Tíminn - 20.02.1993, Blaðsíða 4

4 Tíminn
Laugardagur 20. febrúar 1993
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Tíminn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aöstoðamtstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrimsson
Auglýsingastjóri: Steingrímur Gislason
Skrifstofur: Lynghálsi 9, 110 Reykjavik Sími: 686300.
Auglýsingasími: 680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, Iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Oddi hf.
Mánaöaráskrift kr. 1200,-, verð I lausasölu kr. 110,-
Grunnverö auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
F orsendur j afnvægis
Hallarekstur ríkissjóðs er talinn ein helsta ástæða
þess efnahagsöngþveitis sem er að sliga atvinnulíf og
afkomu fyrirtækja og einstaklinga. Erfítt er að lækka
vexti svo nokkru nemi á meðan landssjóðurinn er
rekinn með miklum halla og það dregur úr öllum
framkvæmdum og framfaravilja en skuldasöfnun og
atvinnuleysi er það hlutskipti sem af óráðsíunni Ieið-
ir.
Samdráttur og uppsagnir eru boðorð dagsins og af-
leiðingarnar eru margföldun vandamálanna.
Ríkissjóðshallanum má vel eyða með hagsýni í opin-
berum rekstri og með aukinni skattlagningu. En
ráðamenn sjá ekki aðrar leiðir til að auka tekjur hins
opinbera en að hækka þjónustugjöld og neysluskatta
á almenning og hækka skatta á meðaltekjufólk og
umfram allt á þá sem lægstu launin hafa einsog lækk-
un skattleysismarka er ömurlegt vitni um.
Linkindin gagnvart þeim tekjuháu og auðugu þegar
skattheimta er annars vegar er nánast óskiljanleg.
Eitt skattþrep tryggir hálaunafólki að aldrei verður
nærri því gengið í skattálögum. Fjármagnstekjur eru
friðhelgar eins og hlutabréf og erfðafé. Það er aðeins
fólkið á lægri þrepum launastigans sem skattarnir
eru teknir skilvíslega af.
Hróðugur eigandi vinnuvélafyrirtækis í góðum
rekstri og stjórnarmaður í stórfyrirtækjum miklaðist
af því í blaðaviðtali að þiggja atvinnuleysisstyrk
drjúgan hluta úr árinu. Skattframtöl hans eru sam-
kvæmt því o£ þykja góð og gild.
Forseti ASI bendir á að 14 þúsund skráðir atvinnu-
rekendur séu með 700 þúsund króna meðaltekjur á
ári. Þetta er allt í lagi gagnvart skattalögum og mikið
undirmannaðar skattstofur verða að taka svona fá-
ránleika góðan og gildan.
Fyrirtæki eru rekin árum saman í gjaldþrotaástandi
án þess að lögum sé komið yfir þau og loks þegar tek-
ið er í taumana tapa ríki og sveitarfélög ómældum
fúlgum í vangoldnum gjöldum en taka að sér að
borga starfsfólki ógreidd laun.
Skattsvikin nema tugum milljarða og hafa ótrúleg-
ar tölur verið nefndar á hinu háa Aiþingi þegar þau
mál ber þar á góma og ráðherrar boða siðbótarátök
sem rangt er að segja að renni út í sandinn því þeim
er aldrei hrint af stað. Aftur á móti er passað vel upp
á það að hafa skattstofur og rannsóknardeildir í
miklu fjársvelti svo að engin hætta sé á að hægt sé að
veita skattsvikurum aðhald sem gagn er að.
Ef stjórnvöld telja sig kosin til að gæta einvörðungu
hagsmuna hátekjumanna og stóreignafólks en skatt-
pína og mergsjúga þann breiða fjölda sem vinnur
hörðum höndum fyrir tiltölulega lágum launum
mun hallinn á ríkissjóði enn aukast og verða óviðráð-
anlegur fyrr en varir. Vextir hækka og hagur atvinnu-
fyrirtækja versnar og atvinnutryggingasjóðir tæmast
svo að stóreignamenn ná ekki einu sinni út pening-
um úr þeirri auðsuppsprettu sinni. Fer þá að fjúka í
flest skjól.
Réttlát tekjuskipting og réttlát skattheimta eru for-
sendur þess að jafnvægis gæti í sjóði allra lands-
manna og að atvinnulífið gangi snurðulítið.
Atli Magnússon
cc
„Pligtin“ við
heimspj áninguna
Heimsþjáningin — stríðin og vol-
aeðið sem fólk sem má búa við í
fjarlægum heimshornum nú til
dags leggur margar samvisku-
spumingar fyrir fólk sem lifir til-
tölulega makráðu og grónu lífi
eins og við íslendingar. Matvönd
þjóð sem getur sofið í næði án ótta
við ofsóknir hverskyns refsiengla
þessarar plánetu finnur að henni
ber að fyllast ólyst og bylta sér í
fletunum af samviskukvölum þeg-
ar heyrist um ósköpin handan haf-
anna — fólk sem tekið er að leggja
sér nái til munns í hungurkvöl
sinni og má eiga von á að verða
skotið eins og flækingskettir, hætti
það sér undan þaki.
„Svo langt frá heims-
ins vígaslóð...“
En fyrir aðeins fáum áratugum
var þetta ekki svona, þótt þá geis-
uðu einnig hörmungar og ófrýni-
leg tíðindi bæri að eyrum úr út-
varpstækjunum. Menn fundu að
þeir þurftu ekki þurfa að líða svo
miklar samviskukvalir vegna þess
og hin einfalda réttlæting var blátt
áfram sú hve landið var blessunar-
lega afskekkt. í stað samviskubits
ríkti aðeins þakklæti til forsjónar-
innar fyrir að hafa plantað landinu
niður svo langt í burtu frá þessum
skolla sem raun var á. „Geym
Drottinn okkar dýra land, er duna
jarðarstríð," kvað Hulda og fegins-
andvarpið leynir sér ekki. Þessari
„stikkfrf'- tilfmningu deildu allir
með skáldkonunni í þann tíð.
Gömul og væn sveitakona austur
í Flóa, en þar var ég smádrengur í
sumarvist, var vön að segja í hvert
sinn er heyrðist af hrakningum
berfætlinga suður undir Miðjarð-
arhafsbotni — (mig minnir að
Bretar hafi verið að lúskra á þeim
þá): ,Æ, það vildi ég að blessað
fólkið væri komið hingað í Val-
lengi. Víst skyldi það fá að úða í sig
eins og það torgaði!" Þar með
skellti hún fati meö rjúkandi ær-
kjöti á matarborðið, þar sem spikið
draup af hverjum bita. Þetta hefði
nú ekki þótt amalegur réttur í aug-
um afkomenda fjárhirðanna á
Betlehemsvöllum, sem voru nest-
islausir á hröðum flótta um gróð-
urvana merkur undan sínum Ffl-
isteum — rétt eins og þeir eru enn
þann dag í dag. En heimilismenn í
Flóa fundu að það mundi ekki lina
þrautir eins né neins að þeir færu
að halda í við sig. Menn ráku gaffl-
ana í kjötstykkin og átu af taum-
lausri lyst — með tilheyrandi
frjálslegum ropum og drundrím-
um.
Á eftir lögðu þau sig, húsbóndinn
og húsfreyja, og gamla konan
skellihló og sagist ekki vita hvort
Guð fyrirgæfi sér hve mikið hún
hefði látið niður fyrir brjóstið á sér.
Samt mátti sjá á henni að hún taldi
að fýrirgefningin mundi fremur
auðfengin. Á veggnum hékk þó
borðbæn sem hún hafði sjálf
saumað út og látið ramma inn
undir gler: „í Jesú nafni nú skal
snætt, af nauðum margra hófs þó
gætt...“ stóð þar. En bænir tóku
menn misalvarlega í Flóa þá sem
víðar og síðar.
Ný viðhorf
En nú eru ný viðhorf komin til
sögu eins og í upphafi segir, og
þótt víst sé étið umfram allar þarf-
ir á íslandi sem fyrr, þá er búið að
læða því inn í samviskutötrið að
hér sé í verunni um synd gegn því
sammannlega að ræða. Einkarlega
gerist þessi tilfinning áleitin þegar
menn finna að þeir verða að styðja
sig við stólinn svo þeir megni að
hefja sig upp frá borðinu vegna of-
fylli. Þeir njóta ekki lengur hinnar
léttu samvisku gömlu konunnar í
Flóanum gagnvart fullum maga.
Þetta munu margir væntanlega
reyna nú í næstu viku er þeim hef-
ur tekist að torga svosem tíundu
bollunni á bolludaginn á mánudag
og sjötta saltkjötsbitanum á
sprengidaginn á þriðjudag. Þá
grípur menn samviskubit og þeir
finna til skyldu sinnar við mann-
kynið. Þetta er einsog segir í þjóð-
sögunni um valinn. Hann er sagð-
ur bróðir rjúpunnar, en man ekki
eftir því fyrr en hann hefur slitið
hana í sig og er kominn inn að
hjartanu — sem er síðasti bitinn.
Þá gólar hann ámátlega.
Samviskurukkarar
Eins fer okkur samviskukvöldum
þegnum neysluþjóðfélagsins. Þeg-
ar oftiautnin í mat og drykk hefur
rétt eina ferðina farið úr böndun-
um eiga raddir samviskurukkara
samtímans greiðan aðgang að
mönnum. Samviskurukkarinn
sem slíkur er að vísu gamall á jörð-
inni, en á síðustu árum er hann að
verða mjög atkvæðamikill í
neysluþjóðfélögunum. Hann er
tekinn að skjóta upp kolli undir
hinum margvíslegustu formerkj-
um — félaga, samtaka og safnaða.
Hann þarf ekki að sýna fram á
neina svokallaða skynsemi, heldur
nægir honum að höfða beint til til-
finninganna. Og við rödd hins nú-
tíma samviskurukkara er ekki jafn
létt að skella skollaeyrum og boð-
skap hinnar bródéruðu borðbæn-
ar. Samviskurukkararinn leiðir
mönnum fyrir sjónir að afsökun
fjarlægðanna sé uppétin og að
komið sé að „hjartanu" — hjarta
hins „sam- mannlega", og að þetta
hjarta skuli hjörtun tifa í takt við.
Nú verði verkin að tala.
Því er kreikaö af stað að bæta fyr-
ir lifnað sinn með einhverju móti.
Nú í sfðustu viku söfnuðust menn
til dæmis saman á Austurvelli og
kyrjuðu pópúleran sálm með
kertaljós í hönd í súldarregni.
Þingmenn með skyldugan mæðu-
svip prýddu hópinn og forsætis-
ráðherrann tók við skjali sem svo
verður samin upp úr orðsending,
sem hamingjan má vita hvar hafn-
ar. Sjálfsagt spyrja aðstandendur
sakomunnar aldrei eftir því.
Kannske verður framtakið fundar-
mönnum sjálfum meira til gagns
en þeim sem ætlun var að létta
hörmungar sínar með því.
En svo billega lætur samvisku-
rukkarinn menn varla sleppa lengi
— með klökkvatár og fáein kerta-
ljós. Ó, að það nægði eins og í Fló-
anum forðum að leggja sig eftir of-
átið og biðja skiningsríkan Guð að
afsaka ofátið.