Morgunblaðið - 10.06.2006, Blaðsíða 41

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 10. JÚNÍ 2006 41
Ný lög um háskóla voru sam-þykkt á Alþingi fyrr ímánuðinum. Með þeim erutekin mikilvæg skref í þá
átt að styrkja íslenska háskóla sem
mennta- og rannsóknastofnanir og
laga starfsumhverfi þeirra að straum-
um og stefnum á al-
þjóðavettvangi.
Íslenskt háskóla-
umhverfi hefur tekið
miklum breytingum frá
því að eldri lög um há-
skóla, sem samþykkt voru
1997, tóku gildi í janúar
1998. Í þeim voru skil-
greind þau meginskilyrði
sem háskólastofnun yrði
að uppfylla til að geta tal-
ist háskóli og veita há-
skólagráðu. Með há-
skólalögunum frá 1997
urðu vatnaskil í íslensku
háskólaumhverfi og
grunnur lagður að þeirri
einstöku grósku sem ein-
kennir það í dag.
Á innan við áratug hef-
ur námsframboð aukist
um rúman helming og
fjöldi nemenda í íslensk-
um háskólum tvöfaldast.
Þessi fjölgun hefur orðið
án þess að þeim nem-
endum fækki sem sækja
nám í erlendum háskólum.
Samkvæmt nýjum töl-
um frá Hagstofu Íslands
voru 16.626 nemendur
skráðir í nám við íslenska
háskóla síðastliðið haust
og hafði fjölgað um 3,3%
milli ára. Þetta eru tvöfalt
fleiri en voru skráðir til
náms haustið 1997. Það er
fróðlegt að hafa hugfast
til samanburðar að í með-
alárgangi á Íslandi eru
um 4.500 einstaklingar.
Hlutfall Íslendinga er
stundar háskólanám er
því mjög hátt.
Alþjóðleg þróun
Með þeim lögum sem nú hafa verið
sett er tekið næsta skref í þróun há-
skólastigsins. Í því sambandi er ekki
síst horft til þeirrar þróunar sem á
sér stað á alþjóðavettvangi í hinu svo-
kallaða Bologna-ferli. Það hófst árið
1999 með aðild 29 Evrópuríkja en alls
eiga nú 45 ríki aðild að Bologna-
ferlinu.
Markmið samstarfsins er að gera
nemendum, kennurum og fræðimönn-
um auðveldara að nema og starfa ut-
an heimalands síns. Í þessu skyni er
lögð rík áhersla á innra gæðastarf
háskóla, ytra gæðaeftirlit með starf-
semi þeirra og samræmingu próf-
gráða til að tryggja aukinn hreyf-
anleika nemenda. Bæði nemendur og
háskólar þurfa að geta treyst því að
prófgráður, sem nemendur hafa aflað
sér, standist alþjóðlegar gæðakröfur,
bæði til frekara náms og á vinnu-
markaði. Samhliða því gefast ný
tækifæri til samstarfs háskóla hér á
landi og erlendis. Háskólum er nú
heimilt að veita prófgráður í sam-
starfi við aðra háskóla, innlenda sem
erlenda.
Bologna-yfirlýsingin frá 1999 gerir
ráð fyrir að skapað verði sameig-
inlegt evrópskt menntasvæði sem
hefur náin tengsl við sameiginlegt
rannsóknasvæði Evrópu sem Evrópu-
sambandið stefnir á að innleiða árið
2010 en það er sama árið og markmið
Bologna-yfirlýsingarinnar eiga að
hafa náðst. Rétt er að taka fram að
Bologna-ferlið byggist á viljayfirlýs-
ingu en ekki þjóðréttarlegum skuld-
bindingum og er þátttaka í fram-
kvæmd þess valkvæð. Allir háskólar
hér á landi hafa tekið Bologna-ferlinu
vel og hafa sýnt metnað til að fylgja
því og styrkja þannig stöðu sína á
evrópska menntasvæðinu og á al-
þjóðavettvangi.
Þar sem stefnan er að gera Evrópu
að einu menntasvæði fyrir 2010 er
mjög mikilvægt að gera samanburð á
æðri menntun milli landa auðveldari
en hreyfanleiki nemenda og kennara
er forsenda þess að menntasvæðið
verði að veruleika. Þess vegna er
gert ráð fyrir að hindrunum, sem enn
hamla hreyfanleika, sé rutt úr vegi.
Nýjum háskólalögum er ætlað að
tryggja að svo verði.
Til þess að unnt verði
að ná þessum mark-
miðum leggja stjórnvöld
og háskólar í Evrópu
áherslu á að auðvelt sé
að bera saman nám
þannig að það veiti
nemendum gagnkvæm
réttindi milli háskóla og
milli landa.
Sjálfstæði
og svigrúm
Samkvæmt nýjum
lögum um háskóla verða
þeir háskólar sem starfa
á grundvelli þeirra að
afla sér vottunar og
uppfylla skilyrði sem tí-
unduð eru í lögunum. Er
gert ráð fyrir að við-
urkenning sé bundin við
tiltekin fræðasvið og
skilgreiningar OECD
lagðar til grundvallar.
Háskólar geta einungis
starfað á því fræðasviði
sem viðurkenning þeirra
nær til.
Mikil áhersla er lögð á
sjálfstæði og svigrúm
háskóla og gera lögin
ráð fyrir að þeir geti
sjálfir ákveðið hvaða
nám og prófgráður þeir
hafa í boði innan þeirra
fræðasviða sem við-
urkenning þeirra nær
til, enda uppfylli námið
viðmið um æðri mennt-
un og prófgráður.
Slík viðmið eru ný-
mæli í íslenskum lögum.
Menntamálaráðherra
mun á grundvelli laganna gefa út
formleg viðmið um æðri menntun og
prófgráður sem eru kerfisbundin lýs-
ing á prófgráðum þar sem lögð er
áhersla á almenna lýsingu á þeirri
þekkingu, hæfni og færni sem náms-
menn eiga að ráða yfir við námslok.
Háskólum ber að birta sambærilegar
lýsingar fyrir hverja námsleið á
þeirri þekkingu, hæfni og færni sem
námsmenn eiga að ráða yfir við
námslok. Þetta er í samræmi við al-
þjóðlega þróun og eru mörg lönd að
skipuleggja og skýra háskólakerfi sín
með þessum hætti.
Hagsmunamál fyrir nemendur
Viðurkenning námsþátta á milli
skóla er mikið hagsmunamál fyrir
nemendur og auðveldar þeim að færa
sig milli skóla. Þannig verður auð-
veldara í framtíðinni fyrir nemendur
að taka hluta af náminu í einum ís-
lenskum skóla og fá það viðurkennt
að fullu í öðrum.
Stjórnvalda og háskólanna bíður nú
vandasamt viðfangsefni við að móta
framkvæmd nýrra laga – laga sem
gera ríkari kröfur til bæði skólanna
og stjórnvalda um að tryggt sé að
gæði þeirrar menntunar sem veitt er
við íslenskar háskólastofnanir, og
þeirra rannsókna sem þar eru stund-
aðar, standist samanburð við það sem
best þekkist.
Með nýjum háskólalögum er ís-
lenskum háskólum tryggður starfs-
rammi sem er í senn nútímalegur og
framsækinn. Nýju lögin gera auknar
og strangari kröfur til háskólanna, en
veita um leið aukið svigrúm til frum-
kvæðis og athafna. Engin ástæða er
til að efast um að háskólarnir muni
nýta þau tækifæri sem ný lög gefa.
Menntamálaráðuneytið mun ekki láta
sitt eftir liggja til að svo geti orðið.
Nútímalegur og
framsækinn starfs-
rammi fyrir háskóla
Eftir Þorgerði Katrínu
Gunnarsdóttur
Þorgerður Katrín
Gunnarsdóttir
’ Með nýjumháskólalögum er
íslenskum há-
skólum tryggður
starfsrammi
sem er í senn
nútímalegur og
framsækinn.
Nýju lögin gera
auknar og
strangari kröfur
til háskólanna,
en veita um leið
aukið svigrúm til
frumkvæðis og
athafna.‘
Höfundur er menntamálaráðherra.
til framtíðar. Í því fólst að það er flokkurinn einn
sem skiptir máli í þessum átökum. Þessi umræða
var komin úr böndunum og snerist um okkur í sitt
hvoru lagi persónulega. Við ákváðum að þessar
deilur milli okkar væru að baki og að það yrði
gleymt mál og búið. Í öðru lagi vorum við sam-
mála um að endurskipulagning ríkisstjórnarinnar
væri forgangsatriði ásamt flokksþinginu sem við
munum halda þriðju helgina í ágúst.“
Atburðarásin fór úr böndunum
„Maður finnur það á þessum miðstjórnarfundi
hversu fólki er létt. Þessar deilur og þessi at-
burðarás fór úr böndunum en nú er það liðin tíð.
Ég held þrátt fyrir allt að flokksmönnum öllum
þyki vænt um Halldór Ásgrímsson og mig,“ sagði
Guðni.
Aðspurður sagðist Guðni íhuga sín mál hvað
varðaði framboð til flokksforystunnar. „Menn fara
bara yfir sína stöðu. Ég geri það eins og aðrir,“
sagði hann.
„Það sem hefur átt sér stað síðustu daga er að
sumu leyti eðlilegt þegar stór leiðtogi tilkynnir að
hann ætli að yfirgefa vettvanginn, þá hriktir svo-
lítið í,“ sagði Siv Friðleifsdóttir ritari flokksins.
„Sú staða sem er uppi núna mun þjappa framsókn-
armönnum saman til sóknar. Það er ný sókn að
hefjast.“
til
vern
u.
fara
ann
lutti
ytja
ei að
ngi.
aður
mtíð
ið.
illi
erið
dyra-
ur
m
því.
ði
aður
ið
l
sýnn
a-
t í
við
u-
horfa
ðist bjartsýnn á framtíð Framsóknarflokksins
r-
“
Morgunblaðið/Golli
„Ég held þrátt fyrir allt að flokksmönnum þyki vænt um Halldór Ásgrímsson og mig,“ sagði Guðni Ágústsson.
fylgt
s sjá
ráð-
hans,
menn
flokksins. Óvægnar árásir á formenn Framsókn-
arflokksins hafa fylgt frá upphafi. Þeir sem þekkja
söguna muna árásirnar á Jónas frá Hriflu, Her-
mann Jónasson og Ólaf Jóhannesson. Sagan hefur
dæmt þessar ómaklegu og ósmekklegu árásir og
þá sem að þeim stóðu. Nær okkur í tíma er líka al-
veg hægt að fullyrða að Steingrímur Her-
mannsson varð að hluta til fyrir slíkum árásum.
Og sá sem hér stendur hefur svo sem heldur ekki
sloppið alveg, þó ég leggi að sjálfsögðu ekki að
jöfnu það sem dunið hefur á mér við þær óvægnu
árásir sem margir forvera minna hafa orðið fyrir,
og ég hef orðið vitni að. En þetta er eitthvað sem
við verðum að búa við og við vitum að slíkar árásir
þýða aðeins eitt; að andstæðingar okkar hræðast
okkur og þetta er þeirra eina leið til að reyna að
koma höggi á Framsóknarflokkinn. Þeim mun
ekkert takast það, til þess er staða okkar of sterk,
sagan okkur of hliðholl, málstaður okkar of góð-
ur.“
Alltaf komið sterkari úr átökum
Halldór vék síðan að innanflokksátökum og
sagði: „En það eru til erfiðari aðstæður en árásir
utan frá og það er misklíð í okkar eigin röðum. Við
höfum ekki alltaf borið gæfu til að vera samstiga,
til að standa saman þegar á móti blæs. Við höfum
misst félaga úr okkar röðum og við höfum jafnvel
lent í klofningi eins og þegar hin svokallaða
Möðruvallahreyfing gekk úr flokknum – gamlir fé-
lagar mínir. Við höfum hins vegar alltaf komið
sterkari úr slíkum átökum en nokkur þorði að
reikna með.“
Halldór greindi frá því að hann og Guðni hefðu
náð sáttum og sagði síðar að mikilvægt væri að
þjóðin sæi sterkan og samhentan Framsóknar-
flokk; flokk sem haldið gæti áfram að starfa af
heilindum og með hag þjóðarinnar að leiðarljósi.
„Þannig Framsóknarflokkur er það besta sem
hægt er að hugsa sér,“ sagði hann og sagði síðan:
„Ný sigurganga Framsóknarflokksins hefst í dag.“
Undir lok ræðu sinnar sagðist hann myndu gera
sitt besta til að leggja nýrri forystu Framsókn-
arflokksins lið „Ekki með afskiptasemi né gagn-
rýni, heldur með því að vera til staðar ef til mín er
leitað, með stuðningi og með því að halda áfram að
vera öflugur liðsmaður í sterkri sveit almennra fé-
laga í elsta starfandi stjórnmálaflokki landsins, í
flokki félagshyggju, samvinnu, frjálslyndis og
mannúðar, í flokki sem hefur hag Íslands að leið-
arljósi. Í dag, sem ætíð áður, er ég stoltur af því
að vera framsóknarmaður,“ sagði Halldór Ás-
grímsson, fráfarandi formaður Framsóknarflokks-
ins.
ksins, flutti ræðu í upphafi miðstjórnarfundar flokksins
ið flokknum taki ein-
dur vörð um gildi hans
Morgunblaðið/Golli
Framsóknarflokkur geti tekist á við hvaða mótbyr sem er.