Tíminn - 04.05.1989, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 4. maí 1989
Tíminn 9
VETTVANGUR
IIIIIIIIIUIIIIIIIIIIHllllll
niiiiiiiiiii

Sverrir Hermannsson:
Æruleit tilberanna
Umræða um biðlaun alþingismanna hefir verið allhávær
að undanförnu og undirritaður ekki farið varhluta af, sem
líklegt er, enda er hann einn af þeim sem ber ábyrgð á
lögunum, sem um þau gilda og sett voru haustið 1978.
Fréttamenn, sem fjallað hafa um málið, hafa hinsvegar lítt
hirt um að kynna sér málið til hlítar, enda hætt við að
fréttnæmið minnkaði. Það er dapurlegt, en í blaðamanna-
stétt bregður nú orðið fár hinu betra ef veit hið verra.
Haustið 1978, í tíð vinstri stjórn-
ar Ólafs Jóhannessonar, voru sett
lög á Alþingi um biðlaun alþing-
ismanna. Frumvarpið var flutt af
þingfararkaupsnefnd og var for-
maður hennar, Garðar Sigurðsson,
1. flutningsmaður. Sá, sem hér
heldur á penna, var einn af flutn-
ingsmönnum. Fram til þess tíma
höfðu þingmenn engar greiðslur
fengið, þegar þingsetu þeirra lauk.
Mörg dæmi voru um hversu hastar-
lega þetta gat komið við, þótt
sleppt verði að nefna nema eitt:
Björn Jónsson, fyrrv. forseti ASl,
var kosinn þingmaður fyrir Akur-
eyri 1956. 1 kosningunum 30. júní
1974 féll hann óvænt. Daginn eftir,
1. júlí, var hann launalaus eftir 18
ára samfellda þingsetu.
Lagagreinin frá 1978 hljóðar
svo:
„Alþingismaður, sem setið hefir
á Alþingi eitt kjörtímabil eða
lengur, á rétt ábiðlaunum, erhann
hættir þingmennsku. Biðlaun
jafnhá þingfararkaupi skv. 1. gr.
skal greiða íþrjá mánuði eftir eins
kjörtímabils setu, en í sex mánuði
eftir þingsetu í 10 ár eða lengur. “
Undirrituðum telst svo til að
þetta nýja lagaákvæði hafi náð til
51 þingmanns, sem hætt hafa störf-
um á Alþingi eftir að lögin voru
sett. í þeim hópi er m.a. hr. Ó.
Grímsson, fjármálaráðherra, sem
valt út af þingi 1983.
Við lauslega athugun virðast 18
þessara manna hafa þegar horfið
að fulllaunuðum störfum eða verið
í störfum, en 11 til viðbótar komnir
á eftirlaun hjá Alþingi og annars-
staðar. Þrátt fyrir það var öllum
þessum mönnum greitt fullt þing-
fararkaup í 3 eða 6 mánuði, að
þrem mönnum undanskildum, af
óútskýrðum ástæðum. Fyrir því er
það, að biðlaunaheitið er f sjálfu
sér rangnefni.
í aprflmánuði 1988 kom undirrit-
aður að máli við skrifstofustjóra
Alþingis og tjáði honum að hann
hefði ákveðið að segja af sér þing-
mennsku 17. maí 1988, daginn sem
hann tæki við nýju embætti f
Landsbanka íslands. - Því má
skjóta hér inn í, að engin laga-
ákvæði eru til, sem skylda þing-
mann til að segja af sér þing-
mennsku, þótt hann gerist banka-
stjóri.
Erindið til skrifstofustjóra var
að biðja hann um bréflega staðfest-
ingu á eftirlaunarétti undirritaðs. 1
þessu viðtali var það raunar, sem
undirritaður gerði sér í fyrsta sinni
fulla grein fyrir launagreiðslum til
þingmanna að lokinni þingsetu, og
hafði greinarhöfundur þó verið
þingforseti í fjögur ár eftir að
margnefnd lög tóku gildi.
Þann 1. júní, þegar fyrsta launa-
viðbótin skyldi greidd, hafði þáver-
andi forseti Sameinaðs þings, Þor-
valdur Garðar Kristjánsson, sam-
band við undirritaðan og tjáði
honum að almenna reglan væri að
vísu sú, að allir fengju þessar
greiðslur, en þrjú dæmi væru um
að þessar greiðslur hefðu ekki
verið inntar af hendi. Við Þorvald-
ur Garðar urðum sammála um að
kanna málið til þrautar, þar sem
hvorugur okkar gat í neinu falli
hætt á að fyllstu lagaákvæða væri
ekki gætt. Það var niðurstaða okk-
ar Þorvalds Garðars að leita til hins
nýja umboðsmanns Alþingis,
Gauks Jörundarsonar, um ráðgjöf.
Og niðurstaða hans var ótvíræð:
Alþingi bæri í öllu falli að inna
þessar greiðslur af hendi, eins og
gert hafði verið í 10 ár nær undan-
tekningarlaust. 48þingmenn höfðu
notið þessara kjara á undan Sverri
Hermannssyni, án alls tillits til
stöðu þeirra eða annarra launa-
kjara. Það er því dálítið sérkenni-
legt að hlusta á fréttaflutning eins
og t.d. hjá fréttamanninum Elínu
Hirst, sem mikið hefir fjallað um
málið, og lætur aldrei hjá líða að
fullyrða, að Sverrir Hermannsson
hafi riðið fyrstur á vaðið í þessum
efnum.
Því verður ekki í móti mælt að
slíkar greiðslur geta orkað tvímæl-
is. Og nú hefir mikið fát gripið
þingmennina okkar. Til þess að
reyna að rétta hlut Alþingis í
augum almennings var í skyndi
flutt lagafrumvarp þess efnis, að
greiðslur skyldu ekki inntar af
hendi til þeirra, sem segðu sjálfir
af sér þingmennsku!
Blessaður Jón minn Helgason er
1. flutningsmaður og hefir sjálfsagt
ekki treyst sér til við verkefnið fyrr
en í apríl, þar sem hann var sjálfur
á fullum biðlaunum ráðherra út
marz!
í allri vinsemd er þörf á að benda
þingmönnum á, að þetta hrekkur
nú skammt til uppreistar æru, ef
þeir þykjast hafa hana að verja í
máli þessu. Jafnvel þótt þeir hygg-
ist með þessu ná launabótunum af
Albert Guðmundssyni, sem þeir
reyndar ekki ná, þar sem slík
lagabreyting myndi ekki gilda aftur
í tímann. Hvaða eðlismunur er á
því að þingmaður segi af sér þing-
mennsku eða gefi ekki kost á sér til
framboðs í öruggt sæti? Er maður-
inn ekki með því sjálfur að taka
ákvörðun um að hætta þing-
mennsku? Hvers vegna skyldu þeir
hafa meiri rétt til launa, sem kjós-
endur hafna við kjörborðið? Og
hvað um biðlaun ráðherra, sem
alltaf eru greidd í sex mánuði án
tillits til annarra launatekna við-
komandi?
Með þeirri lagabreytingu, sem
nú er lagt til að gerð verði, er
einvörðungu verið að ákveða að
hætta greiðslum til þeirra örfáu,
sem sjálfir segja af sér þing-
mennsku, en halda óbreyttum
kjörum til handa öllum öðrum.
Auðvitað er sá sem hér heldur á
penna í engum færum um að segja
öðrum til og allra sízt í þessu máli.
En hvers vegna í ósköpunum
hverfa menn ekki einfaldlega til
biðlaunareglunnar, bæði þing-
menn og ráðherrar? Þeirrar ein-
földu reglu að vinnuveitandinn sér
um að þeir haldi óskertum launum
í 3 og 6 mánuði, en ekki fram yfir
það, þannig að aðrar tekjur, sem
viðkomandi kann að fá, dragast frá
greiðsluskyldu vinnuveitanda, í
þessu falli ríkisins. Þó ekki væri
nema til að firra menn þeim
hremmingum að verða bitbein til-
bera í þjóðfélaginu, sem fylla allar
fréttagáttir hrópandi um siðleysi,
og allt vegna fjárhæða, sem engan
baggamun geta riðið.
Eins og menn muna, gerði Þjóð-
viljinn harða hríð að greinarhöf-
undi á liðnum vetri vegna þessara
launagreiðslna frá Alþingi. Senn
kann að líða að því að skjólstæð-
ingar hans, kapparnir Ó. Grímsson
og svarabróðir hans Gestsson,
komist á 6 mánaða biðlaun ráð-
herra - ef þeir ná tveggja ára setu
í ráðherrastól. Það verður fróðlegt
að fylgjast með því þegar þeir fara
að afsala sér þeim rétti, sem lög
kveða á um, því enga tilraun gera
þeir til að breyta þeim lögum. Þá
mun Ó. Grímssyni vafalaust verða
hugsað til þess þegar hann hóf
umræðuna um þessi mál - með
upplýsingagjöf til handa Pressunni
um biðlaun Sverris Hermannsson-
ar, þar sem nef þótti of náið augum
að notast við Þjóðviljann.
UM STRÆTI OG TORG||
KRISTINN SNÆLANDi
Saltið
Nú þegar göturnar okkar eru
komnar vel undan snjó, hefjast
enn upp deilur um hvað veldur
hinu mikla sliti sem kemur í ljós.
Margir eru sannfærðir um að saltið
valdi þar miklu en gatnamálastjóri
veifar vísum pappírum, sem segja
að salt leysi ekki upp malbik.
Malbik megi sem best geyma í
saltpækli án þess að á því sjái.
Þetta er ugglaust rétt. Þegar saltið
hinsvegar leysir upp ísingu, hjól-
barðarnir þrýsta pæklinum niður f
malbikið, þar sem hann loks frýs
aftur, þá er hugsanlega kominn
skaðvaldurinn. Það skal fúslega
viðurkennt að víða er salt jafnvel
geymt á malbiki, án þess að á því
sjái. Saltausturinn á götumar felur
í sér þá samverkandi þætti sem fyrr
eru nefndir og valda trúlega hinu
mikla sliti á götunum. Hvort bílar
gatnamálastjóra dreifa 5,10 eða 15
grömmum af salti á fermetra skiptir
væntanlega minnstu. Að breyta
frosinni ísaðri götu í rennblauta
götu sem hjólbarðar bílanna þrýsta
bleytunni niður í og sem loks frýs
aftur, það er sú hringrás sem ég tel
að sprengi upp og eyðileggi malbik-
ið, ekki síður og jafnvel meira en
allir naglar. Því miður höfum við
enga götu með umtalsverðri
umferð, þar sem ekið er um án
nagla. Sérleiðir strætisvagnanna
eru tæplega marktækar í þessu efni
vegna lítillar umferðar og saman-
burður'við önnur lönd, sení ekki
leyfa notkun nagladekkja, er erfið-
ur, nema nákvæmlega sé vitað um
styrkleika malbiks þar og hér, svo
sem bergtegundir og blöndun mal-
biksins. Eins og áður sagði er það
væntanlega rétt hjá Inga Ú. Magn-
ússyni að saltið sé ekki skaðvaldur-
inn. Sé kenning mín um samspi!
,salts_qg hitas_tigs,_ bleyt_u_og frosts.
rétt, þá er rétt að huga nánar að
Göturnar okkar
notkun saltsins. í því efni fullyrði
ég að um gegndarlausa ofnotkun
hefur verið að ræða hjá Inga Ú. og
mönnum hans.
Síðastliðinn vetur kom ítrekað
fyrir að saltað var á skraufþurrar
götur. Rétt sem dæmi. Eina nóttina
var nokkur hálka í Breiðholti og
væntanlega í Árbæ og Selási. Þessa
nótt var Miklabraut skraufþurr og
algerlega hálkulaus, hvergi ísing.
Eftir könnunarferð starfsmanna
Inga Ú. sem farin er um kl. 4 að
nóttu streymdu saltbílarnir út. Það..
var ekki óeðlilegt, því vissulega
mátti salta lítillega í Breiðholtinu
og jafnvel víðar. Þegar ég skömmu
síðar kem akandi Grensásveg að
Miklubraut kemur saltbíll þar á
leið vestur Miklubrautina. Ég áleit
að maðurinn væri í könnunarferð,
en sem ég ek á eftir honum niður
að Kringlumýrarbraut sé ég að
saltspýjan stendur í gusum aftur af
bílnum. Satt að segja varð ég
aldeilis rasandi. Við Kringlumýr-
arbraut snýr saltbíllinn við og ekur
til baka inn Miklubraut. Ég jafnaði
jnig.eftir.ósköpi.n, haonhef.ur.jQks..
séð maðurinn að óþarfi væri að
salta lengra. Mun rórri í geði ók ég
sem leið lá vestur í bæ og lauk þar
erindum mínum. Að því loknu ók
ég í austurátt og ég reyni ekki að
lýsa hugrenningum mínum er ég
mætti saltbílnum spýjandi á fullri
ferð vestur Hringbraut á móts við
gamla Kennaraskólann. Eins og
Miklabrautin, voru allar götur sem
ég ók um í vesturbænum skrauf-
þurrar. Ferð saltbílsins nægði hins-
vegar til þess að bleyta göturnar og
að sjálfsögðu vann frostið sigur,
fry_st_i_blaut_a_götuna og sprengdi_
upp malbikið. Sh'kar saltanir komu
ítrekað fyrir í vetur og virðist sem
því ráði einhver taugaveiklunarleg
viðbrögð söltunarmanna.
Hvað sem því líður, þá var
söltunargleðin hreint ótrúleg og
oft algerlega þarflaus. Þar fyrir
utan mætti líka benda á að oft gæti
nægt að salta við strætisvagna-
stöðvar, gatnamót, í beygju og
brekkur en láta vera að salta á
beinar og sléttar götur. Ingi Ú.
Magnússon hefur verið ólatur að
svara nafnlausum klausum í Vel-
vakanda Morgunblaðsins. Það væri
fróðlegt og ánægjulegt að sjá svar
hans við þessari klausu hér í
Tímanum.
Gatnamálning
Akreinaskil, stefnuörvar og aðr-
ar þær merkingar sem málaðar eru
á götur skipta miklu máli og stuðla
að umferðaröryggi, koma án efa
oft í veg fyrir slys eða óhöpp.
Þessar merkingar slitna og hverfa
en ég tel þær svo þýðingarmiklar
að öllum ráðum þuifi að beita til
þess að halda þeim sem best við.
Nú virðist þessi vinna helst ekki
unnin fyrr en undir haust, a.m.k.
sést enginn kraftur í þessari vinnu
fyrr en síðsumars, þeir sem vinna
hvíta massann voru t.d. að fram í
frost. Ég tel að nota þurfi hvern
þurran og nægilega hlýjan dag í
þetta verkefni. Þar sem massinn er
væntanlega dýr, þá mætti nota
hann sparlega, t.d. að sjálfsögðu
ekki á götu sem til stendur að
malbika innan nokkurra vikna. í
slíkum tilfellum mætti láta nægja
að mála. Öll vitum við að í slippn-
um eru skip máluð allan veturinn.
Sé hægt að mála skip, hlýtur líka
að mega mála á götu þurrviðris-
daga, sé saltinu sleppt. Gatnamáln-
ing ætti þegar að vera hafin. Þetta
_ er_ öryggisatriði sem_ gatnamáhq
stjóri ætti að huga vandlega að.