Fréttablaðið - 27.03.2009, Blaðsíða 32

27. MARS 2009 FÖSTUDAGUR6 ● geðhjálp
smátt og prófa sig áfram en þessi
þjónusta á ekki endilega að vera
tengd spítalastofnunum, þó vissu-
lega þurfi að vera góð samvinna
þar á milli. Þarna er ágreiningur
innan fagstéttarinnar.“
DAGDEILDARÞJÓNUSTAN MIKILVÆG
Þrátt fyrir að afturkippur hafi
orðið í þróun geðheilbrigðisþjón-
ustunnar með niðurskurði þá vill
Sigmundur meina að þó hafi átt
sér stað innri þróun. „Göngudeild-
arþjónusta í Reykjavík hefur auk-
ist og dagdeildarþjónustan fékk
að lifa áfram. Hún mætti þó vera
meiri og þykir í raun vaxtarbrodd-
ur alls staðar annars staðar en hér
á land.“ Að sögn Sigmundar hefur
verið erfitt síðustu þrjú til fjög-
ur árin að geta ekki sinnt öllum
beiðnum um göngudeildarþjón-
ustu. „Við tökum eingöngu við
fólki á göngudeild eftir tilvísun-
um og er það það mest frá heilsu-
gæslunni og bráðamóttöku. Fram
á þetta ár hafa alltaf einhverjir
gengið af en hingað til höfum við
getað sinnt öllum innlagnarbeiðn-
um. Fækkun plássanna fyrir sunn-
an hefur hins vegar komið niður á
legudagafjöldanum, fólkið staldr-
ar styttra við en væri faglega
nauðsynlegt.“
Þegar heil dagdeild er lögð
niður er vissulega dregið úr
þjónustu við geðsjúka. Þó svo
hún sé einungis hluti af þeirri
geðheilbrigðisþjónustu sem veitt
er þá þarf hún að vera til stað-
ar. „Dagdeildir auka lífsgæði og
sjálfsbjargarmöguleika fólks og
nýtast vel þeim sem verst eru
staddir. Okkar fyrirmynd var dag-
deild Landspítalans við Skóla-
vörðustíg í Hvítabandinu, þar næst
góður árangur,“ segir Sigmundur
ákveðinn. Á dagdeildunum fer
fram iðjuþjálfun, hópmeðferð
og hug ræn atferlismeðferð sem
margir hafa tileinkað sér. „Unnið
er með ýmsa kvíðasjúkdóma í
hópum og jafnvel þunglyndi. Veik-
asta fólkið fær stuðningsmeðferð
en þarna koma að ýmsir sérfræð-
ingar eins og læknar, sálfræðing-
ar, iðjuþjálfar og hjúkrunarfræð-
ingar,“ útskýrir hann.
VATNASKIL Á LANDSPÍTALALÓÐ
Um 1980 varð að sögn Sigmund-
ar algjör breyting þegar geðdeild
Landspítalans varð að veruleika,
en hún var byggð á árunum 1974
til 1983. „Miklu máli skipti að
geðdeild Landspítalans var reist
á Landspítalalóðinni gegn mik-
illi andstöðu lækna. Þar má nafn
Tómasar Helgasonar, fyrrverandi
yfirlæknis á Kleppi, heyrast en
hann var eitilharður í þessari bar-
áttu og hafði sigur með yfirvöld-
um. Þá varð geðdeildin hluti af al-
mennum spítala en þannig hafði
það verið á Borgarspítala frá 1970
og á Akureyri frá upphafi árs-
ins 1973. Ef maður lítur á þessa
tæpu þrjá áratugi þá finnum við
sem vinnum í þessu að viðhorf al-
mennings og jafnvel stjórnmála-
manna til geðheilbrigðisþjón-
ustu hafa breyst til hins betra.
Geðhjálp þykir nú eðlilegur hluti
af heilbrigðisþjónustu og hefur
ekki þá sérstöðu sem áður var í
hugum fólks, enda voru deildirn-
ar það litlar sem sáu um þjónust-
una þannig að ekki var hægt að
hjálpa nema þeim allra veikustu.
Þá táknaði Kleppur allra veikasta
fólkið en í dag sinnum við mun
breiðari hópi og verkefnum sem
okkur óraði ekki fyrir að yrðu á
okkar borði. Má þar nefna alls
konar lífskreppur og lífsvanda.
En þar koma fleiri starfsstéttir
inn auk geðlækna og hjúkrunar-
fræðinga og nýtast þeir kraftar
vel,“ segir hann einlægur og nefn-
ir að einkum séu viðhorf fólks
undir fertugu allt önnur en áður
var. „Þó glittir enn í fordómana,
ekki síst hjá samstarfsfólki okkar
í öðrum sérgreinum, eins skrít-
ið og það er,“ segir Sigmundur og
brosir.
METNAÐUR Í STARFI
Sífellt heyrist sú gagnrýni að of
litlu sé varið til geðheilbrigðis-
þjónustu en þó telur Sigmundur að
mikill metnaður sé hjá fagaðilum
að skapa góða endurhæfingu á
landsvísu fyrir geðsjúka. „Þrátt
fyrir alla kreppu og samdrátt
er eitthvað að fæðast til dæmis
á Kleppslóðinni hvað varðar
endurhæfingu. Þessi ofuráhersla
á bráðaþjónustu er kannski ekki
alveg rökrétt. Vissulega þarf hún
að vera til staðar en því miður er
oft talað eins og þetta sé það eina
sem sé nauðsynlegt. Bráðaþjónust-
an er hins vegar mjög takmörkuð
ef hlutunum er ekki fylgt eftir og
þörf fyrir bráðaþjónustu verður
aftur minni ef við veitum meðferð
og þjónustu.“
Sigmundur telur einna helst
þurfa að auka dagdeildarþjón-
ustu, bæði fyrir norðan og sunn-
an. „Deilur hafa staðið um hvort
sú þjónusta og endurhæfing ættu
að vera frekar á vegum heilsu-
gæslunnar og sveitarfélaga en á
vegum bráðaspítala. Þjónustan
þarf í það minnsta að vera til og
rekin af fagmenntuðu fólki. Ég vil
benda á öflugt starf og endurhæf-
ingu Reykjalundar þar sem unnið
er meðal annars að endurhæf-
ingu geðsjúkra. Þar er biðlisti sem
aldrei tæmist.“
VERT AÐ BYRGJA BRUNNINN
Vart hefur orðið við vaxandi fíkni-
efna- og áfengisvanda hjá geð-
veikum. „Um helmingur af illa
geðveiku fólki glímir líka við ein-
hvern fíkniefnavanda og erum
við í miklu samstarfi við stofnan-
ir eins og SÁÁ. Það eina sem ég
hef við þær góðu stofnanir að at-
huga er að unglingar skuli ekki
fá að byrja á barna- og unglinga-
geðdeild áður en þeir eru settir í
áfengismeðferðarprógramm því
fíkniefnavandi unglinga er oft ein-
kenni um annan vanda sem þarf að
taka á,“ segir Sigmundur og nefn-
ir að vart hafi orðið við óskilj-
anlegan vöxt í greiningum á of-
virkni og einhverfu. „Ekki hefur
orðið svona mikil aukning hjá full-
orðnum í neinum sjúkdómaflokki
nema við sjáum mun fleiri kvíða-
sjúklinga sem eflaust voru til áður
en hafa nú greiðari aðgang að sér-
hæfðri þjónustu eins og þeirri er
sálfræðingar bjóða upp á. Hins
vegar eru sálfræðingar ekki enn í
tryggingakerfinu og eru því bara
í boði fyrir þá sem hafa efni á að
greiða þeim.“
AUKIN LYFJANOTKUN
Um 80 prósent af öllum geðrænum
vanda fer ekki lengra en til heilsu-
gæslunnar en einungis um 20 pró-
sent enda hjá geðlæknum. „Þannig
verður það alltaf. Erfiðustu og
langvinnustu tilfellin fara til okkar.
Sumir undrast að mest magn geð-
lyfja komi frá heilsugæslulæknum
en það er einfaldlega vegna þess
að þeir stunda langflesta sjúklinga
sem eru með geðrænan vanda,“
segir Sigmundur en viðurkennir
að gagnrýni á ofnotkun lyfja eigi
þó rétt á sér. „Halda þarf vel utan
um lyfjameðferð og tímabinda
hana. Við þurfum aðhald og gagn-
rýna umræðu alla tíð en að vísu
eru margir sjúkl ingar sem þurfa á
lyfjum að halda svo þeim sé fært
að njóta annarrar þjónustu. Þá er
ég að tala um þá allra veikustu
sem eru kannski einn tíundi hluti
þeirra sem stríða við geðræna erf-
iðleika. Þetta er gott hvað með
öðru og nauðsynlegt að fara ekki
í öfgarnar í sitthvora áttina,“ segir
hann en önnur skýring á aukinni
lyfjanotkun er að lyfin hafa batn-
að og fleiri leita sér hjálpar.
„Geðsjúkdómar eru ekki leng-
ur eins dularfullir í hugum fólks
og nálægðin inni á spítalalóðun-
um hefur meðal annars orðið til
þess að breyta viðhorfinu,“ segir
Sigmundur ánægður. - hs
Stofnfundur Landsbyggðadeilda Geðhjálpar árið 2006.
Lúðrasveit fer fyrir Geðgöngunni niður Laugaveg árið 2005.
Hlaupið af stað í Geðhlaupi árið 2005.
Sigurvegarar Geðhlaups Geðhjálpar árið 2005. MYNDIR/GEÐHJÁLP
Að loknu geðsjósundi í Nauthólsvík.Á Túngötu 7 er skrifstofa Geðhjálpar og félagsmiðstöð.
Geðsjúkdómar eru ekki lengur eins dularfullir í hugum fólks og nálægð-
in inni á spítalalóðunum hefur meðal ann-
ars orðið til þess að breyta viðhorfinu,“ segir
Sigmundur.