Morgunblaðið - 05.07.2007, Qupperneq 25

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 5. JÚLÍ 2007 25
afa Íslendingar mótað skýra stefnu
r eiga að vera helstu áherslumál, fá-
í öryggisráðinu? „Ég er þeirrar
ar að við þurfum að vinna betur okk-
avinnu í málefnum öryggisráðsins.
fum að skilgreina betur erindi okkar
efni í öryggisráðinu og sýn okkar á
ráðið og Sameinuðu þjóðirnar,“ seg-
jörg Sólrún.
Afríkuríkin varði ætti Ísland að
leyti að hafa sterka stöðu. „Margir
sráðherrarnir sögðu við mig að Ís-
ti að verða sýnilegra og gera sig
ildandi í Afríku vegna þess að við
eitt fárra Evrópuríkja sem ekki
tthvert syndaregistur gagnvart
“ Mjög margar Evrópuþjóðir hafi
ýlenduþjóðir, en Ísland ekki. „Við
jálf nýlenda þannig að við höfum
þeirri stöðu og eigum það sameig-
með Afríku.
að er auðvitað ekki nóg að hafa
tri þætti, við þurfum að hafa mjög
ýn á það hvað það er sem við ætlum
ð gera í öryggisráðinu og hvaða
arkmið við höfum,“ segir Ingibjörg
Þegar hún er spurð nánar um þessi
ð svarar hún að sem smáríki hljóti
að leggja áherslu á alþjóðalög og á
i aðgerða í alþjóðasamfélaginu. „Al-
ðurkenning á mannréttindum, hinu
nýja hugtaki þjóðarréttarins og mannhelgi
er nokkuð sem mér finnst að við eigum að
leggja áherslu á og þurfum að útfæra,“ seg-
ir hún.
Verðum að taka framboðið alvarlega
Öðrum þjóðum þurfi að vera ljóst að Ís-
lendingar leggi vinnu í framboðið til örygg-
isráðsins og taki það alvarlega. Ekki komi
til greina að hætta við. Íslendingar hafi tek-
ið ákvörðun um að bjóða sig fram til setu í
ráðinu og fengið til þess stuðning Norður-
landanna. „Þá verðum við að gera þetta af
fullri alvöru og heilindum og ekki kasta til
þess höndunum. Við viljum auðvitað vinna
þessa kosningabaráttu fyrst við erum komin
út í hana,“ segir Ingibjörg Sólrún.
Náist sætið ekki sé það starf sem á undan
hefur farið þó alls ekki unnið fyrir gýg. „Þá
er það engu að síður mjög gott tækifæri
fyrir okkur Íslendinga til þess að kynna
okkur á alþjóðavettvangi, kynna þá styrk-
leika sem íslenskt samfélag býr yfir og þá
möguleika sem við höfum upp á að bjóða
þannig að við komumst betur inn á kortið.
Margir velta því fyrir sér hvort Íslend-
ingar hafi eitthvað í öryggisráðið að gera yf-
irleitt og hvort þjóðin ráði við hlutverkið.
Ingibjörg Sólrún telur svo vera. „Mér finnst
það vera lokahnykkurinn í því að við séum
sjálfstæð og fullvalda þjóð að við getum
þetta,“ segir hún. Um þá gagnrýni að Ís-
lendingar muni fylgja Bandaríkjamönnum í
einu og öllu í ráðinu segir Ingibjörg Sólrún
að vel geti verið „að það hafi ýmsar þjóðir
haft af því áhyggjur, þar til þá á síðasta
ári“. Myndin hafi breyst eftir brotthvarf
bandaríska hersins frá Íslandi í fyrra.
Brotthvarfið breyti stöðu Íslands á hinu
pólitíska landakorti.
„Það eru nýjar forsendur til þess að við
getum verið sjálfstæð í okkar stefnu,“ segir
Ingibjörg Sólrún.
Meðan á dvölinni í Gana stóð hitti Ingi-
björg Sólrún António Guterres, aðal-
framkvæmdastjóra Flóttamannahjálpar
Sameinuðu þjóðanna, og ræddi við hann um
flóttamannavandann í Írak. Markmiðið með
fundinum var að fá upplýsingar um stöðu
flóttamannanna, en á næstunni hyggur
Ingibjörg Sólrún á ferð til Mið-Austurlanda.
Hún segir ljóst að staða flóttafólksins sé
skelfileg. „Eftir því sem hann segir eru
tvær milljónir Íraka flóttamenn í öðrum
löndum, í Jórdaníu, Sýrlandi og þar í kring,
og tvær milljónir flóttamanna í eigin landi.
Þetta er orðið nær óviðráðanlegt hvernig
eigi að koma öllum þessum flóttamönnum
fyrir og hvar,“ segir Ingibjörg Sólrún.
Sýrland sé eina landið sem sé opið flótta-
fólkinu eins og er, en verið sé að vinna í því
að hluti fólksins fái hæli í Kanada.
Verða líka að vera hluti af lausninni
„Í rauninni virðist ástandið bara vera að
versna, það er ekkert sem bendir til að það
muni neitt lagast,“ segir Ingibjörg Sólrún
og tekur undir að Íslendingar beri ábyrgð í
málinu þar sem fyrri ríkisstjórn studdi inn-
rás Bandaríkjanna í Írak á sínum tíma.
„Þegar ég spurði [Guterres] hvað væri til
ráða og hvað ætti að gera sagði hann mér
að spyrja þá sem ákváðu að ráðast þarna
inn. Staðan er þannig núna að ríkin sem
fóru þarna inn, sérstaklega Bandaríkin, eru
hluti af vandamálinu, en þau verða líka að
vera hluti af lausninni, þau geta ekki vikist
undan því.“
Hún segir að á fundinum með Guterres
hafi hann verið spurður sérstaklega að því
hvernig hann teldi að Íslendingar gætu orð-
ið að liði. Hann hafi útskýrt að Flótta-
mannahjálp SÞ ynni að því að reyna að
koma fyrir íröskum flóttamönnum í löndum
sem gætu tekið við töluverðum fjölda. „Við
getum ekki tekið við nema takmörkuðum
hópi,“ segir Ingibjörg Sólrún sem útilokar
þó ekki að slíkt kunni að verða gert. Yrði af
því yrði það mál unnið í samvinnu við
Flóttamannahjálp SÞ.
Gana og fundaði þar með fjölda afrískra leiðtoga
era okkur
di í Afríku“
ra flóttamanna sé skelfileg og að
tafólkinu samastað.
MEÐAL þeirra sem Ingibjörg Sólrún fundaði með í Gana var Ellen Johnson-Sirleaf, for-
seti Líberu. Johnson-Sirleaf tók við embætti í fyrra en hún er fyrsta konan sem er lýð-
ræðislega kjörin til að gegna embætti þjóðhöfðingja í Afríkuríki. „Það var mjög áhuga-
vert að hitta hana og hún er náttúrlega mikil kempa. Það er ekkert einfalt mál fyrir
konu að vinna lýðræðislegar kosningar í Afríku. Hlutur kvenna er víða rýr í Afríku en
þær konur sem maður hittir eru verulega sterkar og kraftmiklar og það þarf greinilega
til þess að ná í gegn,“ segir Ingibjörg Sólrún um fund þeirra Johnson-Sirleaf. Líbería
átti í blóðugu borgarastríði frá 1990 til 2003 og samfélagið þar þarfnast mikillar upp-
byggingar.
Johnson-Sirleaf vann um tíma hjá þróunaráætlun Sameinuðu þjóðanna (UNDP). Á
þeim tíma skrifaði hún skýrslu ásamt Elisabeth Rehn, fyrrum varnarmálaráðherra Finn-
lands, um áhrif stríðs á stöðu kvenna. Ingibjörg Sólrún kveðst telja að sú skýrsla hafi
breytt viðhorfi margra, til dæmis til friðargæslu og þess að senda konur í slík störf. Um
þessar mundir sé Johnson-Sirleaf að skipuleggja ráðstefnu sem haldin verður í byrjun
árs 2009 um konur og þróun í Líberíu.
Á fundinum hafi þær meðal annars rætt hversu lítið er fjallað um Líberíu í fjölmiðlum
eftir að stríðinu í landinu lauk. „Við heyrum ekki af uppbyggingarstarfinu, af því sem
er að gerast jákvætt,“ segir Ingibjörg Sólrún.
Fundur Ingibjörg Sólrún slær á létta strengi með forseta Líberíu, Ellen Johnson-Sirleaf.
Kraftmiklar stjórnmálakonur
g er þeirrar skoðunar
við þurfum að vinna
r okkar heimavinnu í
fnum öryggisráðsins.
urfum að skilgreina
r erindi okkar og verk-
öryggisráðinu og sýn
r á öryggisráðið og
einuðu þjóðirnar.
Morgunblaðið/Frikki
Málefni tengd verndbarna og efni refs-ireglna í því skynivoru
helsta umræðuefnið
á nýlegum fundi
norrænna dóms-
málaráðherra, sem
haldinn var í Finn-
landi. Sérstaklega
var rætt um leiðir
til að hindra, að
netið sé notað til að
lokka börn til kyn-
ferðislegs sambands
og hvernig bregðast
megi við hættum af
þessum toga með
refsireglum.
Ákveðið var, að
ríkislögreglustjórar
landanna skyldu
ræða sameiginlegar
aðgerðir Norð-
urlanda gegn mis-
notkun á netinu
gegn börnum á
fundi sínum í ágúst
og leggja til grund-
vallar skýrslu frá norska
dómsmálaráðuneytinu um
varnarráðstafanir í þágu
barna. Norrænir ríkissaksókn-
arar ræddu þetta mál á fundi
sínum hér í Reykjavík um
miðjan júní. Dómsmálaráð-
herrarnir stefna að aukafundi
um málið í desember í Ósló.
,,Grooming“ eða nettæling
Það kallast ,,grooming“ í
breskri löggjöf, þegar fullorð-
inn einstaklingur stofnar til
sambands við barn á netinu og
ræktar það í því skyni að hitta
barnið síðar í kynferðislegum
tilgangi. Hafa Bretar sett í lög
sérstakt refsiákvæði um net-
tælingu og Norðmenn fetað í
fótspor þeirra.
Nettælingu má lýsa þannig,
að fullorðinn einstaklingur
leitar eftir persónulegum
,,prófíl“ barns á netinu eða
fylgist með samskiptum barna
á spjallrásum í leit að fórn-
arlambi með kynferðistengsl í
huga. Síðan setur hann sig í
samband við barn, oft undir
því yfirskini að hann sé einnig
barn, og ávinnur sér traust
þess, t.d. með að sýna því um-
hyggju. Smám saman stofnar
hinn fullorðni til náins tilfinn-
inga- og trúnaðarsambands
við barnið. Hann reynir á
sambandið með kröfum og
óskum og hreyfir við kynferð-
islegum efnum til að athuga
þolmörk barnsins. Sýni barnið
mótþróa slítur hinn fullorðni
sambandinu við barnið eða
reynir nýja leið til að afla sér
trausts.
Þegar hinn fullorðni telur
sig öruggan í sambandi sínu
við barnið upplýsir hann
smám saman um eigin hag og
stingur síðan upp á fundi, þar
sem kynferðisbrotið á sér
stað. Dæmigert er að barnið
vilji ekki horfast í augu við að
hinn fullorðni hafi þessi áform,
eða það þori ekki að segja öðr-
um frá af ótta við viðbrögð
hans.
Íslensk löggjöf
Hér hefur verið upplýst um
fullorðna einstaklinga með
ráðagerðir á netinu um að
hitta barn á tilteknum stað og
hafa við það kynferðismök.
Í greinargerð sem fylgdi
norska frumvarpinu um net-
tælingu er m.a. fjallað um nor-
rænan rétt til upplýsinga og
samanburðar en þar segir m.a.
að ákvæðið um tilraun til
brots í 20. gr almennra hegn-
ingarlaga hér á landi heimili
refsingu fyrir verknað á fyrra
stigi en sam-
kvæmt norskum
rétti.
Ríkissaksóknari
hefur nú þegar
gefið út þrjár
ákærur í málum
þar sem menn
eru sóttir til saka
fyrir nettælingu,
þ.e. tilraun til
kynferðisbrots
gegn 13 ára
stúlku í samræmi
við ráðagerðir í
tölvusamskiptum
á spjallrás á net-
inu. Málin hafa
verið þingfest og
verður aðal-
meðferð í þeim að
hausti. Að sögn
ríkissaksóknara
má búast við að
gefnar verði út
fleiri sambæri-
legar ákærur á næstunni,
enda liggja málsgögn þegar
fyrir hjá embættinu.
Telji dómstólar unnt að
refsa fyrir nettælingu á
grundvelli þessa ákvæðis al-
mennra hegningarlaga, má
segja, að í íslenskum lögum sé
að finna refsivernd gegn þessu
ógnvekjandi athæfi gegn börn-
um. Komi í ljós, að dómstólar
telji lagaheimildir til refsingar
ekki fyrir hendi, er nauðsyn-
legt að bregðast við með nýju
lagaákvæði og má þá líta bæði
til Bretlands og Noregs.
Heimildir lögreglu
Samhliða því sem tryggt er,
að refsiheimildir séu fyrir
hendi, þarf að treysta þátttöku
okkar í alþjóðlegri lögreglu-
samvinnu um þessi mál. Þá
þarf að skoða til hlítar, hvort
lögregla hafi nægar heimildir
til að grípa inn í þá atburða-
rás, þegar barn verður fyrir
árás frá óþekktum árás-
armanni á netinu.
Hér varð töluverð andstaða
á alþingi fyrir nokkrum miss-
erum, þegar við Sturla Böðv-
arsson, þáverandi samgöngu-
ráðherra, stóðum að tillögu
um að auðvelda miðlun og
geymslu á svonefndum IP-
tölum, en með þeim er unnt að
rekja tölvusamskipti. Vorum
við sakaðir um, að vilja ganga
um of á friðhelgi einstaklinga
með tillögum okkar og var
Ágúst Ólafur Ágústsson, vara-
formaður Samfylkingarinnar,
þar fremstur í flokki meðal
þingmanna.
Án heimilda og leiða til að
rekja tafarlaust tölvusamskipti
kunna lögreglu að vera allar
bjargir bannaðar í málum sem
þessum. Skjót og fumlaus við-
brögð á réttu augnabliki geta
skipt sköpum til að standa
brotamann að verki. Í Noregi
eru hugmyndir um að setja á
fót beina kæruleið (svokall-
aðan rauðan hnapp) til lög-
reglu, bæði í gegnum netið og
sérstakt símanúmer. Lögregla
gæti síðan tekið við þræði
barnsins og rakið hann til
upphafs síns. Raunar hafa
Norðmenn lagt drög að því að
koma á fót sérstakri lög-
reglustöð, sem starfi aðeins í
netheimum.
Vernd
barna gegn
nettælingu
Eftir Björn Bjarnason
Björn Bjarnason
»Refsiheim-ildir gegn
nettælingu og
heimildir lög-
reglu eru lyk-
ilatriði.
Höfundur er dóms- og
kirkjumálaráðherra.