Fréttablaðið - 27.03.2009, Blaðsíða 33

FÖSTUDAGUR 27. MARS 2009 7geðhjálp ●
Á Reykjalundi er unnið dýr-
mætt starf við endurhæfingu
og er þar að finna geðsvið sem
Valgerður Baldursdóttir stýrir.
Hún telur að helst vanti upp á
þverfaglega eftirfylgd í geð-
heilbrigðiskerfinu en nefnir
að bráðavinna hafi verið efld á
undanförnum árum.
Reykjalundur er endurhæfingar-
miðstöð og snýr þjónustan að því
að bæta færni fólks til þátttöku
í samfélaginu og auka lífsgæði.
„Geðsviðið er ekki bráðadeild
heldur eitt af sviðunum á Reykja-
lundi. Þeir sem til okkar koma
þurfa ekki á bráðageðdeild að
halda en hjá þeim langveiku sem
til okkar koma hefur önnur þjón-
usta úti í samfélaginu ekki dugað
til. Sumir eru öryrkjar og þurfa
aðstoð við að bæta almennt færni
í daglega lífinu. Þetta er ekki síst
mikilvægt þegar einstaklingarnir
hafa mikilvægum hlutverkum að
gegna svo sem foreldrahlutverk-
inu. Til okkar kemur líka fólk sem
hefur gengið í gegnum áföll eða al-
varleg geðræn eða líkamleg veik-
indi. Töluvert er leitað til okkar
með ungt fólk á aldrinum 18 til 25
ára sem nær ekki að fóta sig í líf-
inu af ýmsum ástæðum og hefur
ekki í nein hús að venda með að fá
hjálp,“ útskýrir Valgerður Bald-
ursdóttir, yfirlæknir á Reykja-
lundi.
TEYMISVINNA FAGHÓPA
Sex faghópar eru í því teymi sem
vinnur að endurhæfingu sjúk-
linga með geðræn vandamál á
Reykjalundi. „Endurhæfingarpró-
grammið er sérsniðið að hverjum
og einum en því miður höfum við
ekki svigrúm til að hafa fólk mikið
lengur en fjórar til sex vikur, þar
sem þjónustusamningur Reykja-
lundar kveður á um þann fjölda
sem við eigum að sinna á hverju
ári. Sumir þurfa meira og stund-
um brjótum við þessa reglu,
en það er undantekning,“ segir
Valgerður. „Reykjalundur hóf
snemma að taka á móti geðsjúk-
um. Hér áður fyrr var meira um
langtíma endurhæfingu fyrir fólk
sem glímdi við alvarlega geðsjúk-
dóma en undanfarin ár er þung-
lyndi og kvíði sá vandi sem flestir
eiga við að stríða,“ segir hún.
SAMVINNA OG EFTIRFYLGD
Sem dæmi um það sem stendur til
boða utan stofnana á Reykjavík-
ursvæðinu má nefna sérstakt geð-
heimahjúkrunarteymi. „Við erum
í samstarfi við þetta teymi en sú
samvinna er nýtilkomin og nær
aðeins til fárra einstaklinga enn
sem komið er. Einnig eru sjálf-
stætt starfandi geðhjúkrunar-
fræðingar, bæði með fullorðna og
börn, en þetta eru einungis tveir
aðilar mér vitanlega. Við vísum
til framhaldsendurhæfingar í
Janus endurhæfingu, Hugarafl,
Hlutverkasetur, klúbbinn Geysi,
Hringsjá, Fjölmennt og fleira
auk auðvitað heilsugæslunnar og
þeirra fagaðila sem starfa sjálf-
stætt á stofu, það er lækna, sál-
fræðinga og fleiri. Við höfum
verið dugleg við að kynna okkur
það sem er í boði,“ segir Valgerð-
ur og bætir við að nauðsynlegt sé
að ástunda góða samvinnu. „Ekki
dugar nærri öllum að mæta í við-
töl til einstaklings, oft þarf meira
átak til að viðhalda og efla endur-
hæfingu einstaklingsins.“
Að sögn Valgerðar þurfa marg-
ir á meiri og þverfaglegri eftir-
fylgd að halda en stendur til boða.
„Ég held að helst vanti upp á það.
Það eru ýmis góð úrræði til en
þau eru ekki nægilega samhæfð
og það skortir ábyrga yfirsýn yfir
heildræna endurhæfingu einstakl-
inga til lengri tíma utan stofnana,“
segir Valgerður ákveðin og nefn-
ir að Reykjalundur reyni að gefa
sem flestum tækifæri til að koma
að minnsta kosti einu sinni. „Við
horfum til dæmis til ungs fólks sem
kemst hreinlega ekki út í lífið.“
Langir biðlistar eru á Reykjalund
en ekki er unnið með eldri beiðn-
ir en ársgamlar, enda marklaust
að safna upp margra ára biðlista
til endurhæfingar. „Okkar biðlisti
núna eru því þær beiðnir sem við
höfum fengið á undanförnu ári og
höfum ekki náð að verða við. Síð-
astliðin ár höfum við ekki náð að
sinna um þriðjungi þeirra beiðna
sem okkar sviði berast og þurfum
því miður að taka þær af lista eftir
árið. Því þarf að endurnýja beiðn-
ir að þeim tíma liðnum, ef enn er
þörf á þjónustunni,“ útskýrir hún
og nefnir að hver beiðni sé metin
fyrir sig.
HVAR ER POTTUR BROTINN?
Búið er að skera niður langtíma-
pláss sem voru til staðar innan
geðheilbrigðiskerfisins og má
sem dæmi nefna Gunnarsholt,
Arnarholt og einnig var pláss-
um fækkað svo um munar á geð-
deild Landspítala. „Meðferðar-
rými hafa því verið skorin niður
en bráðamóttaka hefur verið efld.
Hins vegar er vöntun á lengri
tíma endurhæfingu, að koma fólki
vel út í lífið. Sem stendur er sú
eftirfylgd dreifð hér og þar eins
og ég nefndi hér áður,“ segir Val-
gerður en hún telur af hinu góða
að færa þjónustuna almennt
nær notandanum. „Vissulega má
spyrja sig hvar þjónustan á best
heima. Maður hefur horft upp á
öfluga faglega þjónustu hjá mið-
lægri einingu lagða niður til þess
að færa þjónustuna út í hverf-
in. Í því tilviki hvarf mikil fagleg
þekking og reynsla út úr kerfinu.
Stundum er mikil skörun á milli
þess sem félagsþjónustan veit-
ir annars vegar og heilbrigðis-
þjónustan hins vegar og nú hefur
það nýverið gerst að heimaþjón-
usta félagsþjónustunnar og geð-
heimahjúkrun eru komnar undir
einn hatt hér á Reykjavíkursvæð-
inu. Mjög jákvætt er að samnýta
krafta og hafa samvinnu þarna á
milli, og er það skref í rétta átt,“
lýsir Valgerður.
BREYTT VIÐHORF
Viðhorfsbreyting hefur orðið í
samfélaginu gagnvart geðsjúk-
dómum að mati Valgerðar. „Fag-
menntuðu fólki hefur fjölgað til
muna og nú er orðið viðurkennd-
ara að leita sér aðstoðar. Fólk
kemur vonandi fyrr í ferlinu
en þarna skiptir bráðaþjónust-
an örugglega miklu máli. Bráða-
móttaka er nauðsynleg en eins
og gefur að skilja skiptir síðan
meginmáli hvernig þetta kerfi
kemur einstaklingunum aftur út í
virka þátttöku í lífinu. Möguleik-
arnir innan endurhæfingar þurfa
að vera fjölbreyttir,“ segir hún
og bætir við: „Margt tengt endur-
hæfingu hefur orðið til fyrir at-
beina eldhuga en það vantar heild-
ræna áætlun um þróun geðheil-
brigðisþjónustunnar. Sem dæmi
má nefna að vinnuhópar um for-
gangsröðun í heilbrigðiskerfinu
settu barna- og unglingageðlækn-
ingar ofarlega á blað að minnsta
kosti í tvígang, en síðan vantar á
að gerðar séu framkvæmdaáætl-
anir sem unnið er eftir yfir lengri
tíma af hálfu heilbrigðisyfir-
valda. Því skortir skýrari heildar-
sýn og markvissa þróun og upp-
byggingu hjá yfirvöldum,“ segir
Valgerður.
Í maí er ráðgert að barna- og
unglingageðdeild færist undir
kvenna- og barnasvið í skipulags-
breytingum Landspítalans. Þá
verður sviðum spítalans fækkað
úr sex í tólf. „Málaflokkur geð-
sjúkdóma er víðtækur og þekkt
er að mesta fjölgunin meðal ör-
yrkja er örorka vegna geðrænna
vandkvæða. Þarna er mikið sam-
spil í því hvernig hlúð er að börn-
um og fjölskyldum og hvernig
skóla-, heilbrigðis- og félagsmála-
kerfin taka á vanda barna. Sam-
vinna ráðuneyta er því mikilvæg
og brjóta þarf niður múra þar á
milli.“
- hs
Markviss þróun nauðsynleg
Biðlistar á Reykjalund eru viðvarandi en Valgerður segir að ekki hafi náðst að sinna um þriðjungi beiðna sem berast. FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
Það eru ýmis góð úrræði til en þau eru ekki nægilega samhæfð og það skortir ábyrga yfirsýn yfir heildræna endurhæfingu einstakl-
inga til lengri tíma utan stofnana,“ segir Valgerður.
Endurhæfing á Reykjalundi miðar að því að skila fólki aftur út í lífið. FRÉTTABLAÐIÐ/VALLI