Morgunblaðið - 02.12.2006, Qupperneq 35

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 2. DESEMBER 2006 35
Stúlkur
líka mæli
að-
ps. Lang-
nota á
era það
taklingar
kanna-
eiti sér
hátíðar?
er fremur
ðar, þetta
að vilja
líka
ar og fíkl-
ó hafa
Vogur, Vík
rið fylltar
rjir sem
r. Og fyrir
erð fíkils
ferð að
miklum
m. Mark-
rgþætt,
eitt þeirra er að halda sig frá öllum
vímuefnum, en ekki síður er mark-
mið að auka lífsgæðin. Hafa betri
samskipti við fjölskylduna og auka
afköst í vinnu og skóla. Þessi síð-
arnefndi árangur hann getur varað
þótt ekki sé um að ræða 100% bind-
indi frá vímuefnum. Árangur í lang-
vinnum vanda kemur í áföngum.
Fyrsti árangurinn er að ljúka með-
ferð og 80% af okkar sjúklingum hef-
ur dugað að koma einu sinni til þrisv-
ar á Vog. Við erum heppin að hafa
möguleika á að bjóða upp á langa
meðferð sem fylgt er eftir í eitt ár á
göngudeild SÁÁ. Allar konur hafa
möguleika á kvennameðferð á Vogi,
Vík og svo ári í göngudeild-
armeðferð. Sömuleiðis karlmenn
sem hafa náð 55 ára aldri, við erum
með sérmeðferð fyrir þá. Einnig fyr-
ir karlmenn sem áður hafa farið í
fulla meðferð. Við bjóðum einnig upp
á meðferð fyrir maka og aðra að-
standendur og foreldra ungra fíkla.
Það ánægjulega er í þessu starfi
hve margir ná sér vel og mikil breyt-
ing til batnaðar verður á fólki sem
fer í gegnum meðferð og nær að
spjara sig vel í lífinu.“
dópa á jólunum!
Morgunblaðið/Sverrir
algerður Rúnarsdóttir og Þóra Björnsdóttir.
óöryggi
ag?
num?
með
r sér
if á
ömm
kið varir
hátíðar,
fni út af
tir upp-
m jákvæð-
átt við
þá getur
ður.“
kast á
i leiðir til
ngar geta
streitu-
rfið til að
heimilum
a virðist
erfitt vegna áfengis- eða vímu-
efnaneyslu?
„Já. Í fyrsta lagi hefur það sýnt
sig að þegar fjölskyldur hafa
stuðning þá reiðir þeim betur af. Í
öðru lagi sýnir sig að börn sem
hafa fullorðna ættingja eða vini til
að styðja sig við hafa ákveðna
vernd og lenda síður í að verða
kvíða að bráð eða fórnarlömb
slæmra aðstæðna.“
Ef fólk ákveður að skipta sér af,
hvernig á það að gera það?
„Ef um er að ræða vímu-
efnaneyslu þá er best að fjarlægja
barnið, t.d. að bjóða því í heim-
sókn meðan ástandið er slæmt. Í
framhaldi af þessu er svo rétt að
ræða við viðkomandi fjölskyldu og
í samvinnu við hana að finna út
leiðir til að takast á við vandann.
Aðalmálið er að opna á umræðu,
ekki fela vandamálið. Fjölskyldur
sem staddar eru í vanda eiga til að
einangra sig og þá vex vandinn að
sama skapi.“
Það er búið að leggja svomikla vinnu í Doha-við-ræðurnar í svo langantíma að það er nær útilok-
að að þjóðir heims gefist upp við
þetta verkefni. Þetta var mat Peters
Allgeiers, sendiherra Bandaríkj-
anna hjá WTO, og Matthews Baldw-
ins, fulltrúa yfirstjórnar viðskipta-
mála hjá Evrópusambandinu, en
þeir ræddu framtíð viðræðnanna á
ráðstefnu sem EFTA stóð nýverið
fyrir um frjáls viðskipti og alþjóða-
væðingu. Báðir hafa þeir tekið virk-
an þátt í Doha-viðræðunum í langan
tíma.
Þessar vikurnar er verið að reyna
að hleypa nýju lífi í Doha-samninga-
viðræðurnar, en í þeim er fjallað um
frjáls viðskipti, m.a. á landbúnaðar-
vörum. Doha-viðræðurnar, sem
kenndar eru við borgina Doha í Kat-
ar, hófust formlega árið 2001. Upp-
haflega var stefnt að því að ljúka við-
ræðunum á fjórum árum. Mjög illa
hefur hins vegar gengið að binda
endahnút á viðræðurnar.
Allar þjóðir vilja verja störfin
Ágreiningur í landbúnaðarmálum
er hin hefðbundna skýring á því
hvers vegna illa gangi að ná sam-
komulagi um nýjan fríverslunar-
samning sem nái til heimsins alls.
Duncan Campbell, framkvæmd-
istjóri hjá Alþjóðavinnumálastofn-
uninni ILO, sagði á ráðstefnu EFTA
að allt eins mætti útskýra stöðuna í
Doha-viðræðunum með einu orði,
störf. Atvinnuleysi væri mikið
vandamál í flestum löndum heims og
stjórnvöld í hverju landi teldu það
skyldu sína að verja störfin. Þó að
nýr alþjóðlegur fríverslunarsamn-
ingur sé talinn örva hagvöxt og
fjölga störfum í heiminum mun hann
einnig hafa neikvæð áhrif á störf í
einstökum löndum og þá fyrst og
fremst í landbúnaði.
Þegar síðustu samningalotunni í
Doha-viðræðunum lauk í sumar var
það fyrst og fremst þrennt sem kom
í veg fyrir að samningar næðust.
Bandaríkjamenn hefðu þurft að taka
á sig meiri niðurskurð í innanlands-
stuðningi við landbúnað. Evrópu-
sambandið hefði þurft að veita meiri
markaðsaðgang fyrir landbúnaðar-
vörur. Ennfremur töldu margir að
það vantaði mikið upp á að stærri
þróunarríki eins og Indland og Bras-
ilía, sýndu nægilegan vilja til að
koma á móts við kröfur um að opna
markaði sína fyrir iðnaðarvörur.
Hvar getum við slegið
af kröfum?
Það má kannski segja að viðræð-
urnar séu fastar í einhverju fari sem
stærstu og voldugustu þjóðum
heims reynist erfitt að koma sér upp
úr. En hvað þarf að gerast til að sam-
komulag takist. Peter Allgeier,
sendiherra Bandaríkjanna hjá
WTO, var spurður þessarar spurn-
ingar á ráðstefnu EFTA. Hann sagði
að samningamenn þyrftu að spyrja
sig þeirrar spurningar, hvar getum
við að borgað meira og hvar getum
við sætt okkur við að slá af kröfum?
Það er ljóst að það er samstaða
milli Bandaríkjanna og Evrópusam-
bandsins á ýmsum sviðum, m.a. um
að gera kröfur til þróunarlandanna,
bæði smærri og stærri þjóða, um
lækkun á tollum með iðnvarning.
Áherslur þeirra í landbúnaðarmál-
um eru hins vegar ekki þær sömu.
Það er ljóst að nái Bandaríkin og
Evrópusambandið saman um erfið-
ustu deilumálin aukast líkur á að
samkomulag náist um Doha-viðræð-
urnar. Það er þó alls ekki víst að
samningar náist þótt þessir tveir að-
ilar nái saman vegna þess að stóru
þjóðirnar eins og Kína, Indland,
Brasilía og fleiri þjóðir fá æ meiri
vikt í alþjóðaviðskiptum. Þegar síð-
asta viðræðulota rann út í sandinn í
sumar var það mat samningamanna
Bandaríkjanna að tregða Indlands
og Brasilíu til að veita markaðsað-
gang fyrir iðnvarning hefði átt mik-
inn þátt í árangursleysi viðræðn-
anna.
Þær óformlegu viðræður sem átt
hafa sér stað á síðustu vikum um að
koma Doha-viðræðunum á skrið á ný
hafa m.a. snúist um að samninga-
menn einbeiti sér að þjónustuhluta
Doha-samningaviðræðnanna. Við-
skipti með þjónustu eru vaxandi og
greinilegt að mikill áhugi er á alþjóð-
legum samningi sem greiðir fyrir
þjónustuviðskiptum.
Samningsumboð
Bandaríkjanna að renna út
Eitt af því sem valdið hefur svart-
sýni um framtíð Doha-viðræðnanna
er að umboðið sem þingið í Banda-
ríkjunum gaf George W. Bush,
Bandaríkjaforseta, til að gera nýjan
fríverslunarsamning rennur út um
mitt næsta ár. Tíminn til að ljúka
samningum áður en þetta umboð
rennur út er því mjög skammur. Það
er allt annað en einfalt mál að sækja
nýtt umboð til þingsins. Sumir telja
að eftir að demókratar unnu sigur í
þingkosningunum í nóvember geti
orðið tafir á því að samningsumboðið
verði endurnýjað. Þá eru aðeins tvö
ár í forsetakosningar í Bandaríkjun-
um sem einnig skipta máli í þessu
samhengi.
Peter Allgeier, sendiherra Banda-
ríkjanna, lagði hins vegar áherslu á
það á ráðstefnu EFTA, að stjórnvöld
í Bandaríkjunum legðu mikla
áherslu á að ná samkomulagi í Doha-
viðræðunum. Úrslit þingkosning-
anna í Bandaríkjum breyttu þar
engu um.
Eru svæðisbundnir
samningar lausnin?
Sú svartsýni sem einkennt hefur
framtíð Doha-viðræðnanna hefur
leitt til þess að menn hafa velt fyrir
sér öðrum kostum ef viðræðurnar
leiða ekki til samkomulags. Þar
horfa menn fyrst og fremst á svæð-
isbundna fríverslunarsamninga.
EFTA hefur undanfarin ár lagt
áherslu á að ná fríverslunarsamn-
ingum við öflugar þjóðir, en samtök-
in hafa við gerð 16 fríverslunarsamn-
inga. Í dag nær fríverslunarnet
Íslands til ríkja í fjórum heimsálfum
með 850 milljónum íbúa. EFTA er
áfram að vinna að samningum á
þessu sviði. Nýlega var lokið samn-
ingaviðræðum við Egyptaland og þá
hefur þráðurinn verið tekinn upp að
nýju í viðræðum við Kanada og eru
vonir bundnar við að takist að ljúka
þeim samningum á þessu ári.
Sama þróun á sér stað í öðrum
heimshlutum þar sem áhugi er á að
stækka og dýpka fríverslunarsamn-
inga. Ástralía og Japan hafa t.d. átt í
viðræðum um gerð fríverslunar-
samnings. Ef samkomulag næst um
slíkan samning er víst að Nýja-Sjá-
land mun leggja mikla áherslu á að
ná sambærilegum samningi við Jap-
an.
Verða þróunarlöndin
skilin eftir?
Það eru hins vegar ókostir við
svæðisbundna fríverslunarsamn-
inga. Í fyrsta lagi er viss hætta á að
með slíkum samningum reisi þjóðir
nýjar girðingar innan fríverslunar-
svæðanna sem virki takmarkandi
fyrir þjóðir sem standa utan við
samningana. Í öðru lagi þýða svæð-
isbundnir samningar að hætt er við
að margar þjóðir fái ekki þann mark-
aðsaðgang sem þær þurfa nauðsyn-
lega á að halda. Það er t.d. hætt við
að erfitt verði fyrir ýmsar fátækar
þjóðir að gera fríverslunarsamninga.
Kosturinn við þann samning sem
stefnt er að því að ná í Doha-viðræð-
unum er einmitt að þar eiga allar
þjóðir jafnan aðgang. Slíkur samn-
ingur kemur jafnt til með að nýtast
stórum og voldugum þjóðum og
smáum og fátækum. Eitt af mark-
miðum Doha-viðræðnanna er að
gefa þróunarlöndunum aðgang að
mörkuðum á Vesturlöndum en það
er talið skipta miklu máli varðandi
baráttu gegn fátækt í þessum lönd-
um.
Því hefur verið haldið fram að toll-
frjáls aðgangur þróunarlandanna að
mörkuðum á Vesturlöndum, m.a.
fyrir landbúnaðarvörur, muni hafa
meiri þýðingu en öll þróunarhjálp
sem þróunarlöndin fá.
Morgunblaðið/Golli
Sauðfé Doha-viðræðurnar gætu haft víðtæk áhrif á landbúnað á Ís-
landi. Mjög illa hefur gengið að binda endahnútinn á viðræðurnar.
Eru Doha-samninga-
viðræðurnar dauðar?
Í HNOTSKURN
» Samkomulag í Doha-viðræðunum er talið þýð-
ingarmikið fyrir þróun-
arlöndin, en samkomulagið
nýtist ekki öllum. Sum þróun-
arríkin eru svo fátæk að
fleira þarft að koma til.
» Umboð sem þingið veittistjórn Bush forseta til að
ná samkomulagi í Doha-
viðræðunum rennur út um
mitt næsta ár. Óljóst er hvaða
áhrif úrslit kosninganna í
Bandaríkjunum hafa á við-
ræðurnar.
Fréttaskýring | Árang-
ursleysi samningamanna
í Doha-viðræðunum hef-
ur leitt til þess að sumir
telja nær að einbeita sér
að svæðisbundnum frí-
verslunarsamningum en
að halda viðræðunum
áfram. Egill Ólafsson
velti fyrir sér framtíð
Doha-viðræðnanna en nú
er verið að reyna að blása
nýju lífi í þær.
„ÞAÐ felst mikil heilsuefling í
áfengis- og vímuefnameðferð,“
segir Þóra Björnsdóttir hjúkr-
unarforstjóri á Vogi.
„Fólk þarf að átta sig á fyrr
en oft er hve mikilvægt það er
að fara í meðferð. Það er í raun
greið og opin leið að taka þá
ákvörðun að fara í meðferð. Mér
finnst svo napurt að fólk skuli
bíða þar til það er komið í al-
gjört þrot hvað snertir lík-
amlega heilsu og andlega getu,
sem og félagslega og efnahags-
lega stöðu áður en það bankar
uppá hjá SÁÁ.
Margir segja: „Æ, ég vildi að
ég hefði komið fyrr!“ Mitt svar
við þessu er að heilbrigðisstarfs-
fólk, læknar, hjúkrunarfræð-
ingar og aðrir, ættu að leitast
við að greina þennan sjúkdóm
þegar fólk er að leita hjálpar við
einkennum svo sem þunglyndi,
svefnleysi, verkjum og síþreytu,
sem oft er fylgifiskar drykkju,
ofneyslu lyfja eða fíkniefna-
neyslu.
Heilbrigðisstarfsmenn ættu að
spyrja beint út hvort og hvenær
viðkomandi hafi síðast drukkið
eða notað róandi lyf til að geta
komið sér af stað út í lífið. Þetta
virðist vera feimnismál en ætti
ekki að vera það.
Hluti af vandanum er sá að
viðkomandi einstaklingur, sem
leitar sér aðstoðar, er oft í af-
neitun hvað neysluna snertir og
leitar skýringa annars staðar á
líðan sinni.
Gjarnan ber fólk sig saman
við aðra og finnst það ekki í eins
vondum málum. Viðkomandi
segir þá: „Ég mæti alltaf í vinnu
þótt ég fái mér í glas!“ Við þurf-
um að leita leiða til að greina
þennan sjúkdóm á byrj-
unarstigi.“
Er fólk tilbúnara til að leita
sér hjálpar t.d. við stóra áfanga
í lífinu eða við hátíðar svo sem
fyrir jól?
„Það ætlar sér enginn sem er
áfengissjúkur að fara yfir strikið
eða verða öðrum til ama. En ef
fólk er veikt þá gerist það, hvort
sem það eru jól, hátíðisdagar
eða bara venjulegar helgar.
Um áramót eða við önnur
tímamót setur fólk sér gjarnan
markmið, svo sem að vera „edrú
amma“ eða eitthvað annað. Slíkt
er oft hvatinn til að leita sér að-
stoðar, fólk kemur því fremur
eftir jól en fyrir jól í inniliggj-
andi meðferð.
Það, að við getum boðið upp á
svona víðtæka meðferð og þjón-
ustu sem SÁÁ hefur verið að
gera í vaxandi mæli sl. 30 ár,
auðveldar fólki að leita sér
lækninga.
Markmið hjúkrunar í afeitrun
er að stuðla að heildrænni
hjúkrun sem samræmist þörfum
hvers og eins. Það gerum við
hér með því að skapa öruggt og
hlýlegt umhverfi þannig að sjúk-
lingar geti farið í gegnum frá-
hvarfseinkenni með fullri reisn.
Allir eru boðnir velkomnir og
þeim óskað til hamingju með þá
ákvörðun að leita sér aðstoðar
til að komast frá vímuefnavanda
sínum.
Fólk er oft hrætt við að koma
í meðferð, heldur að það verði
„tekið í gegn“ og skammað, en
það er alls ekki þannig. Meðferð
er fræðsla, stuðningur og hvatn-
ing.
Þeir sem koma hingað eru á
öllum aldri, frá 15 til 80 ára og
allir eru velkomnir og aldrei er
of seint að fara í meðferð.“
Í með-
ferð
fyrir jól?