Tíminn - 21.04.1988, Blaðsíða 6

Tíminn - 21.04.1988, Blaðsíða 6
6 Tíminn Fimmtudagur 21. apríl 1988 Dr. Björn Björnsson, prófí deildar HÍ segir frá nýrri kö 37% okkar virdast játa kristna trú Svo virðist sem upprisutrúin sé ekki mikið útbreidd miðað við kristið samfélag, því að ekki játa nema 14% íslendinga þá trú að eftir dauðann taki við samfélag við Guð. Flestir, eða um 60%, segja að eitthvað taki við eftir dauðann, en enginn geti vitað hvað það verður. Þá virðast um 30% íslendinga trúa á annað tilverustig eftir dauða og er það bein staðfesting á útbreiðslu spíritismans. Margt annað fróðlegt kemur fram í niðurstöðum könnunar Guðfræðistofnunar á trúarlífi íslendinga. Dr. Björn Björnsson og dr. Pétur Pétursson hafa verið að vinna úr þessari viðamestu könnun á trúar- viðhorfum, sem gerð hefur verið hérlendis. Þegar sú niðurstaða er skoðuð, að aðeins 37% þjóðarinnar treystir sér til að játa kristna trú í könnuninni, vaknar sú spurning hvort íslendingar séu virkilega enn að íhuga kristnitökuna. Tíminn spurði Björn Björnsson hvað niður- stöðurnar þýddu fyrir Þjóðkirkjuna. Kallar á mikið átak „Ég held að þetta hljóti að vera niðurstöður sem kirkjan muni taka mark á í starfi sínu. Könnunin kallar á mikið átak í trúfræðslu. Það skortir talsvert á að kenning kristinnar trúar komist til skila og það virðist vera framundan mikið átak í sambandi við fullorðinsfræðsluna sérstaklega. Það er mikil og brýn þörf fyrir slíka fræðslu eins og víða á við um aðra málaflokka. Þessar niðurstöður ættu líka að vera hvatning til kirkjunnar um að það séu ansi margir, sem bíða eftir að fá tækifæri til að ræða trú sína og taka þátt í kirkjulegu starfi með öðrum hætti, en samkvæmt því tilboði sem nú blasir við. Það virðast vera margir íslendingar, sem hneigj- ast sterklega til kristinnar trúar og séu reiðubúnir til að starfa meira innan kirkjunnar, væri um fleiri kosti að ræða,“ sagði dr. Björn Björnsson, forseti guðfræðideildar, um nokkrar merkilegar niðurstöður' þessarar könnunar Guðfræðistofn- unar, sem hann og dr. Pétur Péturs- son í Lundi, hafa verið að vinna úr að undanförnu. Erfitl að miða við 93% „Það þarf að breyta starfsháttum kirkjunnar samkvæmt niðurstöðum þessarar könnunar og þá er fólk um leið að segja að það vill vera með í þeim breytingum. Þetta fólk segist vilja taka frekari þátt í starfi kirkj- • unnar, væri starfsháttum hennar breytt," sagði Björn Björnsson. Sagði hann að í ljós hafi komið í könnuninni að það sé raunhæft að gera ráð fyrir því að aðeins 35-40% Islendinga játi kristna trú. „Það þýðir ekki að horfa á töluna 93%, sem er hlutfall þeirra sem eru félagar í þjóðkirkjunni. Ég tel að það sé í námunda við rétta niðurstöðu að segja að um 35-40% þjóðarinnar játi kristna trú. Það er því greinilegt að kirkjan hefur verk að vinna. Ég álít að þarna sé mikið verk framundan í því að boða fagnaðarerindið til þeirra sem ekki treysta sér til að merkja við í könnuninni að þeir játi kristna trú. Um leið er þarna mikið tækifæri til að virkja þessa trúuðu til starfa innan kirkjunnar. Hér er verk að vinna.“ Þarf að móta sérstöðu sína Sagði hann að þetta gæti líka gefið til kynna að eitt af því sem kirkjan þurfi að gera, sé það að hún verður að fara að horfast í augu við að við séum að ganga inn í öld fjölhyggj- unnar og fjölmiðlunar. „í slíku fjöl- hyggjusamfélagi gildir það fyrir hverja þá, sem vilja koma sínu erindi á framfæri, að standa saman um þann boðskap. Það eru svo margir sem kalla fólk til fylgdar við lífsviðhorf og hugmyndafræði. Kirkjan getur ekki gengið út frá því sem vísu að þarna eigi hún öruggan stuðning. Hún verður að horfast í augu við sjálfa sig og þétta raðir sínar. Hún verður að móta sér skarpari og sterkari megindrætti. Hún verður að fá sér skírari sjálfsmynd, sem sýnir sérstöðu henn- ar umfram aðra. Ein af niðurstöðum þessarar könnunar er einmitt sú að kirkjan er kölluð til að gera sér mun gleggri grein fyrir því, hvað það er að vera kirkja Krists. Það þarf hún að gera áður en hún nær því marki að verða kirkja þjóðarinnar." Itarleg könnun Listinn sem þátttakendur fengu í hendur var sextán síðna og innihélt um áttatíu spurningar. Sagðist Björn halda að það eitt, hversu góðar heimtur urðu á svo löngum lista í könnun, segði sína sögu um mikinn áhuga íslendinga á trúmálum. Nokkrar spurningar voru opnar og notfærði fólk sér í ríkum mæli að svara þeim með eigin orðum. „Fólk- ið varð almennt við þeirri beiðni að lýsa nánar trú sinni á Guði og einnig öðrum trúarhugmyndum.“ Heildarúrtak var þúsund manns og bárust svör frá 731 manni. Verður það að teljast góð útkoma miðað við að listarnir voru sendir út í pósti og talsverða vinnu varð að leggja í að svara spurningunum. Mjög margt kemur fram í könnuninni að sögn Björns og er talsvert verk óunnið í samanburði á ýmsum liðum. Búist er við að allar niðurstöður liggi fyrir í lok þessa árs ef vel gengur. Hér er aðeins staldrað við nokkrar af niður- stöðum könnunarinnar. Vilja breyta starfsháttum „Þegar kemur að spurningunni um hvort breyta þurfi starfsháttum kirkjunnar, beinist athygli manna mjög sterklega að helgihaldinu og því sem er að gerast innan veggja kirknanna. Það kemur líka fram greinileg áhersla á að fólki finnst að messuformið mætti vera líflegra og frjálsara. Þá vill fólkið meira efni fyrir börn og að þar sé fjallað meira um málefni líðandi stundar. Það er rétt að benda á að í könnun Hagvangs og Gallup árið 1984, um lífsviðhorf og gildismat íslendinga, komu fram svipaðar niðurstöður, þó að þar væri að vísu um mjög tak- markaðar upplýsingar að ræða varð- andi viðhorf til kristinnar trúar. Það sem kom fram í könnun Hagvangs og Gallup vakti reyndar fleiri spurn- ingar en tókst að svara. Þannig varð hún til að herða á okkur með þau áform sem við höfðum þegar lagt niður fyrir okkur. Hagvangskönnun- in leiddi í ljós að við vorum mun trúhneigðari en nágrannaþjóðir okkar.“ Trúaðir, en á hvað? „Þessi könnun Guðfræðistofnunar staðfestir rækilega það sem fram kom í Hagvangskönnuninni 1984. íslendingar sögðust þar vera trúaðir þegar þeir voru spurðir og nam það hlutfall um 80%. Þá lá næst við, hjá okkur, að spyrja um það á hvað íslendingar trúa. Við spurðum um 1 trú á kærleiksríkan guð, sem menn geta snúið bænum sínum til. Útkom- an verður sú að 37% merkja við kærleiksríkan guð, en aðrar guðs- hugmyndir voru 24%. Ein þeirra hugmynda er sú að guð hljóti að vera til, annars hefði lífið engan tilgang. Það eru því rúmlega 60% sem játa guðstrú af einhverju tagi. Það er einnig merkilegt þegar við spyrjum um það, hvort menn séu trúaðir yfirleitt, þá kemur svipuð tala út og varðandi trúna á kærleiks- ríkan guð. Þeir sem segjast vera trúaðir og játa kristna trú eru 37% og er það sama talan og að framan. Það eru auk þessa fleiri vísbendingar um að við séum hér að komast í námunda við hóp manna, sem kjósa að svara því til að þeir séu kristnir og játa trú á kærleiksríkan guð. Þessi hópur kemur fram aftur og aftur í samanburðarreikningi okkar. Trúaði hópurinn Af þessum takmörkuðu heimild- um að dæma lítur út fyrir að við séum með um 37-40% hlutfall manna sem að eigin sögn eru krist- innar trúar. Miðað við staðfestingar í öðrum svörum, er líklegt að þessari tölu megi treysta. Annars vegar höfum við þessa miklu trúhneigð og hins vegar fáum við nokkuð skýra mynd af þeim sem játa kristna trú. Hvað varðar þá menn sem segjast vera trúaðir á sinn persónulega hátt, virðast þær hug- myndir vera eins margbreytilegar og fólkið er margt. Ef þessi svör eru t.d. borin saman við spurningu um Jesú Krist, verður myndin þó aðeins skýrari. Um 70% þeirra sem játa kristna trú, segja að Kristur sé sonur Guðs og frelsari mannanna. Hins vegar segjast innan við 30% þeirra, sem trúa á sinn persónulega hátt, trúa því að Kristur sé sonur Guðs og frelsari mannanna. Það kemur einnig á daginn að þetta eru mjög ólíkir hópar þegar önnur svör eru skoðuð. Lífið eftir dauðann Hvað varðar spurninguna um lífið eftir dauðann kemur ýmislegt fram. Um 9% segja afdráttarlaust að ekki sé til neitt líf eftir dauðann. Lang- flestir kjósa að merkja við það val að eitthvað taki við eftir dauðann, en enginn geti vitað hvað það verði. Þetta er um 60%. Um 6% hallast að endurholdgun og um 30% segja að við dauðann flytjist sálin á annað tilverustig. Að lokum merktu 14% við þá fullyrðingu að maðurinn risi upp til samfélags við guð eftir dauð- ann. Þetta skyldi maður ætla að væri hið kristna svar og svar þeirra sem trúa á upprisuna. Upprisutrúin er samkvæmt þessum niðurstöðum ekki mikið útbreidd hér á landi, miðað við kristið samfélag," sagði Björn. Hvað varðar aldur og kyn fólksins í könnuninni, koma einnigmerkileg- ar niðurstöður fram að mati Björns ' Björnssonar. Það virðist vera að trúhneigð aukist með aldri þó að á því séu undantekningar. Þá kemur einnig fram að konur virðast vera trúhneigðari en karlar. Margt annað fróðlegt kemur fram í niðurstöðum Björns og Péturs Péturssonar og verður fróðlegt að sjá frekari úr- vinnslu frá borði þeirra þegar lfður á árið. Þar má nefna ýmsar siðferði- legar spurningar, eins og t.d. hver afstaða manna sé til kynlífs utan hjónabands og fyrir hjónaband eða þá afstöðu manna til fóstureyðinga af félagslegum ástæðum. Einnig kemur nokkuð vel fram hvaða efni skuli rætt um í prédikunarstólum kirkjunnar, svo eitthvað sé nefnt. Guðfræðistofnunin og Málstofan Dr. Björn Björnsson hefur verið forstöðumaður Guðfræðistofnunar Háskóla íslands undanfarin ár, en hún var stofnuð árið 1975. Nú hefur prófessor Jón Sveinbjörnsson tekið við því starfi. Markmið stofnunarinnar er að efla og samhæfa fræðastörf innan guðfræðideildarinnar, en auk þess að efla tengsl við fræðistörf presta og annarra guðfræðinga. Lengi vel var ekki veitt fé til Guðfræðistofnunar á fjárlögum og komst það fyrst á 1986. Árið 1982 urðu þáttaskil í störfum stofnunar- innar þegar Gísli Sigurbjörnsson forstjóri elliheimilisins Grundar, færði henni minningargjöf að upp- hæð 100 þúsund. Við það tækifæri var settur á fót Starfssjóður Guð- fræðistofnunar og hefur hann síðan verið styrktur með fleiri rausnarleg- um gjöfum frá sama aðila. Eitt af því sem lesendur Tímans hafa fengið að fylgjast með í störfum stofnunarinnar er Málstofa í guð- fræði. Málstofunni er ætlað að vera vettvangur fyrir gagnlega rökræðu um guðfræði. Þar á guðfræðingum að gefast kostur á að fjalla um rannsóknir sínar og fá við þeim viðbrögð. Hefur stofnunin átt aðild að ýmsum merkilegum verkefnum og einnig staðið að útgáfu eigin ritraðar þar sem hægt er að birta guðfræðilegar ritgerðir og greinar. Fyrsta heftið er þegar komið út, en í ritröðinni mun seint á þessu ári verða birtar heildar niðurstöður úr þessari könnun stofnunarinnar á trúarlífi íslendinga, ef frekari úr- vinnsla hennar gengur vel. KB

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.