Tíminn - 15.10.1988, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Laugardagur 15. október 1988
Timinn
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
Aðstoðarritstjóri: OddurÓlafsson
Fréttastjórar: BirgirGuðmundsson
EggertSkúlason
Auglýsingastjóri: SteingrímurGíslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f. Auglýsingaverð kr.
465,- pr. dálksentimetri.
Verft í lausasölu 60,- kr. og 70,- kr. um helgar. Áskrift 700.-
Snorrastofa
Menn hafa uppi stóra drauma um Reykholt í
Borgarfirði og er það vel, enda er Reykholt einna
merkastur sögustaður í samanlagðri íslandssög-
unni. Þarf ekki stöðugt að búa við að Norðmenn
séu að minna okkur á þessa staðreynd. Við
hljótum að vita þetta sjálf. Nú eru uppi hugmynd-
ir um framtíðarnotkun staðarins, og þá koma til
sögu margvísleg sjónarmið bundin geðþótta ein-
staklinga og þess sálarljóra, sem þeir vilja aug-
lýsa. Einn vill að gamla kirkjan verði ekki hreyfð
af því hún hefur hundrað ára sögulegt gildi, annar
vill að þarna rísi menntaskóli og sá þriðji vill að
héraðsskóla verði haldið áfram á staðnum.
Ekkert af þessum hugmyndum byggir á vitund-
inni um bústað Snorra Sturlusonar. Það eru
aðeins Norðmenn sem láta sig varða hvar hann
bjó. í einn tíma var byrjað á safnþró undir fjósi
þar sem nú stendur hin stílhreina skólabygging
Guðjóns Samúelssonar, og mun sundlaugin undir
húsinu vera í stæði safnþróar. Skólinn var byggð-
ur á þeim tíma þegar íslendingum lá lífið á að
hljóta einskonár skemmri skírn í menntun.
Héraðsskólar voru börn síns tíma. Það voru
bændaskólarnir líka. Einn var reistur á fornhelgu
biskupssetri.
En tímar breytast og héraðsskólar eru ekki
lengur sú nauðsyn sem þeir voru. Nú eru
menntaskólar teknir við af þeim og ber að álíta
að menntun sé orðin meiri. Ekkert bendir til þess
að skóli sé nauðsynlegur í Reykholti yfirleitt, þótt
hann hafi verið þar. Þar er hægt að koma fyrir
menntasetri þótt ekki sé það skóli. Mergurinn
málsins er að Reykholt verður að hafa þá reisn
sem hæfir sögulegu gildi staðarins. Og þótt
margvíslegar bylgjur ríði yfir þetta land, bæði
menningarlegar og ómenningarlegar, má það
ekki bitna á Reykholti í stundarfyrirbærum, sem
minnka staðinn. Bygging Snorrastofu er skref í
þá átt að nota staðinn í samræmi við upprunann.
Nú þegar margar hugmyndir eru á lofti um
notkun bygginga á staðnum, sem settar hafa verið
þar niður, sumar af lítilli fyrirhyggju, er ekki úr
vegi að athuga, að Reykholt á tilvist sína að
þakka einum manni, Snorra Sturlusyni. Hefði
hann ekki búið þar væri fimmtíu kúa bú í
Reykholti og safnþróin fræga í fullri notkun.
Vegna Snorra erum við að velta fyrir okkur hvað
staðnum hæfir í framtíðinni. Hundrað ára gömul
kirkja getur ekki skipt neinu máli í því sambandi.
Hana má flytja ef það er þá hægt vegna fúa. Við
göngum út frá því að Snorrastofa sé spor í rétta
átt. Verði haldið áfram á þeirri braut og stofnsett
fræðasetur, sem eflir menningu og tungu og
leggur rækt við sögu og söguvitund, þá eignast
þessi merkilega jörð í útjaðri norrænnar menning-
arheildar sess við hæfi í framtíðinni.
M,
.ERKASTI atburður
vikunnar er án efa setning Al-
þingis, að þingið hefur tekið til
starfa eftir hefðbundið hlé um
sumarmánuðina.
Sumarleyfi
alþingismanna
Stundum heyrast gagnrýnis-
raddir varðandi starfstíma Al-
þingis. Þá er því haldið fram að
sumarhlé þingsins sé of langt og
starfstími þess of stuttur. Senni-
lega er rétt með farið, að sumar-
hlé Alþingis íslendinga sé yfir-
leitt lengra en gerist meðal ann-
arra þingræðisþjóða. Slíkt er þó
bitamunur en ekki fjár, því að í
öllum lýðræðislöndum þykir
eðlilegt að hafa nokkurt hlé á
beinum þingstörfum á sumrin.
Minnir það einnig á þá stað-
reynd, að starfshlé skóla hér á
landi er yfirleitt lengra en gerist
annars staðar. Hjá sumum er
það gagnrýnisefni að skólaárið
skuli ekki vera lengra en það er,
en almennt mun sú skipan, sem
hér tíðkast, mælast vel fyrir og á
sér langa hefð.
Ekki er líklegt að lengd
sumarleyfis í skólum komi niður
á árangri skólastarfs, þegar upp
er staðið. Engin ástæða sýnist
fyrir því að íslendingar láti af
þeim skilningi sínum, að skóla-
nemendum sé til góðs að hvíla
sig á skólagöngu alllengi á sumr-
in og fá tækifæri til þess að
kynnast atvinnulífi þjóðarinnar
og taka þátt í því með ýmsum
hætti. Langt skólahlé á sumrin
ætti ekki síður að vera kennur-
um til gagns. Kennarastarf er
lýjandi umfram mörg önnur
störf, sem menn inna af hendi.
Af þeirri ástæðu einni er kennur-
um gagn að því að fá langt og
endurnærandi frí frá erfiðu og
slítandi starfi.
Ferðir um kjördæmi
Þótt störf alþingismanna og
kennara séu út af fyrir sig ólík,
þá á það ekki síður við, að
alþingismönnum er brýn nauð-
syn að losna undan skyldustörf-
um sínum innan Alþingishússins
lengri eða skemmri tíma á ári
hverju. Að sjálfsögðu hentar
sumartíminn hvað best í því
sambandi vegna þess að þá er
auðveldast að ferðast um landið,
sem er afar mikilvægt fyrir al-
þingismenn. Kynni af landshátt-
um í víðustu merkingu þess orðs
er alþingismönnum hin mesta
nauðsyn. Náin þekking á högum
fólks og aðstæðum í viðkomandi
kjördæmum er grundvallaratriði
fyrir hvern þingmann. Með engu
getur þingmaður aflað sér þekk-
ingar á kjördæmi sínu betur en
því að ferðast um það og kynna
sér aðstæður af eigin reynd og
beint á staðnum.
Þessa þörf er alþingismönnum
skylt að rækja, enda mun síst
ástæða til að væna nokkurn
þingmann um að hann standi
ekki sómasamlega í stöðu sinni,
hvað þetta varðar. Vegna þess
hve kjördæmi eru stór og .oft
fjölbreytileg, hvað varðar sér-
hagsmuni og atvinnulíf, er al-
þingismönnum nauðsyn að hafa
rúman tíma til þess að ferðast
um kjördæmi sín, auk þess sem
alþingismenn eiga sitt sumarfrí
eins og annað fólk.
Hitt er annað mál að hver
einstakur alþingismaður spilar
úr spilum sínum með sínu lagi,
og verður aldrei við því gert. En
engin ástæða er til að agnúast út
í það, þótt þinghlé á íslandi séu
eitthvað lengri en tíðkast annars
staðar. Lýðræði og þingræði
stafar síst hætta af því, heldur
mun hitt sönnu nær, að íslenskir
alþingismenn séu í góðum
tengslum við kjósendur sína og
umbjóðendur, og er það mikils
virði frá lýðræðissjónarmiði.
Þótt landið sé stórt og langt milli
staða, þá er það eigi að síður
fámennt miðað við milljóna-
þjóðir. Af fámenninu leiðir það,
að persónuleg kynni alþingis-
manna af kjósendum verða hér
miklu meiri en gerist í fjölmenn-
um löndum. Er það álit margra,
sem ekki þarf að rengja, að
varla finnist „persónufróðari“
menn en íslenskir alþingismenn.
Þótt þingmönnum sé fundið
margt til foráttu, þá ætti að geta
orðið samstaða um þá skoðun,
að þetta sé alþingismönnum til
lofs og í rauninni góðs viti fyrir
lýðræðið í landinu, sem auðvitað
á sér rætur í „alþýðu landsins“,
ef leyfilegt er að nota það orð
um alþingiskjósendur almennt
og þá samlíkingu að lýðræðið sé
lifandi gróður með rætur í alþýð-
legum og þjóðlegum jarðvegi.
Virðing Alþingis
Alþingi er ein af stoðum lýð-
ræðisins og auðvitað aðalmátt-
arstólpinn. Oft er líka um það
talað að Alþingi sé „virðuleg“
stofnun, og skal síst haft á móti
því, að þingið gæti virðingar
sinnar, svo og hver þingmaður
sem þar á sæti. Hinu mega menn
ekki gleyma að Alþingi er staður
þar sem efnt er til átaka milli
andstæðra flokka og hagsmuna-
hópa. Um Alþingi blása allir
vindar, og þar renna í gegn allir
þjóðfélagsstraumar. Alþingi er
umræðuvettvangur um mestu
deilumál þjóðarinnar, og þar er
mönnum beinlínis ætlað að hafa
uppi einarðan málflutning og
taka afstöðu til umdeildra mála.
Þess vegna mega menn ekki
gera alltof strangtrúarlegar kröf-
ur til Alþingis og alþingismanna
um „virðulega“ framkomu,
enda yrði Alþingi þá dauflegur
staCur og ekki endilega það sem
því er ætlað að vera. Á Alþingi
verður að ríkja sem fullkomnast
málfrelsi, jafnvel svo að þing-
mönnum sé ekki bannað að nota
sterk orð, ef þeim býður svo við
að horfa. Áhættan sem tekin er
í slíkum tilfellum er ekki mikil.
Veg og virðingu Alþingis er ekki
hætta búin af því, þótt fyrir
kunni að koma að einhverjum
þingmanni hrjóti stór orð af
munni. Það eina sem getur lækk-
að virðingu Alþingis er fálm og
aðgerðarleysi, þegar brýnt er að
ráða fram úr mikilvægum þjóð-
málum. Á sama hátt eykur Al-
þingi virðingu sína, þegar það
sameinast um að hrinda þjóð-
þrifamálum í framkvæmd, eða
málum sem ekki þola bið.
. Alþingi við Austurvöll.
Hvað gerir
st j órnarandstaðan?
Það þing, sem nú er að hefja
störf, er vissulega sérstætt að því
leyti að ríkisstjórnin hefur ekki
öruggan meirihluta í neðri deild.
Þar ríkir eins konar pattstaða.
Þar með hefur skapast ástand,
sem minnir á þá þróun sem
þekkist frá Norðurlöndum, þar
sem minnihlutastjórnir eru al-
gengt fyrirbæri. Slíkt ástand er
fylgifiskur þess, þegar margir
smáflokkar eru fyrir hendi, eins
og algengt er að verða í þing-
stjómarlöndum. Verði þessi
þróun viðvarandi hér á landi,
sem vel getur orðið, þá er nauð-
synlegt að flokkarnir bregðist
við slíku á sama hátt og gerist
annars staðar, þ.e.a.s. ljái máls
á samvinnu við ríkisstjórnina
um einstök þingmál án þess að í
því felist yfirlýstur stuðningur
við ríkisstjórnina sem slíka.
Stuðningur við einstök þingmál
nær að sjálfsögðu ekki lengra en
tekur til hvers máls út af fyrir sig.
Að óreyndu verður að teljast
líklegt að Alþingi það sem nú
situr, þrátt fyrir stöðuna í neðri
deild, standi ekki í vegi fyrir því
að ríkisstjórnin komi fram þeirri
löggjöf sem hún hefur ákveðið
að leggja fram og óhjákvæmilegt
er að hljóti stuðning, ef ekki á