Morgunblaðið - 05.05.2007, Síða 38

38 LAUGARDAGUR 5. MAÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Bæjarhrauni 10 • Hafnarfirði • Sími 520 7500 • www.hraunhamar.is
Sumarhús - Opið hús
Ásgarðsland - Grímsnesi
Opið hús í dag milli kl. 14 og 16
Til sölu lúxus sumarhús í Ásgarðslandi. Ný-
komið í einkasölu glæsilegt, nýlegt (2005),
vandað 80 fm sumarhús auk 20 fm gesta-
húss, í landi Ásgarðs í Grímsnesi. Húsið
skiptist m.a.: Tvö rúmgóð herbergi, stór
stofa og eldhús, baðherbergi, geymsla o.fl.
Gestahús: Svefnherbergi og baðherbergi.
Hitaveita. Kjarrivaxin 0,8 ha. eignarlóð.
Parket og náttúruflísar á gólfi. Ca 150 fm
verönd m. heitum potti. Ca 60 km frá
Reykjavík. Verð 29 millj. Myndir á mbl.is
Ægir býður ykkur velkomin, sími 822 5617.
REKSTUR fyrirtækja í heilbrigð-
isþjónustu hefur sérstöðu sem taka
þarf mið af. Aðgengi að heilbrigð-
isþjónustu er talið til grundvallar
mannréttinda og starfsfólk er bundið
lögum og faglegum eið
sem varða þjónustuna.
Þá hafa sjúklingar tak-
markaðar upplýsingar
eða þekkingu til að
byggja á við val á við-
eigandi þjónustu.
Heildarútgjöld til
heilbrigðisþjónustu
hafa farið og munu
áfram fara vaxandi. Því
er sífellt mikilvægara
að finna þau rekstr-
arform sem skila best-
um árangri með sem
minnstum tilkostnaði.
Samkvæmt skýrslu OECD frá 2005
námu heildarútgjöld til heilbrigð-
ismála í OECD-ríkjunum árið 2003 að
meðaltali 8,8% af vergri landsfram-
leiðslu, samanborið við 7,1% árið 1990
og rúmlega 5% árið 1970. Heildar-
útgjöld til heilbrigðismála á Íslandi
árið 2005 námu samtals um 96,3 millj-
örðum króna eða 9,6% af vergri
landsframleiðslu.
Greiðsluþátttaka sjúklinga á sér
stað í flestum löndum þó að vafasamt
sé að hún minnki kostnað því sjúk-
lingagjöld geta dregið úr þarfri notk-
un á heilbrigðisþjónustu hjá tekju-
minni og eldri sjúklingum.
Niðurgreiðslukerfi sjúklingagjalda
geta komið til mótvægis en slík kerfi
hafa líka sinn rekstrarkostnað. Kostn-
aðarhlutdeild sjúklinga hér á landi er
lægri en í flestum lönd-
um OECD en hefur
hækkað verulega eða úr
um 12% heildarkostn-
aðar 1980 í um 17% á
síðasta ári.
Heilbrigðiskerfi eru
kostuð af almannafé,
einstaklingum og fyr-
irtækjum en fjár-
mögnun heilbrigðisþjón-
ustu er stærsti einstaki
útgjaldaliður opinberra
aðila. Sjúklingar fjár-
magna hluta þjónust-
unnar og hefur Ísland
ekki sérstöðu hvað það varðar. Það er
athyglisvert að greiðslur úr vasa sjúk-
linga, sem eru ákvarðaðar af stjórn-
mála- og embættismönnum, hafa vax-
ið hraðar en opinberi hluti
útgjaldanna. Þrátt fyrir það eru
sjúkrahús rekin með viðvarandi
rekstrarhalla og biðlistum eftir þjón-
ustu. Við þessar aðstæður sjá fyr-
irtæki í vaxandi mæli hag sínum borg-
ið með því að auðvelda og greiða fyrir
þjónustu starfsmanna sinna með
samningum við veitendur heilbrigð-
isþjónustu.
Ríkisrekstur og fjármögnun heil-
brigðisþjónustunnar með beinum og
óbeinum sköttum er sú leið sem Ís-
lendingar þekkja best. Í öllum vest-
rænum löndum er heilbrigðisþjónusta
í mismiklum mæli rekin af einkaað-
ilum til viðbótar við opinbera rekst-
urinn og er fjármögnun með sjúkra-
tryggingum leið sem mörg þeirra
hafa farið.
Vandamál sjúkratrygginga eru vel
þekkt. Hrakval verður til þegar þeir
sem eru líklegri að þurfa á trygging-
unni að halda, tryggja sig. Iðgjöld
hækka því og hinir „hraustu“ tryggja
sig þá enn síður. Til að komast hjá
hrakvali er til dæmis hægt að gera
sjúkratryggingu að skyldutryggingu
eins og gildir um ábyrgðatryggingar
bifreiða. Þessa leið hafa til dæmis
Svisslendingar farið.
Freistnivandi er annar vandi sem
fylgir tryggingamarkaði sem lýsir sér
til dæmis þannig að hinn tryggði lifir
síður heilsusamlega vegna að þess að
hann veit að hann greiðir ekki fyrir
heilbrigðisþjónustu þegar hann þarf á
henni að halda. Þegar heilbrigðisþjón-
usta er veitt án kostnaðarþátttöku
sjúklings er líklegra að hún sé notuð
án þess að brýn þörf sé til staðar. Á
móti kemur að há kostnaðarhlutdeild
sjúklinga fælir sérstaklega þá efna-
minni frá notkun ekki aðeins á ónauð-
synlegri heldur líka nauðsynlegri heil-
brigðisþjónustu sem getur orðið
dýrkeypt fyrir einstaklinginn og sam-
félagið. Gott dæmi hér er versnandi
tannheilsa barna og unglinga sem tal-
in er skýrast af minni notkun á þjón-
ustu tannlækna vegna aukinnar
kostnaðarhlutdeildar foreldra. Þessu
þurfa stjórnmálamenn og ráðamenn
heilbrigðismála að gera sér grein fyrir
þegar greiðsluhlutfall sjúklinga er
hækkað.
Sjúkratryggingar geta verið með
margvíslegum hætti en eiga það sam-
eiginlegt að þurfa að bregðast við
hrakvali og freistnivanda. Heilsufars-
saga er mikilvæg upp á mat á áhættu
og þar með tryggingagjöldum ef þau
eru ekki gerð að skyldu. Sjúklinga-
gjald minnkar líkur á freistnivanda en
eins og í opinbera kerfinu þarf að vera
ákveðið hámark til dæmis á ári. Til að
draga úr líkum á „tjóni“ er hægt að
ýta undir heilbrigðan lífsstíl.
Staða einkarekinna sjúkratrygg-
inga er mismunandi eftir löndum. Í
Bandaríkjunum eru þær algengar en
35% íbúa eru tryggðir með þeim
hætti. Fleiri Bandaríkjamenn eða
43% eru þó sjúkratryggðir af al-
mannafé. Í Evrópu standa einkarekn-
ar sjúkratryggingar yfirleitt undir
þjónustu til viðbótar við opinberu
þjónustuna og létta þar með álagi á
henni. Meðan biðlistar og rekstr-
arhalli er viðvarandi vandi sjúkra-
stofnanna ríkisins munu einkareknar
sjúkratryggingar sem hafa hingað til
ekki verið umfangsmiklar hér á landi,
verða eftirsóknarverðari valkostur
fyrir almenning.
Framþróun læknavísindanna og
aldurssamsetning þjóðarinnar leiðir
óhjákvæmilega til vaxandi eft-
irspurnar eftir heilbrigðisþjónustu.
Hagkvæmast er að mæta þessari
auknu þjónustuþörf með því að op-
inberir aðilar kaupi heilbrigðisþjón-
ustu með jöfnum aðgangi sjúklinga.
Sjúklingagjöld hafa hækkað sem
hlutfall heildarkostnaðar heilbrigð-
isþjónustunnar en of há gjöld geta
leitt til aukins kostnaðar í stað sparn-
aðar. Fjármögnun heilbrigðisþjón-
ustu með sköttum endurspeglar ekki
þörfina og er háð pólitískum ákvörð-
unum frá ári til árs. Skyldu-
sjúkratrygging er leið til fjármögn-
unar sem stjórnvöld þyrftu að íhuga.
Fjármögnun og rekstur heilbrigðisþjónustu
Ólafur Ó. Guðmundsson skrifar
um rekstur heilbrigðisþjónustu » Því er sífellt mik-ilvægara að finna
þau rekstrarform sem
skila bestum árangri
með sem minnstum til-
kostnaði.
Ólafur Ó. Guðmundsson
Höfundur er læknir og nemi
í heilsuhagfræði við EHÍ.
NÚ LÍÐUR að samræmdum próf-
um í grunnskólum landsins. Hópur
nemenda er að ljúka tíu
ára skyldunámi og fram-
tíðin blasir við. Ekki er
ósennilegt að mörgum
grunnskólanemum finn-
ist ástæða til að fagna á
þessum tímamótum og
er það vel enda stórum
áfanga náð.
Undanfarin ár hefur
SAMAN-hópurinn
stuðlað að því að þessum
tímamótum væri fagnað
á heilbrigðan og eft-
irminnilegan hátt. For-
eldrar, skólar og félagsmiðstöðvar
hafa m.a. unnið saman að því að
skipuleggja ýmsa atburði fyrir 10.
bekkinga strax að loknum samræmd-
um prófum. Hefur verið almenn
ánægja með framkvæmdina og ung-
lingarnir átt góðar stundir með skóla-
félögum, foreldrum, kennurum og
starfsmönnum félagsmiðstöðvanna.
Það er mikilvægt á þessum tíma-
mótum að við styðjum börnin okkar
gegnum síðasta sprettinn í prófaund-
irbúningi, hvetjum þau og gefum
þeim af tíma okkar. Einnig að við tök-
um virkan þátt í undirbúningi og
framkvæmd þeirra
skipulögðu skemmtana
sem unglingum standa
til boða að loknum próf-
um. Það er ekki síst á
ábyrgð okkar foreldra
að stuðla að því að ung-
lingurinn okkar fagni
þessum þáttaskilum á
jákvæðan og upp-
byggilegan hátt.
Við foreldrar berum
ábyrgð á uppeldi
barnanna okkar og
menntun a.m.k. þar til
þau ná 18 ára aldri. Rannsóknir hafa
sýnt svo ekki verður um villst að þeim
börnum sem upplifa umhyggju, að-
hald og eftirlit foreldra líður betur,
þeim gengur betur í skóla og þau eru
síður líkleg til að neyta áfengis og
annarra vímuefna.
Lok samræmdra prófa eru tíma-
mót þar sem sumir unglingar prófa
að neyta áfengis í fyrsta sinn. Í ár ber
svo við að helgin eftir að samræmd-
um prófum lýkur er kosningahelgi og
Evróvisjónhelgi. Mikilvægt er að for-
eldrar standi saman og leyfi ekki eft-
irlitslaus partý á sínum heimilum
heldur séu til staðar og fylgist með að
allt fari vel fram. Við brýnum fyrir
foreldrum, systkinum, frændum og
frænkum að sýna væntumþykju sína í
verki, virða landslög og kaupa ekki
áfengi fyrir ungmenni yngri en 20
ára.
Bergþóra Valsdóttir skrifar um
samskipti unglinga og foreldra í
tilefni af samræmdu prófunum
» Í aðdraganda sam-ræmdra prófa í
grunnskólum landsins
er nærvera okkar,
stuðningur og hvatning
það mikilvægasta sem
við getum gefið börn-
unum okkar.
Bergþóra Valsdóttir
Höfundur er framkvæmdastjóri
SAMFOK og fulltrúi samtakanna í
SAMAN-hópnum.
Samræmd próf og ábyrgð foreldra
Á UNDANFÖRNUM rúmum ára-
tug hefur íslenskt atvinnulíf þroskast
mjög, fagmennska vaxið.
Við upphaf tíunda áratug-
arins hófu fyrirtæki að
koma sér upp Iso-staðli til
þess að bæta framleiðslu
og verkferli. Vinnan hefur
þroskast og stöðugt er
áfram haldið. Í kjölfarið
fylgdu gæða- og umhverf-
isstaðlar, heilsu- og örygg-
isstaðlar og fremstu fyr-
irtækin vinna nú að
stöðugum umbótum – há-
þróuðu kerfi til þess að
bæta gæði og verkferli.
Fyrirtæki – innlend og er-
lend – votta eftir nákvæmar úttektir
um að gæðakröfur séu uppfylltar.
Á Íslandi er vaxandi umræða um
íbúalýðræði. Sú umræða er af hinu
góða og jákvætt ef íbúar koma í vax-
andi mæli að ákvörðunum. En til
þess að íbúalýðræði virki þurfa upp-
lýsingar að vera traustar. Það þarf að
vanda til verka en ekki ana til verka
eins og því miður gerðist í Hafn-
arfirði. Íslenskir fjölmiðlar kolféllu á
prófinu í kosningunni í Hafnarfirði.
Hálfsannleik, hreinum og klárum
lygum var ítrekað
kastað inn í um-
ræðuna í anda Nix-
ons gamla; „let the
bastards deny it“
eða „látum helv…
neita því“. Það var
ómögulegt fyrir fólk
í Hafnarfirði að átta
sig á staðreyndum í
fárviðrinu, lífsins
ómögulegt að greina
á milli þess sem var
satt og rétt og ýkt og
afskræmt. Ef íbúa-
lýðræði á að virka
verða fjölmiðlar að gæta hlutlægni.
Árið 1977 voru uppi áform um
smávægilega stækkun í Straumsvík.
Þá voru 82% landsmanna á móti í
skoðanakönnun Dagblaðsins. Þá var
þensla og hörðu andófi haldið uppi
gegn sitjandi ríkisstjórn. Árið 1995
Gæðastjórnun fjölmiðla
Hallur Hallsson skrifar
um íslenskt atvinnulíf,
íbúalýðræði o.fl.
Hallur Hallsson
» Fjölmiðlar þyrftuað standast innri
skoðun fagaðila til
þess að fá vottun
og halda vottorði.
Höfundur er framkvæmdastjóri og
fyrrverandi fréttamaður.
réðst álverið í sína langstærstu
stækkun. Þá voru allir stjórn-
málaflokkar sammála, meira að
segja Steingrímur J. Sigfússon
greiddi ekki atkvæði á móti. Þá voru
átta þúsund manns án atvinnu. And-
staðan gegn Ísal fer eftir atvinnustigi
og pólitísku andrúmi á hverjum tíma.
Hér er lagt til að íslenskir fjöl-
miðlar komi sér upp gæðastjórnun.
Það er mun einfaldara mál en margir
ætla en mundi styrkja lýðræðið á
eyjunni við ysta haf. Fjölmiðlar
þyrftu að standast innri skoðun fag-
aðila til þess að fá vottun – og halda
vottorði. Morgunblaðið gæti riðið á
vaðið. Ríkisútvarpið og Stöð 2 fylgt í
kjölfarið.
Netgreinar á blog.is er vettvangur fyrir aðsendar greinar. Morgunblaðið
áskilur sér rétt til þess að vista innsendar greinar á þessu svæði, undir
nafni greinahöfunda, hafi ekki tekist að birta greinarnar í blaðinu vegna
plássleysis innan tveggja vikna frá því þær voru sendar.
Netgreinar - Umræðan
á blog.is
Hjörleifur Guttormsson | 5. maí
Tryggjum verndun
Þjórsárvera
FÁTT sýnir ljósar
bága stöðu nátt-
úruverndarmála hér-
lendis en sú stað-
reynd að enn er tekist
á um verndun Þjórs-
árvera í stjórnkerf-
inu. Í gildi eru lög frá árinu 2003,
samþykkt við lok fyrra kjör-
tímabils, sem heimila Lands-
virkjun að fengnu leyfi iðn-
aðarráðherra að reisa og reka
Norðlingaölduveitu. Aðeins þing-
menn Vinstri grænna greiddu at-
kvæði gegn frumvarpinu á sínum
tíma en síðan hafa aðrir stjórn-
arandstöðuþingmenn séð að sér.
Meira: hjorleifurg.blog.is
Hallgrímur Viðar Arnarson | 5. maí
Uppbygging
eða niðurrif?
ÞAÐ er korter til kosn-
inga, eins og það er
gjarnan kallað, og allir
flokkar í miklum ham.
Kosningaloforðin
dynja á okkur, gull og
grænir skógar í boði.
Alls konar flokkar reyna að sann-
færa okkur um að rétt sé að veita
þeim atkvæði okkar.
Margir koma með þau rök að nú
verði að gefa öðrum ráðrúm til að
grípa í stýrið. Þegar höfundur spyr
af hverju þörf sé á nýjum ráðamönn-
um þá fylgja langoftast engin rök
önnur en þau að breyta þurfi breyt-
inganna vegna.
Meira: hallgrimurxd.blog.is