Tíminn - 20.02.1993, Blaðsíða 5

Laugardagur 20. febrúar 1993
Tíminn 5
/
Það léttist brúnin á mannfólkinu þegar björgin berst í bú. Hér bíöa stúlkur eftir aö færibandiö skili loönunni til þeirra, sem þær pakka fyrir frystingu. Ttmamynd Arni Bjarna
Hrókeringar?
Jón Kristjánsson skrifar
Ríkisstjórn Davíðs Oddssonar hefur setið
hálft kjörtímabil í maí næstkomandi. Ferill
hennar hefur verið með miklum endemum
og óvinsældir miklar meðal þjóðarinnar.
Tíminn hefur farið í að útmála viðskilnað
fyrri ríkisstjóma, ræða um fortíðina og ala á
svartsýni. Uppskeran er uggur og óvissa hjá
almenningi í landinu.
Viðeyjarbræður
Það er nú fullljóst að þegar fyrir síðustu
kosningar var forusta Alþýðuflokksins stað-
ráðin í að ganga til samstarfs við Sjálfstæðis-
flokkinn, fengju þeir til þess meirihluta með
honum. Þegar það gekk eftir var þeim ekkert
að vanbúnaði. Davíð Oddssyni var líka mikið
í mun að sanna sig eftir að hafa brotist til
valda í Sjálfstæðisflokknum, en eitt af því,
sem hann beitti fyrir sig í baráttunni við
Þorstein Pálsson, var áhrifaleysi flokksins og
vera hans utan ríkisstjómar. Davíð var þess
vegna óðfús að ganga í ríkisstjóm, og notaði
þegar í upphafi réttu beituna fyrir Alþýðu-
flokkinn, sem var fimm ráðherrastólar til
jafns við Sjálfstæðisflokkinn. Þetta var her-
bragð sem dugði og brautin var rudd. Eftir-
leikurinn var aðeins formsatriði og foringj-
amir tóku þann kostinn að ganga frá þessu
sjálfir sín í milli og fóru sem frægt var út í
Viðey til þess að gera sína samninga. Ekki
hefur enn allt, sem þeim fór þar á milli,
komið í ljós.
Stólaskipti
Eitt af því, sem Iíkur em á að ákveðið hafi
verið á Viðeyjarfundunum, er að endur-
skipuleggja ríkisstjómina á miðju kjörtíma-
bili. Davíð ýjaði fljótt að þessu í blaðaviðtöl-
um, og Jón Baldvin hefur aldrei neitað því að
eitthvað slíkt gæti komið til. Ljóst var að
Davíð var óánægður með það frá upphafi að
fá harða fylgismenn Þorsteins Pálssonar inn
í ríkisstjómina, en honum var svo mikið í
mun að koma stjórnarmynduninni fljótt af
að ekki var tími til þess að fara í þau átök
sem það hefði kostað að keyra stuðnings-
menn hans inn í öll ráðherrasæti. Sá kostur
var tekinn að bíða færis.
Stólaskipti eru ekki óþekkt í Sjálfstæðis-
flokknum. Haustið 1986 var gengið til þess
verks í þáverandi ríkisstjóm til að koma Þor-
steini Pálssyni inn í stjómina. Það var gert
með hrókeringum og með því að ýta Geir
Hallgrímssyni út úr henni. Þetta olli fá-
dæma sárindum og óánægju og varð til þess
að sumir ráðherranna báru ekki sitt barr eft-
ir það, og fóru út úr stjómmálum. Nægir þar
að nefna Sverri Hermannsson, sem eftir til-
tölulega farsælan feril í iðnaðarráðuneytinu
var settur sáróánægður yfir í menntamála-
ráðuneytið, þar sem allt var í háalofti til
kosninga.
Töðugresi á garðann
Nú virðist eiga að fara að endurtaka þennan
Ieik. Kratamir geta ekki leynt tilhlökkun
sinni, því þar eru
margir framagos-
ar, og það er sér-
grein í Alþýðu-
flokknum og hef-
ur löngum verið
að raða gæðing-
um á jötuna. Nú
er hlaða flokksins
full af óvenju
staðgóðu töðu-
gresi, sem hægt
er að gefa á garðann. Tvær sendiherrastöður
eru til ráðstöfunar, staða seðlabankastjóra,
staða forstjóra TVyggingastofnunar, og ef til
vill eitthvað fleira gott hjá Efta og hjá stofn-
unum EES, ef þær verða að veruleika. Allt
þetta er hægt að nota til þess að liðka fyrir
hrókeringum og pólitískum aftökum ein-
stakra ráðherra. Varaþingmönnum er svo
hægt að stinga inn í embætti veðurstofu-
stjóra og fleira sem til fellur.
Fréttabréf Alþýðuflokksins
Fréttabréf Alþýðuflokksmanna, Alþýðu-
blaðið, birtir þann 16. febrúar fréttaskýringu
eftir Hrafn Jökulsson um væntanleg ráð-
herraskipti. Hrafn er duglegur skríbent, og
hefur væntanlega aflað víða fanga í stjómar-
flokkunum í grein sína. Væntanlega hefur
hann rætt ítarlega við fomstu Alþýðuflokks-
ins um málið, svo og fomstu Sjálfstæðis-
flokksins. Hitt er Ijóst að ráðherraveikin er
orðin svo mikil í Alþýðuflokknum að það
verður að minnsta kosti að koma tveimur
ráðhermm burtu til þess að seðja sárasta
ráðherrahungrið hjá þingflokknum. For-
maðurinn Össur berst lítt af, og Rannveig og
Karl Steinar gætu vel hugsað sér ráðherra-
dóm, svo ekki sé talað um Guðmund Árna
sem væntanlegur er inn í þingið, ef Jón Sig-
urðsson sest inn í svarta kassann á Arnar-
hóli. f þessari stöðu er gott að hafa í hand-
raðanum sendiherra- og bankastjórastöður,
með meim.
í þingflokki Sjálfstæðisflokksins munu
þessi mál ekki hafa verið rædd, en Davíð
hugsar ráð sitt. Vitað er að hann hefúr fullan
hug á því að
styrkja stöðu
sína innan
stjórnarinnar,
koma Halldóri
Blöndal og Ólafi
G. Einarssyni frá
og setja stuðn-
ingsmenn sína í
þeirra stað, t.d.
Björn Bjarnason
eða Geir Haarde.
Sá galli er þó á gjöf Njarðar að þeir eru báðir
þingmenn Reykjavíkur og ekki víst að það
mundi mælast vel fyrir. Davíð mun ekki
leggja í Þorstein Pálsson að sinni. Ljóst er þó
að þessi aðför mun, ef af henni verður, kosta
bullandi átök, eins og í fyrra skiptið þegar
flokkurinn fór í slíka aðgerð.
Eru þetta
forgangsverkefnin?
Menn spyrja nú eðlilega: Er ekkert þarfara
til, sem ráðherrarnir og fomstumenn lands-
ins geta beint kröftum sínum að, heldur en
svona tilfæringar? Atvinnuleysi er hraðvax-
andi og efnahagsvandinn gífurlegur, vandi
atvinnuveganna og einstaklinganna í land-
inu hraðvaxandi, eins og gjaldþrotahrinum-
ar sýna. Meðan þessu fer fram er hugur
stjórnarfomstunnar bundinn við það að
skipta embættum og hrókera mönnum út
og inn, aflífa einstaka menn í pólitík, en
gogga aðra upp. Þetta er náttúrlega alveg
skelfilegt ábyrgðarleysi.
Umræðan ein um það að ráðherrar séu á út-
leið, orðnir þreyttir og aldraðir, ekki síst
þegar hún er í málgögnum stjórnarliða, er
náttúrlega myllusteinn um háls þeirra ráð-
herra sem fyrir henni verða. Það er tæplega
þægilegt fyrir Jón Sigurðsson, Eið Guðna-
son, Ólaf G. Einarsson eða Halldór Blöndal
að hafa það í umræðunni fram á vor, eða
fram á haust, að þeir séu í þann veginn að yf-
irgefa sína ráðherrastóla. Þessar umræður
veikja auðvitað traust manna á ríkisstjóm-
inni, sem er þó í algjöru lágmarki, svo ekki
sé meira sagt.
Það telja nú margir að Jón Sigurðsson sé að
gera upp við sig að setjast í stól Jóhannesar
Nordal. Það mun verða áfall fyrir ráðherralið
Alþýðuflokksins, því vitað er að þrjóska Jóns
og vinnusemi hefur verið naftia hans Jóni
Baldvin nokkur kjölfesta, sem hann verður
án ef Jón Sigurðsson yfirgefur skútuna.
Þeir streitast við að sitja
Það verður einkar fróðlegt að fýlgjast með
þróun næstu mánaða á stjómarheimilinu.
Hins vegar er það nöturlegt, sérstaklega fyr-
ir flokk sem kennir sig við jafnaðar-
mennsku, að forustumenn hans séu með all-
an hugann við að úthluta bitlingum og feit-
um embættum til sinna forustumanna og
hver þykist sáluhólpinn sem hreppir sem
feitast embætti. Hugsjónir jafnaðarmennsk-
unnar em ekki þungar á metunum í þessum
herbúðum.
Hins vegar mun ríkisstjórnin kappkosta að
sitja hvað sem yfir dynur, f þeirri von að eitt-
hvert glópalán verði yfir henni þegar fer að
líða að kosningum, afli glæðist og ástandið í
efnahagsmálum í heiminum batni og létti
eitthvað undir hérlendis. í þeirri von munu
ráðherramir halda sér fast í stólana sína,
hverjir sem þeir verða á haustdögum.