Tíminn - 21.04.1988, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Fimmtudagur 21. apríl 1988
Ttmiim
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar:
Aöstoðarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
Birgir Guðmundsson
Eggert Skúlason
SteingrímurGíslason
Skrifstofur: Síðumúli 15, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
18300. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn 686306,
íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot: Tæknideild
Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f. Auglýsingaverð kr. 465,- pr.
dálksentimetri.
Verð í lausasölu 60,- kr. og 70,- kr. um helgar. Áskrift 700.-
Horfur um sumarmál
Pað er gamall og þjóðlegur siður á íslandi að
fagna sumardeginum fyrsta. Að því er best er vitað
er ekki að finna sams konar venju í öðrum löndum,
enda ekki um það að ræða að aðrar þjóðir hafi gert
sér tímatal með sama hætti og íslendingar, þar sem
árinu er skipt svo greinilega til helminga milli
vetrar og sumars.
Þótt hið sama eigi við nú sem jafnan áður að
íslendingar kveðja vetur og fagna sumri með
óskum um farsæld hverjum manni til handa, þá
stafar hátíðaskapið ekki af því að hvergi beri
skugga á í þjóðlífinu eða að framtíðin sé öll ljósi
vafin.
Sumarið er látið hefjast með því að fjölmennar
stéttir starfandi manna leggja niður vinnu í einu
fjölmennasta verkfalli, sem hér hefur verið um
langt skeið. Þetta verkfall verslunar- og skrifstofu-
fólks lamar þjóðlífið og raskar venjulegum lífshátt-
um fólksins í landinu. Svo víðtækt verkfall leiðir
auðvitað til þess að atvinnulíf til lands og sjávar
ber ékki sitt bárr, enda þótt svo heiti í sumra munni
að það fólk, sem nú er í verkfalli, taki ekki þátt í
„framleiðslustörfum“ eins og sagt er.
Aldrei finna menn það bétur en þegar slík ósköp
gerasf eins og víðtæk verkföll, hversu þjóðlífið allt
og atvinnustarfsemi þess er mörgu háð, og þó fyrst
og fremst það að þjóðfélag nútímans er marggreint
starfsstéttaþjóðfélag þar sem ómögulegt er að setja
óhagganleg mörk á milli mikilvægustu starfanna og
þeirra sem eiga að vera minna verð. Verslunar- og
skrifstofufólk vinnur jafn þjóðnýt störf og aðrir
vinnandi menn í landinu. Vinnuframlag þess er
einn hlekkurinn í framleiðslukeðjunni.
E*ó verður að harma það að verslunar- og
skrifstofufólk skyldi sjá sig knúið til þess að hafna
þeim samningum, sem forystumenn þeirra og
trúnaðarmenn höfðu gert við vinnuveitendur.
Ekki er auðvelt að sjá að þessir samningar hafi
verið gerðir á öðrum nótum en kjarasamningar
launþega í öðrum starfsstéttum. Auk þess fer ekki
milli mála að ákvörðunin um að hafna samningun-
um er víða í rauninni alger minnihlutaákvörðun
eins og í Verslunarmannafélagi Reykjavíkur, þar
sem samningarnir voru felldir með lágmarksþátt-
töku í allsherjaratkvæðagreiðslu af miklum
minnihluta skráðra félagsmanna.
Erfiðleikar steðja að atvinnulífi landsmanna.
Það er ljóst að grundvöllurinn undir rekstri
útflutningsframleiðslunnar er ótraustur. Flugrekst-
ur þjóðarinnar á við mikla erfiðleika að stríða, og
þar stefnir í verulegan samdrátt. Þrátt fyrir mikil
umsvif í verslun og viðskiptum og glæst yfirborð
þeirrar starfsemi á sumum sviðum, þá er hitt nær
sanni að mikið af verslunarrekstri í landinu berst í
bökkum.
Um leið og blaðið sendir landsmönnum innilega
sumarkveðju minnir það á, að þjóðin á mörg
vandamál óleyst. Þau verða ekki til lykta leidd
nema með víðtækri samstöðu þjóðarinnar.
GARRI
II
Landsbyggðarverslun
í sambandi við umræðuna nú sjálft að vörurnar í þessum pokum metra tii þess að kaupa sér nauð-
undanfarið um vanda dreifbýlisins eru ekki keyptar í búðinni heima. synlegar neysluvörur.
hafa einnig vaknað ýmsar spurn- Vitaskuld verður fullt frelsi í En að því gæti þó komið ef svo
ingar um landsbyggðarverslunina. verslun að ríkja hér áfram og fer fram sem horfir. Það vekur
Það liggur í augum uppi að með engum dettur í hug að tala um athygli að kaupmenn þessa lands
stórbættu vegakerfi og auknum skerðingu á því. En hitt er annað telja greinilegt að höfuðborgar-
hrcyfanlcika fólks hafa verslunar- mál að þessar breyttu aðstæður eru svæðið sé sá landshluti þar sem
hættir hér innanlands tekið gífur- farnar að skapa verslunum viða úti ekki fari á milli mála að gróðavonin
legum breytingum á allra síðustu um landsbyggðina verulega erfið- sé mest. Þess vegna setja þeir sig
árum. leika. Þær þurfa hvað sem öðru niður þar og halda þaðan uppi
Það er löngu liðin sú tíð þegar Mður að borga margvíslegan kostn- grimmdarlegri samkeppni við alla
bændur fóru í kaupstaðarferð einu að sem búðirnar í Reykjavík sleppa aðra. Hinar búðirnar, sem þrauka
sinni á ári og keyptu þá inn allar við. Svo lítið dæmi sé tekið þá úti á landi, eru oftar en ekki
nauðsynjar heimilisins fyrir næstu verður símakostnaður búðar úti á vanbúnar til að takast á við þessa
tólf mánuði. Það er ekki aðeins að landi, sem þarf að panta allt sitt að samkeppni. Það fylgir verslun í
nú skjótist fólk akandi á einum eða sunnan, alltaf töluvert hærri en hjá dreifbýlinu að velta er þar hægari
tveimur klukkutímum þá vega- sams konar búð í Reykjavík. en syðra, birgðaþörfín meiri og
lengd sem áður tók einn til tvo Ogútyfirtekursvo, h'ktogfrægt dýrari, og í stuttu máli sagt allur
daga með klyfjahesta. Við það dæmi var um í sjónvarpinu á tilkostnaður hærri. Þær eiga því
hefur bæst að nú er fólk farið að dögunum, þegar atvinnufyrirtæki ekki hægt um vik að svara öllum
skreppa landshiutanna á milli á á stöðum úti á landi eru beinlínis gylliboðunum að sunnan í sömu
dagspörtum. Og við þetta hafa allir farín að taka á leigu rútur undir mynt.
verslunarhættir snarsnúist við. starfsfólk sitt til að fara í verslunar- Þetta endar vitaskuld ekki nema .
Þetta hefur haft það í för með ferðir suður. Ekki er nema von að á þann eina veg að verslun á
sér að núna má segja að allt landið í slíkum tilvikum langi verslunar- iandsbyggðinni leggst meira eða
sé orðið að einu verslunarsvæði. menn heima fyrir til að bölva minna niður og færíst í staðinn
Það þýðir með öðrum orðum að hressilega. Með slíku athæfí er suður. Og við slíku verður að
verslanir hvar sem er á dreifbýlinu beinlínis verið að taka atvinnuna sporna. Samkcppni er nauðsynleg
eru komnar í harða samkeppni við frá þeim. og neytendum í hag. En þaðgengur
Kringluna og stórmarkaðina í ekki að hún fari út í þær öfgar að
Reykjavík. sjálfum grundvellinum sé kippt
undan alirí smásöluverslun utan
Reykjavíkur. Þar verður að gæta
hófs. Þjóðin þarf á marksæknum
og vel skipulögðum verslanarekstri
að halda, en hann verður að byggj-
ast upp jafnt um landið allt. Versl-
un og þjónusta eru þýðingarmikiil
þáttur í atvinnulifi landsins, og að
þeim þættl þarf að hlúa. Þess
vegna verður að sjá til þess að
versluninni allri séu búin þau skil-
yrði að hún geti vaxið og dafnað
eðlilega. Og það þarf að gera í
landinu öllu. Garri
pokum heim aftur. Og það segir sig þurfi að aka nokkur hundruð kíló-
llllllllllllllllllllllllllll VlTT OG BREITT % '
Kaupmaðurinn
áfram á sínu horni
Ekið í markaði
Núna setur fólk það ekki fyrir sig
að skjótast suður til að versla, að
minnsta kosti af öllu svæðinu aust-
an frá Lómagnúpi og vestan frá
Rifi, og að auki af nánast öllu
vestanverðu Norðurlandi. Um
þetta vitna bókstafirnir á bílnúmer-
unum sem dagsdaglega má sjá á
götum Reykjavíkur og utan við
stærstu verslanirnar þar. Þessir
bílar fara svo meira eða minna
drekkhlaðnir af troðfullum plast-
Nauðsynleg þjónusta
Það er löngu liðin tíð að nokkr-
um detti í hug að líta á þá sem fást
við verslanarekstur og verslunar-
störf sem neins konar afætur á
þjóðfélaginu. Búsetu er þannig
háttað hér á landi að við þurfum á
að halda öflugrí og vel skipulagðrí
versiunarþjónustu um allt land.
Þótt vitaskuld geti verið góð til-
breyting fyrir fólk að skreppa öðru
hverju í aðra landshluta, raunar
Reykvíkinga ekki síður en aðra, þá
nær það vitaskuld engri átt að fólk
Mikil tíðindi eru sögð af ótrúleg-
um innkaupum matvæla í stór-
mörkuðum vegna hættu á verkfalli
verslunarmanna. Engu er líkara en
að fólk óttist að hungursneyð fylgi
í kjölfar þess að stóru allsnægta-
búðunum verður lokað í einhverja
daga vegna þess að fólkið sem í
þeim vinnur vill fá hærri laun til að
kaupa fyrir og á nú engin úrræði
önnur en verkfall til að knýja fram
kjarabætur.
Ekkert er líklegra en að fjölmiðl-
arnir hafi komið hamstursskrið-
unni af stað. Þeir hafa hamrað á
því síðustu dagana að verkfall væri
í aðsigi og að stórmörkuðum yrði
lokað og talið svo upp alls kyns
atvinnugreinar sem stöðvist vegna
verkfalls verslunarmanna og ýtt
undir þá trú að ailt sé að fara í stikk
og sto og bjargræðisvegir lokist
sumardaginn fyrsta.
Fremur frosinn
fisk en nýjan
Sannleikurinn er sá að þótt
verkfall verslunarmanna hefjist á
morgun, föstudag, verða flestar
verslanir opnar og fyrstu dagana
verður þess ekki vart nema í óveru-
legum mæli að fyrirtæki séu lömuð.
Kaupmaðurinn á horninu verður
áfram á sínum stað innan við
búðarborðið og ætti að geta haldið
hungurvofunni frá í einhverja daga
eða vikur að minnsta kosti, fari svo
að verkfallið dragist á langinn.
Tíminn sagði frá því í gær að
örtröð væri í stórmörkuðum og
birgðu margir sig svo upp af mat-
vælum að duga mun vikum saman.
Meðal þess sem hvað mest var selt
af á einum stað að sögn verslunar-
stjóra var frosinn fiskur. En eftir
því sem bestu heimildir herma er
sjómannaverkfall ekki í aðsigi og
fisksalar engan veginn á þeim bux-
unum að fara að loka hjá sér þótt
afgreiðslufólk stórmarkaðanna
boði verkfall. Samt er beinfrosinn
fiskur keyptur upp úr frystikistum
verslana til að setja í frystikistur
heimilanna. Það er eins og fæstir
kæri sig um að vita að nýr fiskur
verður áfram á boðstólum í öllum
þeim fiskbúðum sem eigendurnir
afgreiða í sjálfir.
Enginn vöruskortur í bráð
Ekki liggur í augum uppi hvað
veldur því að fólk þykist þurfa að
birgja sig upp af matvælum til langs
tíma þótt hætta sé á að stórverslan-
ir loki. En það er engu líkara en
búið sé að gleyma smákaup-
manninum, sem þrjóskast hefur
við að halda áfram að versla á
horninu sínu þótt hver glæsiversl-
unin annarri stærri rísi út um öll
foldarból.
En stóru verslanirnar með al’
vöruúrvatið eiga nú eitthvað erfítt
með að borga starfsfólkinu kaup
sem það getur sætt sig við. Því
stefnir allt í verkfallsátök og lokun.
En smákaupmennirnir sem sjálf-
ir afgreiða í sínum verslunum hafa
opið áfram og það verður ekki
nema verkfallið dragist mjög á
langinn að nokkur hætta verði á
vöruskorti.
Annars er það nokkuð hart að-
göngu fyrir verslunarfólk að vinna
við að birgja viðskiptavini kaup-
manna upp af vörum til lengri tíma
svo að þeir hafi engin óþægindi af
verkfallinu. í raun má segja það
sama varðandi eigendur stórversl-
ananna. Ef þeir selja neysluvörur
sem duga heimilum til margra
vikna á tveimur dögum kemur
verkfall starfsfólksins lítið við þá
nema það standi yfir þeim mun
lengur. Veltan minnkar ekki þótt
opnunardögum fækki.
Hamstrið í stórverslununum síð-
ustu daga eru eðlileg viðbrögð í
neysluþjóðfélagi sem sér fram á
lokun stórmarkaða í ótiltekinn
tíma. Þá verður að birgja heimilin
upp svo að þau verði nánast eins
og stórmarkaðir með allar hillur og
frystikistur fullar af óteljandi vöru-
tegundum.
En undarlegt er hvað það hefur
komist illa til skila að smáverslanir
verða áfram opnar þrátt fyrir verk-
fall og að allt hamstrið er unnið
fyrir gýg.
Nema náttúrlega ef svo illa fer
að ekki verði samið fyrr en kemur
fram á Skerplu, sem guð og aðilar
vinnumarkaðarins forði, því varast
verður að venja okkur af ofgnótt-
inni. Það gæti dregið slæman dilk á
eftir sér fyrir höfuðatvinnuveg
þjóðarinnar, verslunina. OO