Morgunblaðið - 21.02.2007, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 21. FEBRÚAR 2007 29
DAGSKRÁ
9:30 - 10:00 Afhending gagna – skráning
Ráðstefnustjóri: Árni Sigfússon, bæjarstjóri Reykjanesbæjar
10:00 – 10:15 Ráðstefnan sett: Gunnar Kristjánsson, prófastur Kjalarnessprófastdæmi
10:15 – 10:20 Ávarp: Hjördís Árnadóttir, framkvæmdastjóri fjölskyldu- og félagsþjónustu Reykjanesbæjar
10:20 – 11:10 Erika Beckmann, sálfræðingur og forstöðumaður fjölskylduþjónustu lúthersku kirkjunnar
í Marburg, Þýskalandi.
11:10 – 11:50 Dr. Sigrún Júlíusdóttir, prófessor í félagsráðgjöf við Háskóla Íslands. „Börn og skilnaðir“
11:50 – 12:50 Hádegishlé
12:50 – 13:05 Edda Björgvinsdóttir, leikari, leikstjóri og höfundur.
Brot úr leikritinu „Alveg BRILLJANT skilnaður“
13:05 – 13:25 Álfgeir Logi Kristjánsson, aðjúnkt við Kennslufræði- og lýðheilsudeild HR.
„Fjölbreytt fjölskyldugerð: Líðan, aðstæður og árangur íslenskra unglinga“
13:25 – 13:45 Thomas Mainz, sálfræðingur og ráðgjafi hjá fjölskylduþjónustu lúthersku kirkjunnar
í Marburg, Þýskalandi
13:45 – 14:05 Benedikt Jóhannsson, sálfræðingur „Börn og fjölskylduaðstæður“
14:05 – 14:25 Ingibjörg Bjarnardóttir, hdl.„Sáttamiðlun um hag og þarfir skilnaðarbarna“
14:25 – 14:40 Kaffihlé
14:40 – 15:10 Valgerður Halldórsdóttir, kennari og félagsráðgjafi, MA, formaður Félags stjúpfjölskyldna.
„Af hverju fæ ég bara eitt blað til að teikna húsið mitt?“
15:10 – 15:50 Pallborðsumræður undir stjórn Árna Sigfússonar bæjarstjóra
15:50 – 16:00 Ráðstefnuslit, Árni Sigfússon bæjarstjóri Reykjanesbæjar
Vinnustofa laugardaginn 24. febrúar 2007:
10:00 – 12:30 Undir stjórn sálfræðinganna Eriku Beckmann og Thomas Mainz
Úrræði í málefnum skilnaðarbarna
23. - 24. febrúar 2007 í Kirkjulundi, safnaðarheimili Keflavíkurkirkju
Skráning og nánari upplýsingar
á heimasíðu Reykjanesbæjar
reykjanesbaer.is
ÞAÐ hefur mikið vatn runnið til
sjávar síðan ég og jafnaldrar mínir,
foreldrar unglinga dagsins í dag,
héngum út í sjoppu og ræddum,
fjarri foreldrum okkar, hin mik-
ilvægu málefni hver væri skotinn í
hverri eða öll önnur þau mál sem
unglingar spjalla um
og tilheyra þeirri veg-
ferð að verða fullorðin
manneskja, að koma
sér upp sjálfstæðum
skoðunum og vonandi
sem jákvæðastri
sjálfsmynd.
Fyrir okkur for-
eldra unglinga dags-
ins í dag getur reynst
erfitt að setja okkur
inn í aðstæður ung-
linganna. Vegna mjög
örra þjóðfélagsbreyt-
inga er sérhvert æskuskeið einstakt
og við sem eldri erum getum ekki
notað nema að hluta til reynslu okk-
ar eigin unglingsára við uppeldi
barna okkar.
Þetta ástand skapar óöryggi
meðal fullorðinna og oft fordóma
gagnvart ungu fólki – æskan er
ávallt að fara í hundana! En er þó
ekki farin eftir öll þessi ár. Ungling-
um er kennt um margt sem aflaga
fer eins og það sé unglinga að
mynda ramma um sitt líf en ekki
okkar foreldranna. Útihátíðir í
gegnum árin eru dæmi um slíkt.
Hinir eldri gagnrýna unglinga
hvers tíma fyrir sukk og svínarí á
útihátíðum í stað þess að setja „há-
tíðum“ af þessum toga einhvern
sæmandi ramma. Foreldrar fjarg-
viðrast yfir aukinni unglinga-
drykkju en eiga samt sem áður við-
skipti við fyrirtæki sem stuðla beint
að aukinni unglingadrykkju með því
að auglýsa átölulaust ólöglega
áfengi þar sem börn og ungt fólk er
markhópurinn? Ábyrgðin er ekki
annars staðar, hún er hjá okkur.
Það erum við hin eldri sem látum
hluti viðgangast.
Margt hefur verið skrafað um
netið, tölvutæknina og unglinga. Oft
í neikvæðum tón en oft sem betur
fer undir jákvæðum formerkjum.
Vissulega er margt í netheimum
sem ekki veit á gott en það er ekk-
ert nýtt undir sólinni hvað það varð-
ar. Allt sem á netinu
finnst á sér forsögu.
Þeir, sem gengur illt
eitt til, þeir finna sjúk-
leika sínum farveg í
gegnum nýja tækni
fremur en að sjúkleik-
inn sé nýr. „Farðu ekki
upp í bíl með ókunnug-
um“ á sér því miður
hliðstæður í net-
heimum.
Þrátt fyrir þessa
annmarka sem hin nýja
og heillandi tækni hef-
ur í för með sér þá er ljóst að
klukkunni verður ekki aftur snúið.
Fólk sem ekki þekkir þessa heima
þarf auðvitað að gera sér ferð á
þessar slóðir og kynna sér þessar
víðtæku lendur af eigin raun. Vandi
málsins er að í þessari nýju veröld
hefur verið nokkur brestur á því að
samskipti fólks séu jafn kurteisleg
og undirorpin sama siðferði og ríkja
í öðrum daglegum samskiptum al-
mennt. Í þessu ljósi ber að fagna
frumkvæði Heimilis og skóla með
SAFT verkefninu, sem fjallar um
bætt siðferði og samskipti á netinu.
Löngu tímabær umræða, gagnleg
fyrir alla aldurshópa og nauðsynleg
ef við ætlum að byggja upp siðað
samfélag.
MSN-ið og sú tækni er í eðli sínu
meinlaus. Þjónar fyrst og fremst
þeim tilgangi í samtímanum að vera
einhverskonar „rafrænt sjoppu-
hangs“. Þess vegna þurfa foreldrar
eins og áður að setja ungmennum
ákveðnar rafrænar „útivist-
arreglur“. Margir unglingar hafa
tölvur í herbergjum sínum og geta
verið „úti“ eins lengi og þeim sýnist.
Foreldrarölt á ekki bara að felast í
göngutúr um nánasta hverfi ung-
linganna, röltið þarf auðvitað einnig
að vera rafrænt. Hvet lesendur til
þess „rölta um“ og kíkja á heimasíð-
ur unglinga og fylgjast með því sem
þar fer fram. Dást að því sem vel er
gert en benda óhikað á það sem
miður fer og bæta má úr. Eyðum
ekki orku í að úthúða tækninni, tök-
um henni fagnandi, skiptum okkur
af, höfum áhrif og styrkjum góðu
hliðarnar. En umfram allt, það er
okkar foreldranna að setja ramm-
ana. Ef við foreldrar gerum það
ekki þá gera það einhverjir aðrir,
sem ekki endilega hafa velferð
barna og unglinga að leiðarljósi.
Rafrænar útivistarreglur
Árni Guðmundsson fjallar um
samskipti foreldra og unglinga
Árni Guðmundsson
» Vegna mjög örraþjóðfélagsbreytinga
er sérhvert æskuskeið
einstakt og við sem eldri
erum getum ekki notað
nema að hluta til
reynslu okkar eigin
unglingsára við uppeldi
barna okkar.
Höfundur er M.Ed.
Í FRÉTT sem birtist í Morg-
unblaðinu 6. febrúar síðastliðinn er
haft eftir embættismanni heil-
brigðis- og tryggingamálaráðu-
neytis að „tannheilsa barna og
ungmenna hafi fyrst
verið athuguð árið
1986 og sást þá
hversu slæmt ástand-
ið var. Og þá voru
hertar mjög aðgerðir
til að taka á því og
ástandið batnaði mjög
mikið“. Þetta má
skilja á þann veg að
ekkert hafi verið unn-
ið á þessum vettvangi
fyrr en árið 1986.
Þarna er sjálfsagt um
að kenna ónákvæmu
orðalagi blaðamanns,
en rétt er að upplýsa
að skólatannlækn-
ingar voru reknar í
Reykjavík frá 1922 og
óslitið til 2000 og til
eru upplýsingar um
ástand tanna skóla-
barna í Reykjavík frá
þessum árum. Tann-
lækningar skólabarna
voru greiddar að fullu
úr borgarsjóði og rík-
issjóði til ársins 1990,
en 1. jan. 1990 tóku
gildi lög um breytta
verkaskiptingu ríkis
og sveitarfélaga og skömmu síðar
er farið að innheimta hjá for-
ráðamönnum greiðslu á hluta
kostnaðarins. Þá brást í rauninni
grundvöllur skólatannlækninganna,
því þá var ekki lengur hægt að
kalla börnin inn til eftirlits án
skriflegs samþykkis forráðamanns.
Skólatannlækningar Reykjavíkur
voru síðan lagðar niður haustið
2000.
Undirritaður skrifaði grein í
Tannlæknablaðið 1. tbl. 1990, þar
sem í stuttu máli var rifjuð upp
saga skólatannlækninga Reykja-
víkur og starfsemi þeirra. Greinin
var skrifuð samkvæmt beiðni í til-
efni tímamóta sem áður er getið.
Þar segir m.a. að skólatannlækn-
ingar hófust hér á landi 1922.
Fyrstu ár skólatannlækninganna
fóru að mestu í tannpínuhjálp og
lítill tími var afgangs til reglubund-
inna aðgerða. Þó var á þessum ár-
um hafist handa við reglubundna
tannskoðun og var gerð allnákvæm
skýrsla um tannskemmdir í neðstu
bekkjum skólanna. Sagt er í grein-
inni frá samningi og starfsreglum
sem skólatannlæknar unnu eftir og
skrásetningu tannástands og flokk-
un nemenda samkvæmt henni.
Flokkunin miðaði að því að finna
þá einstaklinga sem þurftu á auk-
inni tanngæslu að halda. Skrásetn-
ingu og flokkun má finna í árs-
skýrslum Heilsuverndarstöðvar
Reykjavíkur. Í lok greinarinnar
segir: „Fyrstu árin, sem voru ár
kreppu og stríðs, voru tann-
skemmdir ekki mjög miklar,
þ.e.a.s. margar tennur voru heilar
en skemmdar tennur voru að vísu
mikið skemmdar og fáar holur
fylltar. Eftir stríðið koma tann-
skemmdir eins og holskefla yfir
þjóðina, en tannlæknum fjölgar og
holur eru fylltar. Það er flúor-
burstað og flúorskolað en tenn-
urnar halda áfram að skemmast.
Loks eftir 1980 fer að bóla á fækk-
un tannskemmda og eftir 1984
fækkar þeim ört. Í ár (þegar grein-
in er skrifuð) er tann-
heilsa skólabarna í
Reykjavík að komast á
líkt stig og hjá sömu
aldurshópum á hinum
Norðurlöndunum, en
svipuð þróun varð í
þeim löndum áratug
fyrr. Þá er eðlilegt að
spurt sé: Hvað kom
þessari þróun af stað?
Hið hefðbundna svar
við þessari spurningu
er: Tannvernd hefir
aukist. Tannfræðsla í
skólum ásamt auglýs-
ingum og áróðri í fjöl-
miðlum, um bætt mat-
aræði, bættar
matarvenjur og betri
munnhirðu, er farin að
skila árangri. Þá er
einnig aukinn áhugi á
flúortöflum og aukin
sala á flúortannkremi
frá því sem áður var.
Þetta svar er gott og
gilt og í samræmi við
gildandi viðhorf. Þó
leynast í því óvissu-
þættir sem athuga
þarf: Það bendir fátt
til þess að sykurneysla Íslendinga
hafi minnkað og lítið er vitað um
bætt mataræði og matarvenjur.
Það er jafnvel ekki enn vitað hvort
þjóðin er almennt farin að bursta
tennurnar. En eitt atriði tengt
bættri tannheilsu hefir lítið verið
til umræðu. Það er hlutur tann-
lækna. Lengi voru tannfyllingar
brýnustu verkefni skólatannlækna
og höfðu þeir ekki undan. En tann-
læknum fjölgaði og að því kom að
allar holur voru fylltar. Þetta ger-
ist skyndilega eftir 1980. Verkefni
tannlæknanna breyttust. Farið var
að huga betur að þeim tönnum sem
heilar voru og höfðu ekki skemmst.
Kerfisbundin skorufylling hófst
ásamt flúorlökkun. Þær aðgerðir
eru aðalstarf skólatannlækna í dag.
Sem sé, tannvernd er þeirra að-
alstarf.“
Þannig var skrifað árið 1989. Þá
var sigurinn í sjónmáli. Núna, 18
árum síðar, eru tannskemmdir aft-
ur orðnar vandamál þrátt fyrir
menntun og þjóðartekjur betri og
meiri en annarstaðar í heimi. Það
er ljóst að þegar skipulegt eftirlit
hættir fer ástandið úr böndunum
og við förum á byrjunarreit aftur.
Það hafa komið fram tillögur um
ókeypis tannlæknaþjónustu og
jafnvel flúorbætingu drykkjar-
vatns, sem minnir á þróunarhjálp.
En það er sama hversu miklum
peningum er eytt til þess að bæta
tannheilsu, ef það er skipulagslaust
kemur það að litlu gagni.
En ég tel að ýmislegt megi læra
af 78 ára reynslu skólatannlækn-
inga Reykjavíkur.
Um skóla-
tannlækningar
Stefán Yngvi Finnbogason
fjallar um skólatannlækningar
Stefán Yngvi
Finnbogason
»En það ersama hversu
miklum pen-
ingum er eytt til
þess að bæta
tannheilsu, ef
það er skipu-
lagslaust kemur
það að litlu
gagni.
Höfundur er fyrrverandi
yfirskólatannlæknir í Reykjavík.
Fréttir
í tölvupósti