Morgunblaðið - 15.02.2006, Blaðsíða 28

Morgunblaðið - 15.02.2006, Blaðsíða 28
28 MIÐVIKUDAGUR 15. FEBRÚAR 2006 MORGUNBLAÐIÐ MINNINGAR ✝ Gylfi Gíslason,teiknari og myndlistarmaður, fæddist í Reykjavík hinn 19. desember 1940. Hann varð bráðkvaddur á heim- ili sínu hinn 1. febr- úar síðastliðinn. Gylfi var sonur hjónanna Emilíu Kristínar Þor- geirsdóttur, f. 1904 d. 1965, og Gísla Eiríks- sonar, trésmiðs frá Eyrarbakka, f. 1906 d. 1982. Systir Gylfa er Kristín Eiríka Gísladóttir, f. 1939. Gylfi kvæntist Unni Guðbjörgu Þorkelsdóttur árið 1959, þau skildu. Börn þeirra eru Margrét Þóra, f. 1959, Kristín Edda, f. 1962, Unnur Kristbjörg, f. 1964, Freyja, f. 1967 og Þorkell Snorri, f. 1970. Þau eiga átta barnabörn og eitt barnabarnabarn. Gylfi ólst upp í Reykjavík og bjó þar lengst af, en hann bjó einnig og starfaði erlendis á tímabilum. Hann lærði húsasmíði við Iðn- skólann í Reykjavík sem hann út- skrifaðist úr með hæstu einkunn bæði í fagteikningu og frjálsri teikn- ingu, og vann við smíðar í yfir ára- tug. Hneigðist hug- ur hans sífellt meira til lista en hann nam við Myndlistaskólann í Reykjavík. Gylfi hélt fjölda einka- og samsýninga frá árinu 1971, hann kenndi teikningu, stjórnaði sýningum og rak gallerí, myndskreytti fjölda bóka og blaða og hannaði leikmyndir. Gylfi skrifaði gagnrýni í dagblöð og annaðist þáttagerð fyrir útvarp og sjónvarp ásamt handritaskrifum. Gylfi hlaut tilnefningu til Eddu- verðlaunanna 2005 sem umsjónar- maður þáttarins „Útlínur“ sem fjallaði um íslenska myndlistar- menn. Hann var einn af höfundum verksins „Kjarval“ sem hlaut Ís- lensku bókmenntaverðlaunin 2005. Útför Gylfa verður gerð frá Neskirkju í dag og hefst athöfnin klukkan 15. Við minnumst þín sem föður, afa og langafa. Þú sýndir okkur mikla væntum- þykju, hrósaðir og hvattir okkur áfram og lést okkur finna að þú varst stoltur af okkur. Þú varst áhugasam- ur um allt tengt menningu og listum, fjölhæfur og gáfaður. Þú hafðir ríka frásagnar- og kímni- gáfu. Oft kom prakkarinn upp í þér og auðvelt er að sjá þig fyrir sér segjandi frá mönnum og málefnum með augun leiftrandi og smitandi skellihlátur. Við höfum hlegið mikið saman í gegn- um árin. Við minnumst þín sem teiknara og myndlistarmanns sem skapaðir fjölda mynda, myndskreyttir sögur og færð- ir meðal annars þjóðsögur í litríkan og skemmtilegan búning. Einka- og samsýningarnar voru fjölmargar. Allt frá bernsku átti Þingvallasvæðið stór- an hlut í hjarta þínu og urðu þér óþrjótandi uppspretta myndefnis. Verkefnin fyrir Þingvallanefnd voru fjölmörg, þar nýttust hæfileikar þínir til fullnustu. Við eigum margar góðar minningar þaðan frá hinum mörgu ferðum með þér í gegnum ár- in. Við minnumst þess að þú varst mjög hæfur smiður, líkt og faðir þinn og afi. Smíðakunnáttan nýttist þér ævi- langt í fjölbreyttum störfum, t.d. sem leikmyndahönnuður, við gerð útileik- húss á Arnarhóli í tilefni 200 ára af- mælis Reykjavíkurborgar og einnig við hönnun sviðs fyrir sjálfan páfann. Við nutum hæfileika þinna við lagfær- ingar á heimilum okkar í gegnum ár- in, auk þess sem þú aðstoðaðir einnig fjölda vina þinna við smíðavinnu víða um lönd. Við minnumst þín sem víðlesins og fróðs sagnamanns. Þú naust þess að vera með bók í hönd og að fara í bóka- verslanir, ekki síst í útlöndum þar sem þú lentir stundum í vandræðum með að komast heim með allar þær bækur sem þú vildir festa kaup á. Þú kenndir okkur að hafa auga fyrir list- um, bentir okkur á strauma og stefn- ur, og að njóta margvíslegrar tónlist- ar. Með söknuð í hjarta yfir ótíma- bæru fráfalli þínu finnst okkur vel við hæfi að kveðja þig með Glæðingu, kvæðinu hans Dodda frænda. Svinglaði sólskin í birkinu, svarflaði vindurinn liminu; niðrí möskótta myrkrinu mögnuð ein sóley stóð gullinni glóð. (Þórður Magnússon.) Margrét Þóra, Kristín Edda, Unnur Kristbjörg, Freyja og Þorkell Snorri, Gylfabörn. Það verður söknuður af honum Gylfa af götum miðbæjarins. Oft var hann á hraðferð, en gaf sér þó tíma til að ræða. Yfirleitt um það sem betur mátti fara, oftast í menningarmálum. Ekki vorum við alltaf sammála. Hans skoðanir voru afdráttarlausar og án málamiðlana. Alltaf skildum við þó í bróðerni. Gylfi frændi leiddi mig á stundum inn í horfinn tíma, m.a. þegar hann sagði frá sumrunum er hann dvaldist hjá afa mínum og ömmu á Apavatni. Frásagnargáfa hans nýttist honum vel við þáttagerð í sjónvarpi. Hann kunni vel að flétta saman orð og mynd, setja menningarmálin fram á spennandi hátt. Ég kynntist honum vel er ég var að setja upp mín fyrstu einkasýningu. Þá kenndi hann mér hvernig ætti að bera sig að, t.d. að hafa samband við fjöl- miðla. Hann sannfærði mig um að listaumfjöllun og viðtöl við listamenn seldi blöð og væri vinsælt sjónvarps- efni. Listamaðurinn væri að gera fjöl- miðlinum greiða með því að leyfa hon- um að fjalla um sig, ekki öfugt. Stuttu síðar lágu leiðir okkar sam- an í Amsterdam. Ég þar námsmaður, hann á ferð að hitta góða vini úr SÚM-hópnum. Þá galdraði hann fram, handa mér, ótrúlegt vinnuborð og hillur. Í þeirri hönnun hans flétt- uðust saman hæfileikar trésmiðsins og næmt auga myndlistarmannsins. Nokkrum árum síðar ferðuðumst við, ásamt vinkonu minni, um Evrópu og enduðum á Feneyjatvíærningnum. Gylfi var ekki alltaf auðveldur í um- gengni, enda eldhugi og hugsjóna- maður sem gefið hafði hefðbundið líf upp á bátinn. Gylfi var fenginn til að setja saman Kjarvalssýningu, er ég sat í stjórn Kjarvalsstaða, fyrir nær aldarfjórð- ungi. Vinna hans fór fram úr glæst- ustu vonum. Úr varð fyrsta sýningin á Kjarval, þar sem ekki voru aðeins sýnd verk listamannsins, heldur og fjallað í máli og ljósmyndum um ævi hans. Án efa var þessi sýning góður grunnur að því glæsilega verki sem Gylfi hafði nýlokið við. Gerla, Guðrún Erla Geirsdóttir. Ekki getum við í Skólastræti 5b þóst hafa verið vinir Gylfa Gíslasonar í neinni djúpri merkingu þess orðs en þó þykir okkur nú þegar meiri sjón- arsviptir að honum en ýmsum sem við þekktum betur. Við höfum verið nágrannar í Skóla- strætinu í rúma tvo áratugi og húsin okkar áföst. Ævinlega fór vel á með okkur er við hittumst í götunni eða úti í Bankastræti og skiptumst yfirleitt á einhverjum orðum nema við værum að flýta okkur þeim mun meira. Og þegar tími var nægur teygðist iðulega á spjallinu. En Gylfi var reyndar sjaldnast að flýta sér. Yfir honum var ró þess manns sem víða hefur siglt og séð þetta allt saman áður; það var helst að pólitík næði stundum að ergja hann. Ella var stórskorið andlitið glaðlegt og furðu blíðlegt brosið. Stundum liðu vikur og jafnvel mánuðir án þess mað- ur rækist að ráði á Gylfa, þá fannst okkur alltaf þegar við sáum hann næst að eitthvað hefði vantað í til- veruna. En raunar mátti stundum fylgjast með Gylfa án þess að sjá hann því þegar maður lagði eyrað við vegg í svefnherbergi okkar megin mátti gjarnan á nóttunni heyra óm af því sem Gylfi var að spila við vinnu sína, því hann var nátthrafn. Ef Gylfi var kátur og vel gekk þá spilaði hann jafn- aldra sína í Rolling Stones en þungan blús stundum annars. Hann var barn- góður með afbrigðum og spurði jafn- an eftir heilsu og almennum framför- um barnanna á heimilinu og hann var líka vinur kattanna í hverfinu. Fyrir allnokkrum árum tók hann sjálfur að sér hinn sérlundaða fress- kött Pjakk sem lentur var í reiðileysi í hverfinu og var sambúð þeirra hin fegursta alla tíð, byggð á gagnkvæmu trausti þar sem hvor fór sínar eigin leiðir. Og aldrei sáum við Gylfa meir brugðið en þegar hann sagði okkur nýlega andlát Pjakks í hárri elli. Og heldur verður lítið tilhlökkunar- efni að rápa Skólastrætið í framtíð- inni. Illugi Jökulsson, Guðrún Snæfríður Gísladóttir. Nú kveðjum við góðan gest og vin okkar í Mokka-kaffi. Gylfi var fasta- gestur hjá okkur í nærri 48 ár, eða frá því að staðurinn var opnaður, enda þekkti hann marga sem lögðu leið sína í Mokka. Hann var góður lista- maður og sýndi nokkrum sinnum hjá okkur í gegnum árin. Gylfi sýndi staðnum ávallt mikla tryggð og allri fjölskyldunni góða vináttu. Við vottum fjölskyldu Gylfa okkar dýpstu samúð. Takk, kæri vinur. Mokka fjölskyldan. Afdráttarlaus – í öllu sem hann gerði, sagði, teiknaði, spilaði, eldaði, smíðaði. Afdráttarlaus gekk hann inn á Mokka, lokaði eftir sér dyrunum, tók af sér vettlingana og lagði þá á borðið. Náði sér í kaffi, braut saman þurrku og lagði undir bollann. Allt klárt og skipulagt. Settist gagn- kvæmt glaður að sjá okkur. Samræð- urnar skemmtilegar, hann hafði víða sýn, fróður, með púls samtímans á hreinu, vel að sér og fræðandi án þess að freistast til að segja neinum til. Gat kennt manni að greina að vel og illa gerð valmaþök án þess að maður tæki eftir því. Hann var góður sögumaður. Fyndinn. Þvílíkur húmor. Sá það fyndna í hverri sítúasjón, í persónum, tilsvörum, atvikum, – jafnvel ættar- tengslum. Myndirnar hans iða af húmor, í smáu og stóru. Það var svo gaman að hlæja með honum, svo auð- velt að skemmta honum því hann var svo fljótur að fatta. Hann var einhver skipulagðasti maður sem ég hef kynnst. Skipti hverju verki í áfanga og lagði fyrir- fram niður fyrir sér hvernig ætti að vinna það. Ef það var í stærra lagi, – eins og sjónvarpsþáttur eða uppsetn- ing sýningar, teiknaði hann verkið upp, þátt fyrir þátt, klippti og límdi þar til allt var komið á sinn stað – og ekkert eftir annað er framkvæmdin. Það var gaman að fylgjast með þess- um vinnubrögðum. Hann var ham- hleypa til vinnu, eins og við öll vitum sem höfum gert upp gamalt hús með honum, og hann var heppinn í þeim verkum. Það gekk allt svo skemmti- lega upp í höndunum á manni með svona verkvit. Ég gleymi ekki, þegar hann var að hjálpa Hilmari og Stínu með Hringsdalinn, og sagði mér ljóm- andi frá því hvað það hefði verið gam- an að láta á það reyna hvort enn leyndist líf í gömlu kyndingunni sem menn höfðu lýst löngu ónýta. Þau settu vatn á kerfið, kveiktu svo undir katlinum og viti menn: það brakaði, brast og bankaði í gömlum lögnum en fyrr en varði var húsið orðið funheitt. Og er enn. Það sem Gylfi tók á annað borð að sér, var vel gert. Vel og hag- kvæmt. Kostaði brot af því sem ætla mætti, – enda efnisnotkun öll svo klár – engu hent sem nýtanlegt var. Þann- ig urðu hlutirnir í kringum hann lang- lífir og fjölbreyttir. Einu sinni átti hann tvo sjevróletta í einu. Eðalborg- ara, eins og bankarnir kalla ellilífeyr- isþegana. Á öðrum bílnum ók Gylfi, – allt í toppstandi auðvitað, hver hlutur tandurhreinn, smurður og fægður. Hinn sjevrólettinn var ekki á götunni, heldur var honum raðað nettlega í hillur í glærum plastpokum, merkt- um: Púst, festingar. Vatnskassi, bolt- ar. Svona var hann, blanda af skipu- lagi og frelsi. Bóhem og reglumaður í einu. Þótt hann hefði átt tvo bíla í einu um skeið, þá var hann nú lengstum án bíls. Fótgangandi fór hann leiðar sinnar og gekk mikið. Hann gjör- þekkti eldri borgarhluta Reykjavíkur og hafði gaman af að sýna manni ekki aðeins hús og skemmtilegar götu- myndir, heldur undirgöng, port og stíga, skrítna garða, jafnvel ummerki á húsagöflum eftir eldri hús sem þarna höfðu staðið en voru nú farin. Ekkert eftir nema skuggi þeirra á yngri vegg. Öllu tók hann eftir og benti manni á, með húmorinn að fyrsta leiðarljósi. Það er mikill skaði að hann skyldi fara svona fljótt. Auðvitað vildu margir fá að sleppa við niðurlægingu og erfiði ellinnar – en fyrr má nú vera. Hann var í fullu fjöri, kraftmikill og ánægður. Fimmtán ár í viðbót átti hann svo sannarlega eftir að vinna og koma frá sér einhverju af öllu því sem hann bjó yfir. Brot af því sáu menn í frumlegu og flottu sjónvarpsþáttun- um sem hann gerði í fyrra, þar sem hann ræddi við aðra listamenn af fá- gætum skilningi og þekkingu á verk- um þeirra og lífi, og teiknaði sjálfur portrett af viðmælanda sínum á með- an. Og þá ekki síður í Kjarvalsbókinni nýútkomnu, þar sem hann gerði grein fyrir Kjarval sem teiknara. Þarna naut Gylfi sín í botn. Hann þekkti líf og verk Kjarvals út í æsar. Og ekki aðeins verkin, heldur mótívin, sjónar- hornin, pensilstrokurnar, hljóma og þagnir í hverri mynd, og hvar hún féll inn í heildarsamhengi myndlistarinn- ar. Að hlusta á hann tala um þessi verk var engu líkt. Kannski átti Kjar- val sinn þátt í að gera Þingvelli að öðru heimili Gylfa. Hann tók þá fyrir eins og öll önnur viðfangsefni, og vann sig skipulega gegnum hvern þáttinn á fætur öðrum á þessari mag- ísku þungamiðju Íslands. Hann las allt sem hann komst yfir um staðinn, kunni söguna að fornu og nýju, kynnti sér jarðfræði, gróðurfar, lífríki vatns- ins, tengsl listamanna af öllum gerð- um og þjóðernum við staðinn og þau verk sem þeir hafa skapað. En ekki nóg með það: hann settist að á Þing- völlum, hjólaði um allt og elti gang- andi uppi slóða og stíga, fann örnefn- um stað, og teiknaði svo kort af öllu saman. Í áætlunum manna um að setja saman kynningarefni um Þing- velli til margmiðlunar fyrir ferða- menn, var Gylfi hinn sjálfkjörni ráð- gjafi. Hann kunni þá utanbókar. Svo mjög tengi ég Gylfa við Þingvelli, að þegar ég hugsa til hans, kemur upp í huga minn hraunsvæðið á slóðum Fjallamjólkur, gjáin prýdd fossinum á vinstri hönd og í bakgrunni Skjald- breiður drottnandi kyrrlátur yfir öllu saman. Gylfi var stórskorinn í andliti, aug- un sterkblá og hárið úfið. Hann var meðalmaður á hæð, sinaber og vel á sig kominn. Hendurnar voru stórar og sterklegar og vanar að standa fram úr ermum. Skapferli Gylfa var sömuleiðis stórskorið og gat verið bæði honum og öðrum erfitt. Hann átti það til að fyllast vantrausti, jafn- vel á nánum vinum. Ég horfði á þetta gerast nokkrum sinnum, sá hann tína saman föggur sínar, boga sinn og örv- ar, og fara – vonsvikinn – frá þeim sem vildu honum best. Menn – og konur – misstu hann þannig frá sér óverðskuldað. Þetta virtist vera óvið- ráðanlegur strengur í skapgerð hans, sem enginn gat gert neitt við. Gylfi átti barnaláni að fagna. Hjónaband þeirra Unnar bar ríkuleg- an ávöxt í börnum þeirra fimm, sem Gylfi tengdist æ nánar eftir því sem árin liðu. Hann talaði oft um þau við vini sína, leyfði okkur að fylgjast með og leyndi ekki gleði sinni og stolti yfir manndómi þeirra og velgengni. Hann var ýmist á leið á skytterí með Þor- keli, vestur um haf til Unnar eða til Svíþjóðar að heimsækja Möggu Þóru, og fannst sérstaklega gaman ef hann gat lagt einhverju barna sinna lið við að velja sér hús, byggja, breyta og bæta – og þar veit ég að hann hefur gengið til verks af sömu atorku og þegar við rifum niður veggi og byggð- um nýja á Bergstaðastrætinu fyrir aldarfjórðungi. Gylfi Gíslason hefur gætt líf mitt lit frá því ég kynntist honum fyrst. Ég á bágt með að trúa því, að hann, sem GYLFI GÍSLASON Faðir minn, bróðir okkar og mágur, JÓHANNES G. SVAVARSSON, lést á heimili sínu þriðjudaginn 7. febrúar. Útför hans fer fram frá Grensáskirkju miðvikudaginn 22. febrúar kl. 15.00 Pétur Jóhannesson, Ellen Emilsdóttir, Svava Svavarsdóttir, Geir Svavarsson, Jóhanna Svavarsdóttir, Esther Svavarsdóttir, Jóhannes Björnsson. Faðir okkar, JÓN PÁLMI RÖGNVALDSSON matsveinn, Hvanneyrarbraut 42, Siglufirði, er látinn. Börnin. Útför elskulegrar stjúpmóður minnar og föður- systur okkar, SIGRÍÐAR KRISTJÁNSDÓTTUR frá Súðavík, sem lést þriðjudaginn 7. febrúar, fer fram frá Ísa- fjarðarkirkju laugardaginn 18. febrúar kl. 14.00. Jarðsett verður í Súðavík. Bragi Líndal Ólafsson, Guðrún Elísabet Jónsdóttir, Hildur Jónsdóttir.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.