalags-
ins vildu að henni linnti. Nú er
hún allt í einu orðin óæskileg og
flokkur tískunnar er að liðast
sundur fyrir tilverknað sjálfs
tískukóngsins, þessa Diors ís-
lenskra stjórnmála, sem alltaf
var kallaður til að segja álit sitt
á mönnum og málefnum, bæði í
útvarpi og sjónvarpi, hvenær
sem köttur leysti vind. Þannig
tókst starfsfólki „Kjaranefndar
þjóðarinnar“ að gera þennan
málvin Gandis og annarra Bof-
ors-höfðingja að eins konar
heimilishanga á borð við Hall-
grím Pétursson og Jón Sigurðs-
son. Þá linnti ekki fréttum af
Ólafi Ragnari Grímssyni á al-
þjóðlegum vettvangi meðal stór-
menna á borð við Yoko Ono og
þjóðarleiðtoga austan hafs og
vestan. Eftir slíka meðferð er
ekki nema von að nokkrir út-
skagamenn í Alþýðubandalag-
inu verði að lúta í gras, þegar
hinn nýi Messías vinstri manna
gengur í salinn til að láta kjósa
sig. Hin mikla fréttavirkjun, sem