Tíminn - 16.01.1988, Side 8

8 Tíminn
Laugardagur 16. janúar 1988
Tímiim
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavik
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar:
Aöstoöarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
IndriöiG. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
BirgirGuðmundsson
Eggert Skúlason
SteingrímurGíslason
Skrifstofur: Síðumúli 15, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
18300. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn 686306,
íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot: Tæknideild
Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f. Auglýsingaverð kr. 400 prdálk-
sentimetri.
Verð í lausasölu 55.- kr. og 65.- kr. um helgar. Áskrift 600.-
Notum tímann vel
Alþingi er komið í árvisst jólaleyfi sitt á allóvenju-
legum tíma, enda þinghaldið með óvenjulegu sniði
að því leyti að þingfundir stóðu í vikunni milli jóla
og nýárs og hófust þegar í stað eftir áramótin þar til
hlé var gert í fyrradag á þingstörfum.
í sjálfu sér er ástæðulaust að fjasa mikið út af því
þótt fyrir komi á 30 ára fresti að Alþingi standist ekki
áætlun um æskilegt jólahlé. Alþingi er enginn
almennur vinnustaður eða verksmiðja sem hægt er að
skipuleggja af ýtrustu nákvæmni. Aðstæður verða að
ráða því hvernig háttað er vinnuhraða og verklagi á
löggjafarsamkomu þjóðarinnar.
Hins vegar er alþingismönnum nauðsyn að hlé sé
gert á störfum Alþingis, svo að þeir fái tækifæri til
þess að fara um kjördæmi sín, halda fundi með
kjósendum, kynnast viðhorfum þeirra og kynna
þingmál og almenn viðhorf í stjórnmálum. í rauninni
er tveggja vikna þinghlé í styttra lagi miðað við
íslenskar aðstæður um hávetur.
Þótt þinghlé sé gert, dregur það á engan hátt úr
önnum ráðherra og ríkisstjórnarinnar í heild. Þvert
á móti ber ríkisstjórninni að nota tímann til þess að
undirbúa ný þingmál og um fram allt að ákveða
hverjar skuli verða ráðstafanir hins opinbera í
efnahagsmálum.
Það hefur legið fyrir um langt skeið að ríkisstjórnin
yrði að grípa til efnahagsaðgerða í upphafi þessa árs,
og eins og nú er komið er hver stund dýrmæt í því
efni. Þjóðin öll á þá kröfu á ríkisstjórnina að slíkar
aðgerðir verði ekki dregnar á langinn. Fyrirhugaðar
aðgerðir verða í rauninni að liggja fyrir eftir tæpan
hálfan mánuð, þegar Alþingi kemur saman að nýju.
Ástandið í ýmsum greinum atvinnu- og efnahags-
mála um þessi áramót er með þeim hætti að
utanríkisráðherra, Steingrímur Hermannsson, hefur
leyft sér til áherslu orðum sínum um nauðsyn
efnahagsaðgerða að minna á hina fornfrægu setningu
að Róm standi í björtu báli.
Vonandi tekur enginn ábyrgur maður slíkri áminn-
ingu með léttúð. Sérstaklega er nauðsynlegt að
ríkisstjórnin öll og þeir flokkar sem að henni standa,
láti slík varnaðarorð sér að kenningu verða um að
flýta þeim aðgerðum í efnahagsmálum sem nú eru
brýnastar. Þau efni verður að ræða ítarlega í þinghléi.
Þá skal minnt sérstaklega á þau orð Steingríms
Hermannssonar á fundi í Reykjavík í fyrrakvöld, að
ríkisstjórninni beri að hafa sem nánust samráð við
launþegasamtökin um aðgerðir í efnahagsmálum,
fyrst og fremst þann þátt þeirra sem varðar launa- og
kjaramál og þróun kaupgjaldsmála yfirleitt. Eins og
hamrað hefur verið á í Tímanum og forystumenn
Framsóknarflokksins telja hið brýnasta mál, ber
forsætisráðherra að hafa forgöngu um slík samráð.
Sú skylda hvílir reyndar á forystu launþegasam-
takanna að hafa að sínu leyti frumkvæði um slík
samráð, enda augljóst að í lýðræðislandi með viður-
kenndri valddreifingu, eru launþegasamtökin áhrifa-
aðili í sjálfu sér og hafa skyldur gagnvart almennum
þjóðarhagsmunum og heildarstjórn efnahagsmála.
Áhrifaöflum þjóðarinnar ber að nota tímann vel.
F
JLyr
.YRIR SKÖMMU birtist út-
tekt í virtu bandarísku vikuriti á
árinu 1968. Þetta ár hefur verið
að bögglast svolítið fyrir nokkr-
um kynslóðum af íslendingum,
sem með leikrænum tilburðum
hafa verið að telja sig til „týndra
kynslóða“ hvað sem það nú
þýðir. í vikuritinu var eðlilega
fjallað mest um sérvandamál
bandarískra þegna, sem Ientu í
Víetnam stríðinu, eða tóku þátt
í því heima í stofu og umhverfð-
ust í eitthvert allt annað fólk en
það, sem sett hafði svip sinn á
bandarískt þjóðfélag, þrifnað
þess og einlægni. í staðinn kom
andrúm uppreisnar gegn einu og
öllu, og rótleysi. Segir í þessari
merku úttekt að umbyltingin
hefði haft í för með sér glatað
tímaskyn, og boðun nýrra tíma’
án þess nokkur hefði haft fyrir
því að móta umgjörð slíks tíma.
Þetta átti bara að verða eitthvað.
í þessari úttekt kemst vikuritið
að þeirri þýðingarmiklu niður-
stöðu, að ártal kynslóða, sem
kenndar hafa verið við árið 1968
hafi hafist með atómsprengjunni
1945. Þessi kenning á við allt
það unga fólk sem geystist fram
á sjónarsviðið um tvítugsaldur-
inn árið 1968 og vildi breyta
heiminum af því komin var ný
vítisvél til sögunnar, sem róttæk-
ir stjórnmálamenn á Vestur-
löndum gerðu að pólitísku áróð-
urstæki áður en ljóst var að
Rússar höfðu líka náð taki á
vopninu. Af þessu tilefni kom út
bók á íslandi, sem hét Atóm-
stöðin, sem hefur orðið mikil
biblía týndra kynslóða hér. Það
var þó varla að hún næði að
koma út fyrir hið nýja tímatal.
Hvar er
Atómstöðin?
Pólitískt par gaf út bók nú
fyrir jólin, sem hét Týnda kyn-
slóðin, og var einskonar leikgerð
yfir það unga fólk á íslandi, sem
lét sér vaxa hár og spilaði á gítar
árið 1968, en stendur nú uppi
vegalaust og áttavillt og gott ef
það hefur ekki sagt sig úr Al-
þýðubandalaginu. Ekki er nema
von að því finnist að það hafi
týnst. En það hefur gerst með
snöggum hætti á stuttu æviskeiði
heimsins þ.e. frá 1945. Atóm-
tími þess hefur varla enst til
mikils meira en ljúka sæmilega
löngu námi og síðan umþenking-
um um hvernig fólk fer að því að
týnast í samtíma sínum þótt
stuttur sé. í sterkri trú á orð, án
þess að vita um gjörðir, halda
þessar týndu kynslóðir fast um
sinn atómtíma. Nú eru þeir
gleðiríku dagar að ganga í garð,
þegar tveir valdamestu menn
veraldar eru að byrja að semja
um atómsprengjuna sín í milli,
af því hvorugur vill fá hana í
hausinn. Er þó annar þeirra,
Ronald Reagan, þeirrar trúar
að sögn, að skammt sé þess að
bíða að heimurinn hljóti sín
endalok. Hér á íslandi tók týnda
kynslöðin, sem byrjar ártal sitt
1945 biblíu sína og kvikmyndaði
hana. Urðu út af því miklar
væntingar í útlöndum af því þar
höfðu menn ekki heyrt um jafn
stór viðfangsefni og Atómstöð.
Kannski var týnda kynslóðin
loksins að koma fram með um-
talsvert innlegg í mál, sem eng-
inn hafði vitað hvað var. Nafnið
lofaði a.m.k. góðu. Svo fóru
þeir, hinir eftirvæntingarfullu
útlendingar, að horfa á sína
Atómstöð, en skildu þá ekki
alltof mikið í kvikmyndinni, sem
var um einhverja landssölu,
mann sem spilaði á saltfisk og
bein úr skáldi, sem gátu allt eins
verið úr bakara. Hin sjónræna
Atómstöð var hvergi sjáanleg,
og það var náttúrlega galli á
kvikmyndinni. En þannig fer nú
stundum fyrir bestu fyrirætlun-
um.
Tímatal hinna týndu
í raun má segja að varla hafi
í bráð verið gerð merkari upp-
götvun en sú að kynslóðin 1968
miði tímatal sitt við árið 1945,
þegar fyrsta atómsprengjan var
notuð í hernaði. Við slíkt fólk
þýðir auðvitað lítið að ympra á
atburðum, sem gerst hafa fyrir
1945, sé kenning vikuritsins rétt.
Það hefur líka sannað sig, að
týnda kynslóðin á íslandi hefur
einkum velt fyrir sér hernaði og
atómsprengjum eins og þetta
hefur blasað við eftir árið 1945.
Fyrir þann tíma var jörðin auð
og tóm eins og allir vita. Dæmi
um þetta er viðureign nokkurra
skólamanna við íslandssöguna
hér um árið, þegar henta þótti
að umskrifa hana. Að vísu er
lítið í henni að finna um hvatann
að hinu nýja tímatali, en það
mátti reyna að sveigja hana
undir hinn nýja hugsunarhátt,
þar sem orð eru þýðingarmeiri
en staðreyndir. Það merkilega
við endurskoðun íslandssögunn-
ar var sú staðreynd, að lítið var
gert úr vopnaburði og átökum,
ártölum og merkum mönnum.
Má vera að slíkt sé skiljanlegt
hjá þeim, sem aðeins þekkja eitt
ártal, ártal atómsprengjunnar,
aðeins ein átök, þessi milli aust-
urs og vesturs, og fáa menn
merkilegri en Bítlana. Þeir sem
ekki eru eins og biluð tölva, sem
stansar alltaf við tölurnar 1945,
og verður ekki í minni sínu
þokað aftur fyrir þá tölu, vita
náttúrlega ekki að á eftir
sverðum, öxum og Iensum komu
byssur, án þess að nokkurri
kynslóð dytti í hug að miða
upphaf heimsbyggðar við þær,
fallbyssur sem drógu hundrað
og tuttugu kílómetra og vélbyss-
ur sem voru eitthvert hrikaleg-
asta manndrápstæki fyrra heims-
stríðs 1914-18. Það var ekki svo
lítið búið að ganga á í heiminum
áður en atómsprengjunni var
beitt árið 1945.
Hin stóru útspil
Auðvitað hafa kynslóðir sín
einkenni, en ekki hefur fyrr svo
vitað sé verið það helst einkenni
á kynslóðum eins og þeim,
sem kenndar eru við 1968, að
taka aftan af svona tæp tvö
þúsund ár af núverandi tímatali,
og segja að það hafi verið ómark
af því engin atómsprengja var
sprengd um Kristsburð. Menn
geta svo velt fyrir sér tilurð
tímatals okkar, en það er önnur
saga og kemur hvorki við hern-
aði eða tortímingu. Hér gengur
mikið á hjá nýjum kynslóðum
og hefur það einkum komið
fram í fjölmiðlabyltingu, þar
sem þær hafa búið sér til vett-
vang án forsögu og án stórra
tilvísana aftur fyrir ártal atóm-
sprengju. Einnig hefur ýmislegt
verið að gerast í leikhúsum og
sönglist, sem ber keim fjölmiðl-
unar. Það er látið sem útspilin
séu stór, en árangurinn verður
minni en ætlað var, og svo
berast upplýsingar um að þrátt
fyrir allt gamanið þá leiðist fólki
jafn mikið og áður ef ekki meira.
Hvernig má þetta nú vera? Hér
hefur verið komið á fót óperu af
miklum myndarskap og hér hafa
verið flutt fræg verk óperubók-
mennta heimsins. En óperan,
sem stofnað var til af stórhug og
með ríflegum gjöfum ber sig
engan veginn, svo ríkið verður
að koma til sögunnar með stór-
um fjárframlögum án þess að
ríkið eða Alþingi hafi nokkru
sinni óskað eftir óperu. Þá eru
tvö leikhús starfandi í Reykja-
vík, annað rekið sem ríkis-
stofnun, en hinu haldið úti af
Reykjavíkurborg. Óhætt er að
segja að leikritaval á síðari árum
hafi að mestu leyti mótast af
vilja og viðhorfum atómkyn-
slóða, það er þeirra kynslóða
sem miða upphafið við 1945.
Aðgöngumiðar á þessar sýning-
ar eru stórlega niðurgreiddir, og
kemst kindakjöt og aðrar nauð-
synjar hvergi í hálfkvisti við þær
niðurgreiðslur, þótt hljótt fari.
íslenskt leikritaval byggir á eins-
konar sjálfsunun og pólitískum
speglasjónum, og eigi að sýna
ástaratriði verður að nota konur
yfir fimmtugu í fangbrögðin
vegna fastráðningar. Mikið er
byggt á ævisögulegum fjöl-
skylduvandamálum, og næstu
viðfangsefni verða væntanlega
kaup og kjör fóstra, og erfiðleik-
ar hjúkrunarfólks á að stunda
vinnu sína fyrir launafundum á
vinnustað. Þetta eru verðug við-
fangsefni leikhúsa, sem fyrir
löngu hafa losnað við að hafa
áhyggjur af rekstri sínum. Geð-
veiki í fjölskyldum er líka talin
til efniviða sem þjóna nýju tíma-
tali.
Sönghöll sem rís
Nýlega var efnt til mikillar
tónlistarhátíðar í Háskólabíói,
sem áhugafólk um tónlist sótti
vegna þess að það vildi styrkja
byggingu tónlistarhúss í Reykja-
vík. Margir áhugamenn um
tónlist hafa lagt sig fram um að
hrinda þessari byggingu í
framkvæmd, látið teikna og síð-
an gengið til samninga við óró-
legu öflin um breytingar á bygg-
ingunni, svo allt komist nú fyrir
í henni, sem þar á að vera.
Tónlistarhús eða sönghöll er
mikil framkvæmd og kostnaðar-
söm, og á endanum verður Al-
þingi að taka við henni í mynd
fjárframlaga, vegna þess að list
er nú einu sinni þannig, að hún
skilar ekki miklu rekstursfé.