Morgunblaðið - 15.02.2006, Blaðsíða 30

30 MIÐVIKUDAGUR 15. FEBRÚAR 2006 MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
öðrum Súmurum, Jóni Gunnari,
Magnúsi Tómassyni og fleiri mönnum
sem stóðu að ögrandi og fyndnum
sýningum í SÚM-salnum við Vatns-
stíg. Mér fannst þeir gáfaðir og
skemmtilegir og sumir voru miklir
sögumenn. Gylfi var sögumaður af
guðs náð.
Gylfi leit út eins og erkihippinn
með Jesú-lúkkið. Liðað hár niður á
herðar og alskegg, andlitið þó stór-
skornara en gerist á helgimyndum,
en hendurnar sviplíkar, því hann var
trésmiður. Trésmiður og teiknari með
sérgáfu.
Mér var sagt að maðurinn væri frá-
skilinn fimm barna faðir. Hann hefði
fengið köllun svipað og Steinar bóndi
undir Steinahlíðum og haldið út í
heim frá öllu sínu. Sjálf var ég ung
móðir og gift og lét mér ekki til hugar
koma að segja skilið við það hlutverk í
skiptum fyrir sviðshlutverk. Þó var
leikhúsið mér mikil ástríða.
Það var leikhúsástríðan sem leiddi
til samstarfs okkar. Ég hafði leikið
reiða stúlkukind í leikritinu 7 stelpur í
Þjóðleikhúsinu 1974 og var ári síðar
ráðin til þess að setja upp sama leikrit
austur á Selfossi. Gylfi tók að sér að
teikna og smíða leikmyndina og sam-
eiginleg vinnustofa okkar varð borð á
Mokka. Þar voru skissurnar rissaðar
upp og þar létum við skilaboð liggja
hvort fyrir öðru, því Gylfi notaðist
ekki við jafn borgaralegt tól og síma.
Það gat tekið á taugarnar að bíða eftir
því að hann dúkkaði upp. Gylfi átti að
sjálfsögðu ekki bíl en fór með mér
austur á rauðu Citróen-dyönunni
minni, sem var eins konar tjald á hjól-
um og með svo einfalda vél að ég gat
gert við hana sjálf. Þegar við ókum
fram hjá litlu kirkjunni á Kotströnd
sagði hann mér að afi hans hefði
teiknað og smíðað turninn á þá kirkju.
Það er einstaklega fallegur kirkju-
turn. Leikmyndin hans í 7 stelpum
varð líka vel smíðuð og falleg. Hann
hélt til fyrir austan meðan hann smíð-
aði hana í einum rykk, vildi helst
myndlistarmanns. Barbara var nýbú-
in að sjá sýningu á teikningum eftir
Gylfa Gíslason og auðheyrt var að
henni þótti mikið til um hæfileika
þessa unga manns. Þegar litið er um
öxl þá er ljóst að Gylfi stefndi frá upp-
hafi markvisst á að efla og þjálfa
færni sína til myndrænnar sköpunar.
Um það bera verk hans ótvírætt vott
um. Hann sótti þekkingu og reynslu
úr ýmsum áttum, jafnt myndlistar-
geiranum sem úr harðri baráttu
mannlífsins.
Í rúm tuttugu ár eða síðan um 1985
hefur módelteikning fyrir kennara
verið við lýði í Myndlistaskólanum í
Reykjavík sem Katrín Briem fyrrver-
andi skólastjóri kom á. Þessi starf-
semi, sem ætíð hefur notið velvildar
skólayfirvalda og gengur undir nafn-
inu kennarateikningin, hefur verið
sótt af kennurum skólans og öðrum
myndlistarmönnum. Þar á meðal var
Gylfi Gíslason. Framan af birtist hann
skyndilega eins og farfuglinn að hafi
utan, vann af miklu kappi um hríð en
var svo jafn skyndilega horfinn á
braut á önnur mið. Á síðari árum var
viðvera hans hins vegar samfelldari
og ósjaldan var hringt þegar nær dró
hausti og spurt: „Fer teikningin ekki
að byrja bráðum?“ Og svo var hann
mættur með teiknirúlluna í handar-
krikanum, rúllan lögð á borðið og
undið ofan af henni eftir því sem
teikningunum á myndfletinum fjölg-
aði. Í lok tímans var teiknirefillinn
orðinn margir metrar að lengd og
minnti um margt á Bayeuxrefilinn,
slíkur var frásagnarmátinn. Gylfa var
eðlislægt að kanna þanþol teikning-
arinnar til hins ýtrasta og beitti hann
mismunandi áferð og aðferðum ým-
issa teikniáhalda sem og innra innsæi
við útfærslu viðfangsefnisins hverju
sinni. Um leið var hann örlátur á góð
ráð og miðlaði af þekkingu sinni og
kunnáttu. „Sjáið þessa löngu línu, af-
ar sjaldan sem maður fær þetta sjón-
arhorn á módelið, varla að það ger-
ist.“ Það var greinilegt að Gylfi var
ánægður að fá þetta einstæða tæki-
færi. Þetta var í næst síðasta sinn sem
hann mætti í kennarateikninguna.
Ekki óraði nokkurn fyrir því að svo
skammt væri eftir.
Allflestir eru sammála um að teikn-
ing sé undirstaða náms í listgreinum
og margir eru þeirrar skoðunar að
þar sem teikningin nær hæstu hæð-
um sé hún jafnoki þeirra. Afstaða
Gylfa til teikningar þótti mér áþekk
afstöðu kennara míns á Listaaka-
demíunni í Osló fyrir fjölmörgum ár-
um. Honum fannst hann aldrei minna
okkur nemendur sína nægilega oft á
mikilvægi teikningarinnar um leið og
hann brýndi fyrir okkur að hafa alltaf
skissublokk í vasanum. Ég hef trú á
því að skissublokkin hafi aldrei verið
langt utan seilingar hjá Gylfa.
Eftir Gylfa liggur auk módelteikn-
inga mikið magn teikninga af hinum
margvíslegasta toga ásamt verkum
unnum í aðra miðla. En verk hans eru
eins og sagnaheimur ævintýranna
þar sem söguefnið þrýtur aldrei.
Ég votta aðstandendum hans mína
dýpstu samúð.
Sigrún Guðmundsdóttir.
Ég kynntist Gylfa á Mokka.
Ég var ung leikkona í Þjóðleikhús-
inu og Mokka var staðurinn þar sem
listamenn og listaspírur höfuðborgar-
innar hittust helst. Hann sat þar með
vinna á nóttunni. Og eitt kvöldið þeg-
ar við mættum á æfingu hafði hann
handmálað veggfóður á flekana með
mjóum pensli. Þannig merkti meist-
arinn verk sitt.
Mjói pensillinn gegndi enn stærra
hlutverki í næstu sýningu sem við
unnum saman og þá með sameinuð-
um kröftum Leikfélags Selfoss og
Leikfélags Hveragerðis. Það var At-
ómstöðin eftir Halldór Laxness 1976.
Ég lagði fram hugmyndir mínar að
sviðslausnum en Gylfi útfærði þær
með sínum hætti sem hentaði fátæku
leikhúsi. Hann málaði húsgögnin hvít,
setti svart í mjóa pensilinn og teiknaði
útlínur þeirra þannig að borð merkti
borð og stóll stól, hvort sem borðið
var á yfirstéttarheimili Búa Árlands, í
lítilli stofu organistans og móður hans
eða heima hjá Uglu í Eystridal. Hann
auðkenndi þessar meginvistarverur
með málverkastælingum, Kjarval
heima hjá Búa, Picasso hjá organist-
anum, panelvegg með fjölskyldu- og
hrossamyndum í sveitinni.
Hann vann um hríð áfram með
stælingarhugmyndina úr Atómstöð-
inni í myndlist sinni og 1977 setti
hann upp sýningu í Ásmundarsal sem
hét Tilbrigði við Giovanni Efrey, en
þannig skrifaði Jóhannes Kjarval frá
Efri Ey nafn sitt upp á ítölsku á tíma-
bili. Gylfi límdi maskínupappír á
masónítplötur og málaði á með hvítu
hörpusilki og ýmsum blæbrigðum af
brúnu. Ég keypti eina myndina sem
síðan hefur skipað heiðurssess á
heimilinu, okkar eini „Kjarval“. Þrjár
myndir hefur Gylfi gefið mér. Þá síð-
ustu teiknaði hann með mjóum penna
á servéttu á Mokka. Það er mynd af
gamla timburhúsinu sem hann hafði
eignast í Skólastrætinu og ætlaði að
breyta í litla „renaissance“-höll. Til
S.J. Frá G.G. stendur á henni. Hann
varð bráðkvaddur í óuppgerðri höll-
inni daginn sem hann hlaut Íslensku
bókmenntaverðlaunin fyrir sinn hlut í
verkinu mikla um Jóhannes Kjarval. Í
sama mund og Gylfi Gíslason fékk
loks opinbera viðurkenningu í nafni
þjóðarinnar missti hún einn sinn sér-
stæðasta myndlistarmann. Megi
minning hans lifa.
Börnum Gylfa, tengdabörnum,
barnabörnum og öðrum aðstandend-
um votta ég einlæga samúð mína.
Steinunn Jóhannesdóttir.
Einu sinni bauð Gylfi mér á tón-
leika, lagði peningaseðla með mynd af
Jóhannesi Kjarval við hlið kaffibolla
sem ég hafði keypt fyrir síðustu aur-
ana, dró æðasprungið auga í pung
þegar ég reyndi að malda í móinn og
bauð upp á vindil. Það var eins og að
reykja strokleður.
Þetta skeði auðvitað á Mokka. Að
slá Gylfa Gíslasyni upp í símaskrá var
vonlaust, en á Mokka gat maður hins-
vegar alltaf gengið að honum vísum;
og á Næsta bar að kvöldlagi, ef lánið
lék við þig. Tónleikar Megasar í Borg-
arleikhúsinu voru fyrsta og eina
skiptið sem vinátta okkar náði útfyrir
miðbæinn. Um leið og Magnús hóf
upp raust sína var ljóst í hvað stefndi:
„Kallinn er uppá sitt albesta“, hvíslaði
Gylfi og blikkaði mig öðru sinni. Þetta
var árið 2000, á okkur tæpur fjörutíu
ára aldursmunur og synd að segja að
Gylfi hafi komið fram við mann sem
jafningja. Í hléinu man ég til að
mynda eftir því að hann lét mig, tutt-
ugu og tveggja ára alvarlegan ungan
mann, hafa fimm hundruð kall og
sagði: „Farðu nú í sælgætissöluna og
kauptu þér eitthvert slikkerí“.
Þetta var ógleymanleg kvöldstund:
Megas bakkaður upp af hljómsveit og
allt lagt undir, í vasanum bráðnuðu
appelsínusúkkulaðitöflurnar úr sæl-
gætissölunni og reglulega tappaði
Gylfi af sinni einstöku athyglisgáfu í
eyra mitt. Og hvílík rödd! Málróm-
urinn hrjúfur og blautur en bjó jafn-
framt yfir blíðu sem gekk einhvern
veginn þvert á groddalega andlits-
drættina. Margsinnis gerðist það að
ég datt út úr samræðum á Mokka eða
hætti dagbókarskrifum við það eitt að
heyra þennan mann tala. Við erum
ófá sem nögum okkur í handarbakið
yfir öllum sögunum sem hurfu með
Gylfa Gíslasyni. Eitt skildi ég aldrei:
Hann hafði alveg sérstakt lag á því að
tala þannig að enginn heyrði nema sá
sem orðin voru ætluð. Á Mokka sastu
kannski á næsta borði, en það var
sama hvernig þú reyndir að hlera æsi-
legar frásagnir Gylfa, orðin leystust
jafnóðum upp og runnu saman við
vindlingareyk og viðarborðplöturnar
sem koma alla leið frá Perú, hátal-
arana sem festir voru í loftið fyrir
rúmum fimmtíu árum en aldrei hafa
gefið frá sér hljóð – skuggana á veggj-
unum, útlínur í mannsmynd, sem liðn-
ar kynslóðir hafa smám saman
þrykkt í veggina og einar sitja að
borðum eftir lokun.
Eins man ég hvert smáatriði frá
kvöldinu þegar Gylfi bauð mér á tón-
leikana, nema eitt: Kveðjustundina.
En einnig þetta er dæmigert. Eftir að
hafa lokið við eina af sínum mögnuðu
sögum gerðist það oftar en ekki að allt
í einu var Gylfi horfinn; hann dró aug-
að í pung og smellti stundum meira að
segja fingri – það skiptir ekki máli
heldur hitt, að hann haskaði sér iðu-
lega á meðan hæst stóð og skildi
hlustendur sína eftir með ógleyman-
lega frásögn greypta í minnið. Gylfi
var myndlistarmaður og ég held að
þessi grimma en meistaralega tæm-
ing sé náskyld skissunni. Gylfi dýrk-
aði þetta hverfulasta form myndlist-
arinnar, andlit eða stemmingu sem
örfá strik á blaði – skissuna sem svo
auðveldlega verður að skyssu. Með
líkum hætti hverfðust sögur hans ein-
læglega um augnablik: Þegar Kjarval
kýldi út hattinn til að heilsa ungu
hjónunum; þegar Gylfi sýndi Þór-
bergi Þórðarsyni sóma og Magga
Gagga varð hrærð og bauð honum
heildarsafn meistarans … til sölu;
þegar efnilega skáldið kastaði óbirta
meistaraverkinu sínu á bálið og allir
stóðu á öndinni nema Dagur Sigurð-
arson sem óð inn í eldinn og komst að
því að handritið var ekki annað en
auðar síður …
Aldrei aftur segir Gylfi þér aðra
sögu, aldrei framar sérðu honum
bregða fyrir í Grjótaþorpinu eins og
góðum fyrirboða. Enn eina ferðina
hefur Gylfi Gíslason stungið okkur af
á meðan galdurinn er allur enn í loft-
inu.
Gunnar Þorri Pétursson.
GYLFI
GÍSLASON
Hjartans þakkir fyrir auðsýnda samúð og hlýhug
við andlát föður okkar, tengdaföður, afa og lang-
afa,
KOLBEINS GRÍMSSONAR.
Guðni Kolbeinsson, Lilja Bergsteinsdóttir,
Grímur Kolbeinsson, Anna Ragnheiður Haraldsdóttir,
Hörður Kolbeinsson, Petrína Einarsdóttir,
Leifur Kolbeinsson, Jónína Kristjánsdóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.
Innilegar þakkir fyrir auðsýnda samúð og hlýhug
við andlát og útför elskulegrar móður okkar,
tengdamóður, ömmu, langömmu og langalang-
ömmu,
MARGRÉTAR SVEINSDÓTTUR,
Eyvindará,
Egilsstöðum.
Sérstakar þakkir til starfsfólks HSA Seyðisfirði og
Sambýlis aldraðra á Egilsstöðum fyrir einstaka velvild og umönnun.
Fyrir hönd aðstandenda,
Sveinn Vilberg Vilhjálmsson, Kristín Jónsdóttir,
Vernharður Jón Vilhjálmsson, Anna Birna Snæþórsdóttir,
Þórunn Aðalbjörg Vilhjálmsdóttir,
Vilborg Vilhjálmsdóttir, Eðvald Jóhannsson,
Anna Kristín Vilhjálmsdóttir,
Brynhildur Vilhjálmsdóttir, Sævar Gunnarsson,
Þorsteinn Jökull Vilhjálmsson, Hrefna Frímann,
Sigrún Margrét Vilhjálmsdóttir, Haraldur Bjarnason,
Guðlaug Erla Vilhjálmsdóttir, Daníel Gunnarsson.
Ástkæri faðir okkar, tengdafaðir og afi,
ERLENDUR STEINAR ÓLAFSSON,
Miðtúni 46,
Reykjavík,
verður jarðsunginn frá Laugarneskirkju
fimmtudaginn 16. febrúar kl. 15.00.
Sólveig Erlendsdóttir, Sveinn H. Skúlason,
Gísli Erlendsson, Kirsten Erlendsson
og barnabörn.
Hjartans þakkir færum við öllum þeim sem sýndu
okkur samúð og vinarhug við andlát og útför
systur okkar og mágkonu,
HULDU ELÍSU EBENEZERSDÓTTUR,
hjúkrunarheimilinu Eir,
áður til heimilis í
Hátúni 10B.
Sérstakar þakkir til starfsfólks á deild 3N á
hjúkrunarheimilinu Eir fyrir góða umönnun.
Sigríður Ebenezersdóttir,
Valgerður Ebenezersdóttir, Grímur Grímsson,
Eygló Ebenezersdóttir, Eyjólfur Guðmundsson,
Magnús Ebenezersson, Brynja Jóhannsdóttir
og fjölskyldur.
Alúðarþakkir til allra þeirra sem sýndu okkur
vináttu og hlýju við andlát og útför bróður okkar,
JÓHANNESAR JÓNSSONAR,
Húsanesi,
og heiðruðu minningu hans með nærveru sinni.
Guð blessi ykkur öll.
Systkini hins látna og fjölskyldur.
Elskulegur bróðir minn, stjúpfaðir okkar, tengda-
faðir og afi,
SIGURÐUR SVEINSSON,
Gullsmára 10,
Kópavogi,
lést á gjörgæsludeild Landspítalans við Hring-
braut mánudaginn 13. febrúar.
Jarðarförin fer fram frá Fríkirkjunni í Hafnarfirði
miðvikudaginn 22. febrúar kl. 15:00.
Björgvin Ólafsson,
Rögnvaldur Guðmundsson, Helga Björg Stefánsdóttir,
Áslaug Guðmundsdóttir, Guðmundur Sölvi Ásgeirsson,
Sigríður Guðmundsdóttir, Theo Taytelbaum
og afabörn.