Tíminn - 15.10.1988, Blaðsíða 7

nnirniY p
Láugardagur 15. október 1988 Tíminn 7
Samt er það svo að helsta ástæða
fyrir slæmri stöðu Sambandsins er sú að
það hefur verulega miklar erlendar
skuldir. Þetta eru lán sem tekin hafa
verið á löngu tímabili erlendis til að
mæta fjárfestingum hér á íslandi, sem
því miður hafa ekki skilað nálægt því
nægilegum arði.
Vegna gengisstefnunnar
Það má segja að vegna svokallaðrar
fastgengisstefnu á undanförnum árum
hafi vaxtakostnaður af þessum Iánum
verið mjög hagstæður. Afkoma Sam-
bandsins á undanförnum þremur til
fjórum árum, eða meðan gengið var
fast, hefði verið mun verri ef gengis-
stefnan hefði verið raunhæfari. Núna á
þessu ári tökum við skellinn í þremur
gengisfellingum og talsverðu sigi á
bandaríska dollarnum. Þetta þýðir að
núna kemur kostnaður af þessum er-
lendu lánum fram á stuttum tíma á
þessu ári. Ef gengið hefði verið meira
í takt við þarfir útflutningsiðnaðarins á
undanförnum árum hefði gengið látið
meira undan. Þá hefði kostnaðurinn af
þessum lánum dreifst yfir lengra tíma-
bil. Þannig hefði afkoma Sambandsins
á undanförnum 3-4 árum verið þeim
mun lakari, en skárri á þessu ári.
Vantar enn aðgerðir
Það má líka því miður segja að þrátt
fyrir það sem ný ríkisstjórn hefur gert
til að laga stöðu útflutningsgreinanna,
vantar enn á að starfsskilyrði þeirra séu
nægilega góð. Ég er ekki að gera lítið
úr því sem þessi stjórn hefur gert, en
starfsskilyrðin verða að vera nægilega
góð til að frystingin geti komið fram
með þokkalega góðan hagnað í nokkur
ár til að rétta sig úr þeim kút sem hún
er komin í núna.
Sem betur fer held ég að við höfum
séð botninn í Bandaríkjunum og að
verð muni ekki lækka frekar á þeim
markaði. Það er hugsanlegt og vonandi
að þau geti farið að hækka eitthvað
lítilsháttar. Ég vil leggja á það áherslu
að fiskfrysting fái að starfa hér á landi
með hagnaði um nokkurra ára bil
þannig að hún nái sér aftur á strik.
Þannig gætu menn öðlast aftur tiltrú á
þessa atvinnugrein, sem ég held að sé
og verði undirstöðuatvinnugrein á ís-
landi um ófyrirsjáanlega framtíð.
Vill hefja upp frystinguna
Það hefur því miður verið gerð hörð
hríð að frystingunni og hún hefur verið
talin ómerkileg aðferð til geymslu mat-
væla. Ég vil hefja hana á hæsta pall og
benda á að frysting er besta leið sem
þekkt er í dag til að varðveita ferskleika
vörunnar og algerlega nauðsynleg leið
til að tryggja farsæla og hagkvæma
markaðssetningu vörunnar. Menn
markaðssetja ekki ófrosinn fisk sem
þarf að seljast innan fárra daga. Þá eru
menn algerlega háðir ástandi viðkom-
andi stundar. En með því að varðveita
ferskleika vörunnar í formi frystingar
skapast möguleikar til að markaðssetja
og merkja vöru og vinna henni sess á
markaði líkt og gert hefur verið um
áratuga skeið í Bandaríkjunum. Þar
hefur íiáðst árangur fyrir þjóðarbúið,
sem flestir gera sér því miður ekki
nægilega grein fyrir.“
Þú nefndir áðan þessar hrikalegu
tölur um tíu sinnum hærri fjármagns-
kostnað og óhagstæð rekstrarskilyrði í
samanburði við önnur lönd. Erum við
ekki að tala um neyðarástand og hvem-
ig eru framtíðarhorfurnar út frá þínum
sjónarhóli?
„Það hefur verið bent á það af
ýmsum aðilum að ástandið sé að því
leyti erfiðara á íslandi í dag, heldur en
í kreppum fyrri tíma, að núna sitjum
við uppi með þessa miklu offjárfestingu
í flestum greinum. Leiðréttingin á slíku
misgengi, sem nú hefur þróast, verður
því þungbær og erfið. Þess vegna segi
ég að þjóðfélagið sé að fara í gegnum
nokkurra ára bil þar sem menn verða
hreinlega að borga fyrir mistök fyrri
ára. Það má gjarnan kalla það neyðar-
ástand. Sem betur fer erum við núna að
flestu leyti betur búin en á fyrri tímum
og því ætti neyðarástand ekki að þýða
hungursneyð fyrir þjóðina í heild. Við
horfum hins vegar fram á neyðarástand
í þeim skilningi að við verðum virkilega
að breyta til frá þeirri stefnu sem við
höfum tamið okkur á undanförnum
árum.“
Kreppa
Erum við að tala um langvarandi
kreppu?
„Það sem ég hef óttast í nokkum
tíma er að hér komi upp atvinnuleysi.
Mér sýnist allt stefna í það og ég held
að ég sé ekki að uppljóstra neinum
leyndardómi, þótt ég segi frá því að í
„forstjóranefndinni“ veltu menn mjög
fyrir sér ástandinu í þjóðarbúinu. Þar
var gjarnan vitnað í úttekt sem gerð var
í maí um að nálægt 3000 manns vantaði
í störf í atvinnulífinu. Ég taldi þá að
umtalsverð breyting hefði orðið á þessu
þegar í ágústmánuði. Ég óttaðist at-
vinnuleysi þegar kæmi fram á síðari
hluta ársins og í byrjun næsta árs.
Menn voru almennt ekki tilbúnir til að
trúa því, en því miður sýnist mér allt
benda til þess að við séum að komast á
þetta stig. Þá tek ég mið af þeim
gjaldþrotum sem hafa verið að dynja
yfir og einnig því að fjöldi fyrirtækja
hefur neyðst til að skera niður starfs-
kraft og leggja niður einingar. Það er
því mikið verk og vandasamt fyrir
stjórnvöld að stýra undanhaldi því sem
nú er framundan.“
Kristján Björnsson