Réttur - 01.01.1985, Blaðsíða 39

Jacobo Arbenz (t.v.)
vhugsar eins og kommúnist
og talar eins og
kommúnisti“, samkvæmt
Dulles utanríkisráðherra,
sem með aðstoð CIA kom
Castillo Armas ofursta (t.h.
til valda.
eru einhver hin hroðalegustu í sögu Mið-
Ameríku.
En þó að tækist að brjóta á bak aftur
vopnaðar uppreisnir með villimannlegum
aðferðum tókst ekki að uppræta hreyfing-
arnar.
Upp úr seinni heimsstyrjöldinni tók
líka millistétt að eflast og láta í ljósi ó-
ánægju með vanþróunina og krefjast
frjálsræðis, umbóta og breytinga á stjórn-
málasviðinu. Samt sem áður er það segin
saga að þegar frjálslyndar stjórnir hafa
komist til valda í einhverju landanna hef-
ur þeim annaðhvort verið steypt með
valdaráni eða umbótatilraunirnar hafa
strandað á andstöðu hersins og landeig-
andanna.
CIA að baki valdaráns
* Guatemala
Guatemala er gott dæmi um þetta.
José Arevalo sigraði í forsetakosningun-
um árið 1944 með loforðum um jarðeign-
arumbætur og löggjöf sem bætti kjör
landbúnaðarverkamanna. Verkalýðsfé-
lög voru líka leyfð og stóru latífundíu-
jarðirnar voru bannaðar ef þær hefðu
ekki „félagslegan tilgang". Arevalo var
raunar mjög varfærinn umbótasinni og
verulegur árangur varð lítill. En Jacobo
Arbenz, sem tók við af Arevalo 1948, ætl-
aði að ganga lengra. Árið 1952 lagði hann
fram áætlun um jarðeignarumbætur og
ári seinna hófst visst eignarnám á jörðum.
Lögfest var, að landi, sem eigendurnir
nýttu ekki, skyldi deilt upp milli jarð-
næðislausra bænda. Árið 1953 fengu um
100.000 bændur jarðir á þennan hátt og
höfðu þær verið sniðnar af u.þ.b. 1.000
stórum landareignum.
Jarðeignaumbætur þessar náðu til 16
hundraðshluta alls ræktanlegs lands.
Stærsti jarðeigandinn var United Fruits
sem átti 555.000 hektara en af þeim voru
aðeins 15 hundraöshlutar notaðir undir
bananaekrur. Stjórn Arbenzar tók %
þessara eigna eignarnámi og bauð fyrir-
tækinu milljón dollara í skaðabætur, en
það samsvaraði því verðgildi sem fyrir-
39