Morgunblaðið - 01.04.2006, Qupperneq 56

56 LAUGARDAGUR 1. APRÍL 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
BRÉF TIL BLAÐSINS
Morgunblaðið Kringlunni 1 103 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
FRAMLEIÐSLA er hafin á ekta
rjómaís á bænum Holtsseli í Eyja-
fjarðarsveit. Hugmyndin að ísgerð-
inni fæddist snemma á liðnu ári
þegar Guðmundur J. Guðmunds-
son, bóndi í Holtsseli, var að fletta
breska blaðinu Farmers Weekly.
Þetta vita víst flestir í dag. En
það sem á eftir kom er aðeins á
reiki og það sem einum þykir að
kerfið bókstaflega tefji fyrir og
dragi málin á langinn þykir öðrum
vera eðlileg stjórnsýsla og engin
ástæða til að færa nein málefnaleg
rök fyrir því hvers vegna „einföld“
ákvörðun með tilliti til gildandi
reglugerða um matvælaframleiðslu
var 9 mánuði í vinnslu.
Fréttaritari Morgunblaðsins sem
tók við okkur fyrsta viðtalið um ís-
gerðina skilur orð okkar á þann
veg að kerfið bókstaflega hafi stað-
ið í vegi fyrir okkur. Í þessu tilliti
er „kerfið“ embætti yfirdýralækn-
is. Ég get ekki gert athugasemd
við þá túlkun hans þar sem aug-
ljóst var að ekkert var hægt að að-
hafast nema leyfi eða vilyrði fyrir
því lægi fyrir. Ég er enn og verð
áfram undrandi og sár yfir því
tómlæti sem embætti yfirdýra-
læknis sýndi okkur eftir að mat-
vælaráð úrskurðaði þann 21. apríl
2005 því embætti eftirlitið.
Rökin fyrir þessari úthlutun get
ég ekki skilið því eins og komið
hefur fram fer embætti yf-
irdýralæknis með frumeftirlit í
mjólkur- og nautgripakjötsfram-
leiðslu. Matvælaráð ályktaði að
gera ætti sömu kröfur til þessarar
starfsemi og til annarra mjólk-
urvöruframleiðenda. Ég hélt að
þeir væru undir eftirliti heilbrigð-
iseftirlits og mér hefur einnig
sannarlega skilist að þetta teljist
ekki til frumframleiðslu. Einnig
sjást þau rök fyrir öllum þessum
drætti að „skoða þurfi sérstaklega
verklagsreglur um ísframleiðslu í
þessu sambandi þó að eftirlits-
aðilar séu ekki þeir sömu.“ Af
hverju mátti þetta ekki bara vera
hjá heilbrigðiseftirliti eins og önn-
ur matvælaframleiðsla? Það getur
vel verið oftúlkun okkar á því sem
gekk á í kerfinu að embætti yf-
irdýralæknis hafi verið að tefja
málið en það stendur þó óhaggað
að embættið fékk málið til forsjár
og hefur svo sannarlega ekki veitt
okkur neina flýtimeðferð. Það geta
svo aðrir en ég deilt um hvaða orð
menn nota um það, en því var
aldrei svarað á einn eða neinn hátt
af því embætti.
Þá eru aðilar ekki sammála um
það hvort ummæli yfirdýralæknis
þegar hann kom hér í desember
ásamt héraðsdýralækni og heil-
brigðisfulltrúa hafi verið niðrandi
ummæli um býlið. En þá sagðist
hann ekki vita hvað menn segðu ef
hann veitti leyfi fyrir þessu á
„svona stað“. Við gátum reyndar
ekki annað þá en tekið það til okk-
ar og fannst ekki mikið hrós liggja
í orðunum „á svona stað“ þar sem
engin nánari skýring kom fram á
því sem hann átti við fyrr en á
vefnum naut.is mörgum mánuðum
seinna og get ég vel skilið það að
fleirum en okkur finnist engin
upphefð að svona ummælum óút-
skýrðum. Ég held reyndar að það
hafi enginn kennt „illvilja“ yf-
irdýralæknis um það hvaða með-
ferð þessi umsókn fékk í kerfinu
en forræði hennar er eigi að síður
hjá honum hvort sem mér og öðr-
um líkar betur eða verr. Við
heyrðum ekkert frekar frá honum
eftir þessa heimsókn. Hefði honum
þó verið í lófa lagið að hringja í
okkur þar á eftir eins og eftir að
áðurnefnd frétt birtist.
Það er einlæg ósk okkar að
menn hætti svo þessu tilgangs-
lausa karpi um það hver sagði
hvað og á hverju stóð með að taka
ákvörðun. Við skulum bara vona
að kerfið komi sér niður á fljót-
virkari vinnureglur þegar fleiri
umsóknir um heimavinnslu afurða
koma til afgreiðslu þannig að fólk
þurfi ekki að bíða mánuðum saman
eftir svari.
Virðingarfyllst,
GUÐMUNDUR JÓN
GUÐMUNDSSON,
bóndi í Holtsseli.
Hvað er eðlileg
stjórnsýsla?
Frá Guðmundi Jóni Guðmundssyni:Í VOR verður brotið blað í sögu
jafnaðarmanna á Hornafirði þar sem
Samfylkingin ætlar sér veglegan sess
í bæjarstjórn Horna-
fjarðar á næsta kjör-
tímabili. Listinn okkar
er breiður hópur
ábyrgra einstaklinga
sem gefa kost á sér til
góðra verka. Samfylk-
ingin er skýr pólitískur
valkostur til mótvægis
við framsóknaríhaldið
sem nú ræður ferðinni í
sveitarstjórninni.
Sterkur framboðs-
listi okkar jafnaðar-
manna er hópur karla
og kvenna sem hefur
sameinast undir merkj-
um jafnaðarstefnunnar og vill hafa
áhrif á það hvernig okkar ágæta
sveitarfélagi er stjórnað. Sá hópur
karla og kvenna sem er samankom-
inn á lista Samfylkingarinnar til þess
að leggja sín lóð á vogarskálarnar
verður rödd jafnaðarmanna í sveit-
arstjórn Hornafjarðar.
Verkefni okkar er skýrt. Það er
alltaf og alls staðar að vinna að aukn-
um jöfnuði, framförum og sanngirni í
því samfélagi sem við lifum og hrær-
umst í. Á Hornafirði er þetta verkefni
okkar jafnmikilvægt og annars stað-
ar. Jöfnuður og baráttan gegn hvers
kyns misrétti á alltaf að vera grunn-
stefið í málflutningi jafnaðarmanna
hvar sem þeir starfa á landinu eða í
heiminum ef út í það er farið, vegna
þess að jafnaðarmennskan er al-
þjóðleg.
Á hátíðarstundum verður mönnum
tíðrætt um nauðsyn þess að efla sveit-
arstjórnarstigið. Á síðustu árum hef-
ur nokkuð þokast í þeim málum.
Grunnskólinn er kominn til sveitarfé-
laganna sem er stærsta einstaka
verkefnið sem sveitarfélögin hafa
tekist á hendur. Nú er svo komið að
sveitarfélögin vildu
gjarnan taka við fleiri
verkefnum af ríkinu til
þess að flytja þjón-
ustuna nær íbúunum.
Ríkið hins vegar bíður
eftir því að fleiri sam-
einingar eigi sér stað
áður en svo getur orðið
og á meðan eru tekju-
stofnamál sveitarfélag-
anna í uppnámi.
Ef það er raunveru-
legur vilji til þess hjá yf-
irvöldum að efla sveit-
arstjórnarstigið þurfa
að koma fjármunir frá
ríkinu á móti. Til þess að flýta fyrir
sameiningarferlinu þyrftu að liggja
fyrir tillögur um lagfæringar á tekju-
stofnum sveitarfélaganna. Það þarf
að styrkja sveitarfélögin svo þau geti
tekið við fleiri verkefnum frá ríkinu.
Ríkið þarf líka að viðurkenna að
grunnskólinn er beinlínis orðinn dýr-
ari í rekstri vegna reglugerða og laga
frá Alþingi.
Eitt er ljóst að ef efla á sveitar-
stjórnarstigið á Íslandi enn frekar
þarf meira að koma til heldur en að
ríkið afhendi sveitarfélögunum verk-
efni sem menn telja að sé betur borg-
ið heima í héraði. Verkefnunum þarf
að fylgja fjármagn og það umtalsvert
fjármagn til þess að sveitarfélögin
geti rækt skyldur sínar.
Verkefni sem ég vil sjá koma til
sveitarfélaga eru rekstur framhalds-
skólans, löggæslunnar og öldr-
unarmála. Vel hefur tekist til með
þau í tilraunaverkefninu hér á Horna-
firði. Þessu verða að fylgja styrkari
tekjustofnar og umfang til að standa
undir verkefnunum. Þar er hlutdeild í
veltusköttum stórt mál að mínu mati.
Slíkum verkefnaflutningum fylgir
valddreifing. Valddreifing sem er eft-
irsóknarverð í sjálfu sér enda er það
eitt af meginmálum okkar jafnaðar-
manna að flytja völd og verkefni til
fólksins sjálfs. Sveitarfélögin sjá um
nærþjónustuna og þar eiga mörg stór
verkefni að vera. Þessi verkefni legg
ég til að flytjist þangað á næstu árum.
Fyrst öldrunarmálin, þá framhalds-
skólinn og síðan skoðum við fyrir-
komulag löggæslunnar í framhaldi af
því. Þetta eflir sveitarstjórnastigið,
stækkar sveitarfélögin og gerir þau
að öflugu stjórnsýslustigi til mótvæg-
is við ríkisvaldið.
Þá legg ég mikla áherslu á að auka
íbúalýðræði, t.d. með reglulegum
íbúaþingum um stóru málin í sveitar-
félaginu hverju sinni. Aukið íbúa-
lýðræði er mikilvægt til að virkja
kraft íbúanna á hverjum stað og opna
farveg fyrir fólkið til að koma beint
og milliliðalaust að stjórnun sveitar-
félagsins sem það býr í.
Samfylkingin á Hornafirði
er skýr valkostur
Árni Rúnar Þorvaldsson
skrifar um sveitarstjórnarmál
á Hornafirði ’Verkefni okkar erskýrt. Það er alltaf og alls
staðar að vinna að aukn-
um jöfnuði, framförum
og sanngirni í því sam-
félagi sem við lifum og
hrærumst í.‘
Árni Rúnar
Þorvaldsson
Höfundur skipar 1. sæti á lista
Samfylkingarinnar á Hornafirði.
Eiður Guðnason fylgist velmeð fjölmiðlum og hefuroft bent umsjónarmanniá sitthvað sem betur má
fara á þeim vettvangi. Tvö nýleg
dæmi frá honum sýna ofnotkun
fleirtölu (feitletranir eru frá um-
sjónarmanni): Dick Cheney, vara-
forseti Bandaríkjanna, og Hosni
Mubarak, forseti Egyptalands, hitt-
ust á morgunverðarfundi í Kaíró í
dag þar sem þeir ræddu þróanir á
svæðinu og samskipti þjóðanna
(Mbl.is. 17.1.06) og Gengi bréfa de-
Code hækkuðu talsvert á NAS-
DAQ-markaðinum í Bandaríkj-
unum í dag. (NFS 17.1.06). Í síðara
dæminu kunna bréfin (flt.) að hafa
haft áhrif.
Þriðja dæmið frá Eiði er eftirfar-
andi: [NN] … segir skattbyrði
þeirra lægst launuðu hafa aukist
um sem nemur tæpum tveimur
mánaðarlaunum þeirra á ári síðustu
tíu ár (Rúv 18.1.06). Eiður bendir
réttilega á að hér muni átt við tvenn
mánaðarlaun enda eru laun fleir-
töluorð [há, lág, lítil, léleg, rífleg …
laun].
Loks telur Eiður ‘sérkennilegt,
svo að ekki sé meira sagt’, að kom-
ast svo að orði að menn verði fyrir
afbroti: Margir hafa orðið fyrir af-
broti. Í könnun, sem gerð var hér á
landi á síðasta ári, kom fram að
rúmlega helmingur svarenda í
könnun eða einhver á heimili þeirra
hafði orðið fyrir afbroti á síðustu
fimm árum, þar af 22 prósent árið
2004 (Mbl.is. 12.1.06). Umsjón-
armaður er sammála Eiði, og finnst
honum reyndar dæmið nánast
spaugilegt.
Umsjónarmaður hefur áður vikið
að því að sagnarsambandið koma að
e-u ‘eiga aðild að e-u, tengjast e-u’
virðist vera í tísku um þessar mund-
ir. Dæmi úr fjölmiðlum eru fjöl-
mörg, t.d.: segir að fyrirliggjandi
gögn bendi til þess að Sýrlendingar
hafi komið að morðinu ‘verið viðrið-
nir morðið’; koma að viðskiptum við
fyrirtæki ‘tengjast’; koma að útgáfu
(skuldabréfa) ‘eiga hlut að’ og koma
að ákvörðun. Umsjónarmaður sér
engan ávinning að þessu nýmæli,
finnst slíkt orðafar fremur óljóst,
sbr. síðasta dæmið. Ekki eykst
skýrleikinn við notkun samsvarandi
nafnorðs (hafa aðkomu að e-u), t.d.:
sökum þess að heilbrigðisstarfs-
maður hafi haft aðkomu að rann-
sókninni (Mbl. 21.3.06).
Fallanotkun með orðasamband-
inu eitra fyrir virðist nokkuð á reiki
í íslensku. Ef merkingin er bein er
oftast notað þolfall, t.d. eitra fyrir
refinn/varginn.
Hér virðist vís-
un til hreyfingar
liggja að baki,
sbr. leggja e-ð
fyrir e-n
(< leggja eitur
fyrir refinn).
Orðasambandið
eitra (e-ð) fyrir e-m getur hins veg-
ar vísað til óþágu, t.d.: eitra and-
rúmsloftið fyrir e-m, sbr. spilla (e-u)
fyrir e-m, skemma (e-ð) fyrir e-m
og fjölmargar aðrar hliðstæður.
Þessi munur er þó ekki alltaf skýr
og í nútímamáli virðist notkun
þágufalls fara í vöxt, t.d.: Hún var
búin að eitra fyrir honum [matinn] í
þrjá mánuði; Sovétmenn óttuðust
að eitrað hefði verið fyrir heims-
meistaranum í einvíginu við Bobby
Fischer; eitra fyrir þörungum og
Má eitra fyrir börnum? (með tób-
aki). – Í eftirfarandi dæmum virðist
umsjónarmanni merkingin vera
bein: Eitraði fyrir keppinautum
barna sinna (Frbl. 10.3.06) og
Hugðust eitra fyrir fótboltafíkla
(Mbl. 26.3.06).
Nafnorðið fólk er eintöluorð þótt
merkingin vísi til fleirtölu. Í ís-
lensku fer sambeyging jafnan eftir
mynd (formi) en ekki eftir merk-
ingu og því getur eftirfarandi dæmi
ekki talist rétt: starfsfólk frá nýju
aðildarríkjunum tíu léttu undir þar
sem skortur var á vinnuafli og
stuðluðu að … (Blaðið 25.3.06).
Það er furðu algengt að föstum
orðasamböndum sé ruglað saman.
Flestir munu t.d. þekkja orða-
samböndin stöðva leka, setja undir
lekann og stoppa í gatið og mörg
fleiri svipaðrar merkingar. Nýtt er
að unnt sé að segja eða skrifa: Það
þurfti að stoppa fyrir lekann (Mbl.
3.2.06).
Menn geta lent í ýmsu, t.d. í
vandræðum (með e-ð) eða í skömm
með e-ð. Venjulega verða menn fyr-
ir áfalli en nýlega las umsjón-
armaður í auglýsingu að menn
gætu einnig lent í áföllum (líkt og
vandræðum). Enn furðulegra er þó
að lesa: Og [biskupinn] er lentur
fyrir dómstólum (Frbl. 6.1.06).
Úr handraðanum
Í skáldsögu Jóns Thoroddsens,
Manni og konu, segir frá því er Sig-
valdi prestur var að undirbúa stól-
ræðu. Hann blaðaði í hefti sem
hafði að geyma gamlar ræður
fannst honum það galli á gjöf
Njarðar að tvö eða þrjú blöð vant-
aði aftan af ræðunni sem hann
hugðist nota en síðan sagði hann: en
látum samt sjá, hér getur verið
amen eftir efninu. – Hér merkir eft-
ir ‘samkvæmt; með tilliti til’ og til
þessa vísar orðatiltækið setja/segja
amen eftir efninu ‘binda (skyndi-
lega) enda á e-ð; ljúka e-u’. Hér
gengur alls ekki að nota forsetn-
inguna á eftir í stað eftir. Eftirfar-
andi dæmi er því ekki í samræmi
við málvenju: Nú ætti bara að jarða
hugmyndina um tvöfalt heilbrigð-
iskerfi og segja amen á eftir efninu
(Mbl. 23.3.06).
Fallanotkun
með orða-
sambandinu
eitra fyrir virð-
ist nokkuð á
reiki í íslensku.
jonf@hi.is
ÍSLENSKT MÁL
Jón G. Friðjónsson 74. þáttur.
ÉG HEF unnið á
heilabilunardeild
Landspítala – há-
skólasjúkrahúss frá
því í ágúst á síðasta
ári sem almennur
starfsmaður. Í starfi
mínu vinn ég við að
sinna daglegum þörf-
um sjúklinga og hefur
líkað vel hingað til. Á
þessum mánuðum hef
ég þroskast heilmikið
en einnig upplifað
hversu vanþakklátt
starf þetta er í raun
og veru. Vegna mik-
illar manneklu hef ég
mætt til vinnu vakt eftir vakt þar sem
er undirmannað, sjúklingarnir óró-
legri og erfiðari því þeir fá ekki þá at-
hygli sem þeir þurfa og er ég hrein-
lega orðin andlega þreytt og uppgefin
á þessu ástandi. Þrátt fyrir þetta hef-
ur mér ekki enn að minnsta kosti boð-
ist klapp á bakið eða aukagreiðsla
fyrir að vinna undir þessu álagi. Ég
veit til þess að á sumum hjúkr-
unarheimilum er lokað fyrir pláss
vegna manneklu, en enn sem komið
er hefur það ekki verið gert á minni
deild. Ég hef sent heilbrigðisráðherra
tölvupóst og hann vísar á fjár-
málaráðherra, ég hef sent sviðsstjóra
spítalans tölvupóst og hann vísar á
forstjóra spítalans. Staðreyndin er sú
að enginn virðist vilja axla ábyrgð á
þessu klúðri eins og ég kýs að kalla
það. Í ljósi þess að starfs-
menn Reykjavíkurborgar
fá um 34.000 krónum
hærri laun en ég fyrir
sambærileg störf þá get
ég bara ekki skilið hvers
vegna maður ætti að
sætta sig við þetta??
Þessar 34.000 krónur
sem starfsfólk Reykja-
víkurborgar fær er ívið
hærri upphæð en sá bón-
us sem ég fékk fyrir að
sitja vaktina á aðfanga-
dagskvöld og annan í jól-
um fjarri fjölskyldu og
vinum. Ég efast um að
nokkur geti réttlætt þetta. Ég er sár
og afskaplega reið út í kerfið og finnst
að við starfsmenn spítalans eigum
rétt á því að þetta mál verði tekið upp
af einhverri alvöru. Ég á ekki kost á
launahækkun fyrr en í ágúst á þessu
ári og er ég farin að efast um að ég
sjái nokkra hækkun fyrr en þá. Ég
finn fyrir miklum vanmætti og sjálfs-
virðing mín hefur farið dvínandi und-
anfarna mánuði. Eldri borgarar hafa
notast við slagorðið „Gamla fólkið
gleymt!“ Ég skil þau betur og betur
með hverjum deginum sem líður.
Herborg Drífa Jónasdóttir,
Klapparstíg 17, 101 Reykjavík.
Hvers virði er ég?
Frá Herborgu Drífu Jónasdóttur
Herborg Drífa
Jónasdóttir