Morgunblaðið - 28.09.2006, Qupperneq 25

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 28. SEPTEMBER 2006 25
Merrild 103
Me›alrista› gæ›akaffi
Fæst nú í heilbaunum!
Hefur flú prófa›?E
N
N
E
M
M
/
S
ÍA
/
N
M
2
3
4
6
2
HRÍFANDI LITIR – EINSTÖK ÞÆGINDI
FYRSTI VARALITURINN
MEÐ DROTTNINGARHUNANGI
SEM NÆRIR
VARIRNAR
OG GEFUR ÞEIM
FULLKOMINN
GLJÁA
HELENA RUBINSTEIN KYNNING Í HYGEU KRINGLUNNI
FIMMTUDAG, FÖSTUDAG OG LAUGARDAG
Rétt húðumhirða er forsenda fallegrar húðar. Með einfaldri förðun er hægt
að sýna bestu hliðarnar. Komdu og láttu fagfólk finna vörur sem henta
þinni húð og standast þínar kröfur.
Veglegur kaupauki fylgir þegar keyptar eru vörur
frá Helena Rubinstein fyrir 5.500 kr. eða meira.*
Snyrtibudda og varapensill fylgja
öllum varalitum meðan birgðir endast.
Kringlunni • Sími 533 4533*Gildir ekki með öðrum kaupaukum og tilboðum. Gildir á meðan birgðir endast.
Hér á landi annast Umverf-isstofnun eftirlit með svo-kölluðum varnar-efnaleifum í matvælum
en til þeirra telst skordýraeyðirinn
dímetóat sem er í hættuflokki A og B.
Það er eitt af hundrað efnum sem eru
á skrá hjá Umhverfisstofnun yfir
leyfileg varnarefni í landbúnaði og
notuð eru við ræktun og geymslu
matvæla hérlendis. Dímetóat er al-
hliða skordýraeyðir, m.a. gegn kál-
flugu, blaðlús, kögurvængju og
spunamaur í mat- og skrautjurtum.
Sigurgeir Ólafsson, plöntusjúkdóma-
fræðingur hjá Landbúnaðarstofnun
segir að efnið megi ekki nota í líf-
rænni ræktun: „Dímetóat er skor-
dýraeyðir í flokki lífrænna fosfórsam-
banda. Það hefur lengi verið á skrá
hér á landi undir verslunarheitinu
Rogor L20 en það hefur ekki verið fá-
anlegt í mörg ár.“
Elín Guðmundsdóttir, forstöðu-
maður á matvælasviði Umhverf-
isstofnunar, segir að frá 1991 hafi ár-
lega verið tekin um 300 sýni af
ávöxtum og grænmeti og skimað fyr-
ir 40 varnarefnum, þ.á m. dímetóati.
Hluti þeirra sýna sem eru tekin eru
úr lífrænt ræktuðu. Einnig eru tekin
sýni af öðrum matvælum, s.s. korn-
vöru, barnamat og ávaxtasöfum. „Það
gilda ákveðnar reglur bæði um notk-
un varnarefna á vaxtartíma í Evrópu,
t.d. hve langur tími skal líða frá notk-
un þar til kemur að uppskeru sem og
hvaða varnarefnaleifar mega mælast
í mismunandi matvælum og í hvaða
magni. Rétt notkun varnarefna við
framleiðslu og geymslu matvæla á að
tryggja að litlar sem engar leifar
þeirra finnist í matvælum sem tilbúin
eru til neyslu.“
Evrópusambandið hefur sett lög-
gjöf um hámarksgildi varnarefnaleifa
í matvælum. þ.á m. dímetóats sem í
ávöxtum er 0,02 mg/kg en í reglu-
bundinni sýnatöku norsku matvæla-
stofnunarinnar mældist magnið í arg-
entínsku eplunum, sem sögð voru
lífræn og flutt inn í gegnum þýska
heildsölu, tíu sinnum hærra eða 0,2
mg/kg. Stofnunin gaf samt ekki út
viðvörun vegna málsins heldur lét
dreifingarfyrirtækinu það eftir, sem
taldi nægja að innkalla eplin en láta
neytendur annars ekki vita. Í samtali
við blaðamann norska Aftenposten
fyrir skömmu segir Hanne Marit
Gran hjá norsku matvælastofnuninni
að eplin hafi verið rúman mánuð á
markaðnum þegar sýnin voru tekin,
en vegna sumarleyfa hafi stofnuninni
ekki borist niðurstöðurnar fyrr en
öðrum mánuði seinna. Þá var ekki
talin ástæða til að gefa út sérstaka að-
vörun þar sem talið var að leifarnar
sem fundust í sýnunum hafi ekki
stofnað heilsu fólks almennt í voða.
Móðirin Joanna Deacon er ekki sátt
við þær skýringar. Deacon hafði
keypt argentínsku eplin og búið til úr
þeim eplamauk handa átta mánaða
gömlum syni sínum. Eplamaukið
frysti hún í litlum skömmtum og gaf
syni sínum öðru hverju. Sá litli var á
þessu tímabili mjög veikur, kastaði
upp, það rann stöðugt úr augunum á
honum og nefinu auk þess sem hann
fékk útbrot. Nú hefur móðirin fengið
staðfest að einkennin má rekja til
eitrunar af völdum dímetóats og er
ekki sátt við að norska matvælastofn-
unin skuli hafa ákveðið að opinbera
ekki upplýsingarnar.
Engin tilfelli á Íslandi
Elín segir að öðru hverju finnist
leifar af varnarefnum yfir hámarks-
gildum í matvælum hér á landi og
grípi Umhverfisstofnun þá til viðeig-
andi ráðstafana. „Við höfum samband
við framleiðanda eða sölu- og dreif-
ingaraðila, sem stöðva dreifinguna og
innkalla í flestum tilvikum vöruna af
markaði. Það er metið í hverju tilfelli
hvort þörf sé á því hvort opinber til-
kynning sé send út en oftast er fyrir-
tækjunum sjálfum gefinn kostur á að
senda út fréttatilkynningu og inn-
kalla vöruna. Sökum smæðar okkar
markaðar er yfirleitt hægt að grípa
fljótt í taumana. Mér vitanlega hefur
ekkert tilvik hér á landi verið tilkynnt
vegna eitrunaráhrifa í manneskju af
völdum varnarefnaleifa í matvælum.“
Á Íslandi lifa færri skordýr en víða
erlendis þar sem loftslag er heitara.
Tilvik um efnaleifar í íslenskri fram-
leiðslu eru því miklu færri í íslensku
grænmeti og ávöxtum, einfaldlega
vegna þess að það þarf ekki að eitra
fyrir eins mörgum.
Í reglubundnu eftirliti árið 2004
sem tekin voru greindust 5% sýna
(270 sýni) með varnarefni yfir há-
marksgildum og 48% án varnarefna.
Í tveimur sýnum af banönum greind-
ist varnarefnið dímetóat. Þegar rýnt
er nánar í tölurnar og þær greindar
eftir íslensku grænmeti og ávöxtum
annars vegar og erlendum hins vegar
kemur í ljós mikill munur. Íslensku
sýnin voru 57 og í 88% tilfella greind-
ust engin varnarefni en 12% greind-
ust með varnarefni undir hámarks-
gildum. Ekkert sýni mældist yfir
hámarksgildum. Erlendu sýnin voru
213 en í aðeins 16% tilfella greindust
engin varnarefni en 79% með varn-
arefni undir hámarksgildum. Fimm
af hundraði voru með varnarefni yfir
hámarksgildum.
Skordýraeyðir á lífrænum eplum
Morgunblaðið/Arnaldur
Skordýraeyðirinn díme-
tóat fannst tífalt yfir
leyfilegum mörkum í arg-
entínskum eplum í Nor-
egi sem sögð voru lífrænt
ræktuð. Telur neytandi
að eitrið hafi valdið of-
næmi og veikindum hjá
ungbarni sínu. Unnur H.
Jóhannsdóttir kannaði
hvernig eftirliti væri hátt-
að hér á landi.
uhj@mbl.is
Skordýraeitrið
dímetóat er bannað
í lífrænni ræktun.
Mikilvægt Nauðsynlegt er að hreinsa ávexti og grænmeti vel, m.a. til þess að skola af því varnarefnaleifar.
»Það er góð regla að skolaávexti og grænmeti fyrir
neyslu og fjarlægja ysta lag.
»Benda má á að hámarks-gildi fyrir varnarefni eru
að öllu jöfnu mjög lág. Leyfi-
legt magn á að vera langt und-
ir þeim mörkum sem hugs-
anlega gæti verið varasamt
heilsu fólks.
»Á heimasíðu Umhverf-isstofnunar, www.ust.is,
undir fyrirsögninni Efni og
efnavörur eru upplýsingar um
varnarefni sem leyfileg eru til
innflutnings og notkunar í
landbúnaði hér á landi.
GUNNAR Gunnarsson, fram-
kvæmdastjóri vottunarstöðv-
arinnar Túns, staðfestir að
dímetóat sé bannað í líf-
rænni ræktun. ,,Fyrir kemur
að eiturefni finnast í líf-
rænum afurðum en algeng-
asta ástæðan er sú að efnin
berast með vindstraumum
eða grunnvatni frá hefð-
bundinni ræktun, þar sem
efnið er leyft, og í lífræna
ræktun. Slík efni kunna líka
að leynast á landi sem áður
var notað til hefðbundinnar
ræktunar áður en lífræna
ræktunin jókst en víða er-
lendis er notað mikið magn
eiturefna sem tekur langan
tíma að losna við úr jarð-
vegi. Staðlar um lífræna
ræktun eiga hins vegar að
fyrirbyggja slíkt að mestu.“
Bannað í
lífrænni
ræktun