Morgunblaðið - 05.07.2007, Side 26

26 FIMMTUDAGUR 5. JÚLÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
SAMTÖK sveitarfélaga á höf-
uðborgarsvæðinu ályktuðu um al-
menningssamgöngur á svæðinu á
fundi sínum þann 25. júní sl. Tillög-
urnar eru eftirfarandi:
1. Ríkisvaldið komi
að rekstri (stofnleiða)
tengileiða á höfuðborg-
arsvæðinu líkt og
þeirra leiða sem farnar
eru á milli sveitarfé-
laga á landsbyggðinni.
2. Virðisaukaskattur
af almennum aðföng-
um, kaupa á nýjum
vögnum, trygging-
argjaldi launa, olíu-
gjöldum og bifreiða-
gjöldum falla niður ef
um almennings-
samgöngur er að ræða.
3. Ríkisvaldið (sam-
gönguyfirvöld) setji markmið um að
almenningssamgöngur og leigubílar
hafi forgang í umferð til að flýta fyr-
ir þessum samgöngumáta.
Hér er um að ræða mjög hóflegar
tillögur og ágætlega rökstuddar.
Meginatriðið er krafan um að rík-
isvaldið gæti jafnræðis gagnvart al-
menningssamgöngum hvar sem er á
landinu. Staðreynd er að ríkissjóður
kemur ekkert að almennings-
samgöngum á höfuðborgarsvæðinu.
Þvert á móti hefur ríkissjóður bein-
ar tekjur af rekstri Strætó bs. og
áætlað er að fyrirtækið hafi greitt
a.m.k. 300 millj. kr. í
skatta til ríkissjóðs árið
2006. Á því ári var tap á
rekstri Strætó bs. um
530 millj. kr. Þann
reikning bera sveit-
arfélög á höfuðborg-
arsvæðinu. Umræddar
tillögur miða einfald-
lega að því að Strætó
bs. verði búin sömu
rekstrarskilyrði og
öðrum almennings-
samgöngum að því er
varðar stofnleiðir. Við
horfum til þess að rút-
ur og annar ferðamáti á
landsbyggðinni njóta umtalsverðs
stuðnings ríkisvaldsins með skattaí-
vilnun og beinum styrkjum. Þessi
mismunun kom berlega í ljós þegar
Strætó bs. hóf reglulegar ferðir til
Akraness, en ríkið styrkir Akra-
nesbæ vegna kostnaðarþátttöku
bæjarins.
Í Morgunblaðinu 27. júní eru
þessar hóflegu og sjálfsögðu tillögur
bornar undir fjármálaráðherra. Seg-
ist ráðherra hafa „engar áætlanir
um aðkomu að þessu málefni“ og á
honum að skilja að sjálfur stöð-
ugleikinn í efnahagslífinu sé í húfi.
Nauðsynlegt er í þessu sambandi að
minna fjármálaráðherra á tvær
stefnumarkandi samþykktir sem
hljóta að vera leiðarljós ráðherra
Sjálfstæðisflokksins.
Í fyrsta lagi samþykktu sjálfstæð-
ismenn á glæsilegum landsfundi sín-
um 12. apríl sl. ályktun um sam-
göngumál. Í ályktuninni segir:
„Landsfundur hvetur til þess að
stutt sé við vistvænar samgöngur og
ferðavenjur. Almenningssamgöngur
í þéttbýli þarf að efla og ljóst er að
þær njóta ekki sama stuðnings úr
ríkissjóði og langferðabílar. Því þarf
að breyta.“ Skýrt og greinilegt. Og
áfram: „Skoðaðar verði leiðir til að
efla almenningssamgöngur í sam-
starfi við sveitarfélögin, svo sem
með akreinum fyrir forgangs-
umferð.“
Hin samþykktin sem fjár-
málaráðherra þarf að rifja upp er
stefnuyfirlýsing ríkisstjórnarinnar
frá 23. maí sl. Í kafla um skattaum-
hverfi stendur: „Þá skal stefnt að því
að umhverfisþættir fái aukið vægi í
skattastefnunni. Kerfi óbeinna
skatta, s.s. vörugjalda og virð-
isaukaskatts, verði endurskoðað.“
Og í kafla um búsetu- og atvinnu-
svæði: „Ráðist verði í stórátak í sam-
göngumálum og aukin áhersla lögð á
umferðaröryggi og almennings-
samgöngur. Ríkisstjórnin mun beita
sér sérstaklega fyrir úrbótum á
samgöngukerfi höfuðborgarsvæð-
isins.“
Hófleg og sjálfsögð krafa sveitar-
félaga á höfuðborgarsvæðinu er því
ekki einungis í samræmi við vilja
sjálfstæðismanna, heldur einnig í
anda stefnuyfirlýsingar ríkisstjórn-
arinnar. Ekki verður öðru trúað en
að fjármálaráðherra ætli að vinna að
framgangi fyrrgreindra samþykkta
um eflingu almenningssamgangna á
höfuðborgarsvæðinu.
Um almenningssamgöngur
á höfuðborgarsvæðinu
Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson
kemur með ábendingar til
fjármálaráðherra
»Ekki verður öðrutrúað en að fjár-
málaráðherra ætli að
vinna að framgangi
fyrrgreindra samþykkta
um eflingu almennings-
samgangna á höf-
uðborgarsvæðinu.
Vilhjálmur Þ.
Vilhjálmsson
Höfundur er borgarstjóri í Reykjavík.
KAUPFÉLAG Skagfirðinga, sem
er í eigu almennra félagsmanna í
Skagafirði, og stjórnendur þess,
hafa á síðastliðnu ári selt meginhluta
stofnfjárbréfa sinna í
Sparisjóði Skaga-
fjarðar út úr héraðinu.
Kaupendur voru fyr-
irtæki og ein-
staklingar í viðskipta-
lífinu, sem meðal
annars tengjast Spari-
sjóði Mýrasýslu og
gömlu Sambandsfyr-
irtækjunum. Þessir
nýju stofnfjáreigendur
hafa nú eignast meiri-
hluta stofnfjárbréfa í
sparisjóðnum okkar
og stefna nú á þessum
dögum, ásamt stjórn-
endum Kaupfélags
Skagfirðinga, að yf-
irtöku sjóðsins og
leggja hann niður.
Ekkert er við því að
segja þótt ein-
staklingar selji hlut
sinn úr héraði en
spyrja má að því hvaða
hagsmunir liggja að
baki þegar Kaupfélag
Skagfirðinga selur
hluti sína, án þess að
hafa fyrir því að bjóða
stofnfjárbréfin til sölu í heimabyggð,
í grasrót Kaupfélagsins sjálfs. Ég
veit að ekki skortir áhuga heima fyr-
ir að kaupa hluti í sjóðnum. Með því
væri verið að fjölga viðskiptaaðilum
og skjóta styrkari fótum undir starf-
semi hans.
Tillaga mín ekki tekin fyrir
Það er einnig ótrúlegt að meiri-
hluti stjórnar sjóðsins hafi í tvígang
komið í veg fyrir að tillaga mín verði
tekin fyrir á fundi stofnfjáreigenda.
En hún gerir ráð fyrir aukningu
stofnfjár um 200 milljónir til al-
mennings í Skagafirði.
Með því að hafna tillögu minni var
augljóslega unnið gegn hagsmunum
sparisjóðsins og Skagfirðinga. Unn-
ið gegn héraðinu í heild.
Sparisjóður Skagafjarðar hefur
mikil sóknarfæri sem fjár-
málastofnun í héraðslegri eigu. Hins
vegar hefur meirihluti stjórnar
sparisjóðsins unnið að því hörðum
höndum að gera stöðu hans sem
versta í augum almennings á op-
inberum vettvangi. Haft er eftir
stjórnarformanni sparisjóðsins,
Ólafi Jónssyni, sem jafnframt er
sparisjóðsstjóri Sparisjóðs Siglfirð-
inga, í Morgunblaðinu
26. júní síðastliðinn að
„stjórnin telji sjóðinn
ekki rekstrarhæfan í
núverandi mynd, þrátt
fyrir 200 milljón króna
stofnfjáraukningu.“
Stofnfjáraukning heima
fyrir hafi ekkert að
segja og því komi til-
laga mín ekki til greina.
Hvað í ósköpunum er
þessi maður að gera í
stjórn Sparisjóðs
Skagafjarðar.
Að sitja báðum
megin við borðið
Hvergi hefur annað
komið fram en tillaga
mín væri fyrsta skrefið
til þess að gera spari-
sjóðinn að öflugri fjár-
málastofnun í heima-
byggð.
Það má velta fyrir
sér hagsmunum þeirra
sem sjá hag sinn í að
tala Sparisjóð Skaga-
fjarðar niður samtímis
og verið er að leggja
hann inn í annan sparisjóð, sem við-
komandi er í forsvari fyrir. Rétt er
að minna á að Sparisjóður Mýra-
sýslu á Sparisjóð Siglufjarðar að
fullu en hann á að fá okkar sjóð á
silfurfati. Segja má að þarna séu
sömu hagsmunaaðilar beggja vegna
borðsins.
Hagsmunir Skagfirðinga í húfi.
Í fjölmiðlum undanfarið hefur ver-
ið reynt að gera lítið úr áhrifum
Kaupfélags Skagfirðinga á fram-
gang mála að undanförnu. Það er
aumt yfirklór, þar sem Sigurjón R.
Rafnsson aðstoðarkaupfélagsstjóri
K.S. og Ágúst Guðmundsson deild-
arstjóri K.S. eru fulltrúar þess í
stjórn Sparisjóðs Skagafjarðar og
ráða málum þar. Hverra hagsmuna
eru þeir að gæta? Hvað gengur þeim
til?
Hvað gengur
mönnum til?
Gísli Árnason skrifar
um Sparisjóð Skagafjarðar
Gísli Árnason
»Með því aðhafna tillögu
minni var aug-
ljóslega unnið
gegn hags-
munum spari-
sjóðsins og
Skagfirðinga.
Unnið gegn hér-
aðinu í heild.
Höfundur er stofnfjáreigandi
í Sparisjóði Skagafjarðar.
HÚN kom eins og þruma úr
heiðskíru lofti fréttin um að
ákveðið hefði verið að slíta Eign-
arhaldsfélagi Samvinnutrygginga
og greiða 30 milljarða til fyrrum
tryggingartaka félagsins. Voru
þeir án efa margir sem sátu
sveittir og reyndu að rifja upp
hvar þeir tryggðu bíl-
inn og húsið árið 1987
eða reyndu að grafa í
kjallaranum eftir
gömlum iðgjaldskvitt-
unum. Þeir hinir sömu
verða þó samkvæmt
fréttum líklega að bíða
fram á haust til að
heyra hvort og hversu
mikið þeir kunni að
vinna í Samvinnu-
tryggingalottóinu. Sú
spurning hefur aftur á
móti vaknað hvort
Samvinnutryggingar
séu samvinnufélag eða ekki. Ef
um samvinnufélag er að ræða
kann nefnilega vafi að leika á því
hvort réttilega hafi verið staðið að
ákvörðun um félagsslit Sam-
vinnutrygginga. Samvinnutrygg-
ingar voru hluti af gamla SÍS
veldinu og því kann að hljóma
augljóst að um samvinnufélag sé
að ræða. Svo er hins vegar ekki.
Samkvæmt lögum um sam-
vinnufélög nr. 22/1991 eru sam-
vinnufélög félög sem stofnuð eru á
samvinnugrundvelli með því mark-
miði að efla hag félagsmanna eftir
viðskiptalegri þátttöku þeirra í fé-
laginu. Aðili að samvinnufélagi
verða menn með greiðslu aðild-
argjalds sem leggst í stofnsjóð fé-
lagsins. Fjöldi félagsmanna getur
því verið mismunandi og stofn-
sjóður miðast ekki við fastákveðna
fjárhæð. Ólíkt hlutafjáreign geta
eigendur ekki selt réttindi sín í
samvinnufélagi og þau erfast ekki
heldur. Æðsta vald í málefnum
samvinnufélags er í höndum fé-
lagsfundar og þar gildir sú sér-
staka regla að allir félagsmenn
hafa jafnan atkvæðisrétt, þó frá
því megi víkja.
Tryggingarfélagið Sam-
vinnutryggingar var stofnað árið
1946 sem svonefnt gagnkvæmt
tryggingarfélag. Samband ís-
lenskra samvinnufélaga og félög
innan vébanda þess lögðu fram
stofnfé félagsins en vegna þess að
um gagnkvæmt tryggingarfélag
var að ræða voru það í raun og
veru tryggingartakar hverju sinni
sem töldust eigendur Sam-
vinnutrygginga. Að forminu til
voru Samvinnutryggingar því ekki
samvinnufélag heldur gagnkvæmt
tryggingarfélag er
laut fyrst og fremst
lögum um slíka starf-
semi. Samþykktir
þess greina það líka
með ýmsum hætti frá
samvinnufélögum.
Þannig er í sam-
þykktunum gert ráð
fyrir því að æðsta
vald í málefnum fé-
lagsins sé í höndum
36 manna full-
trúaráðs sem lengst-
um var kosið af aðal-
fundi Sambands
íslenskra samvinnufélaga. Hvorki
er því gert ráð fyrir félagsfundi
líkt og í samvinnufélögum né held-
ur hinum jafna atkvæðisrétti fé-
lagsmanna sem telja má eitt meg-
ineinkenni
samvinnufélagsrekstrar. Í Sam-
vinnutryggingum var heldur ekki
um að ræða greiðslu aðildargjalds
í stofnsjóð líkt og í samvinnu-
félögum, heldur eignaraðild bund-
in við tryggingartaka á hverjum
tíma. Í samþykktum Sam-
vinnutrygginga var jafnframt að
finna sérstakt ákvæði um hvernig
fara skyldi með slit félagsins.
Hreinni eign félagsins skyldi þá
skipt milli tryggingartaka sem síð-
ustu tvö almanaksárin fyrir skipt-
in tryggðu hjá því í hlutfalli við ið-
gjaldsgreiðslur þeirra þau ár.
Greindi rekstur Samvinnutrygg-
inga sig því að verulegu leyti frá
hefðbundnum rekstri samvinnu-
félaga.
Í lok samþykkta Samvinnu-
trygginga er þó tekið fram að um
þau atriði sem ákvæði samþykkt-
anna taka ekki til skuli fara eftir
ákvæðum laga um samvinnufélög
og laga um vátryggingarstarfsemi,
eftir því sem við á. Gátu stofnend-
urnir því augljóslega ekki stillt sig
um að leggja Samvinnutrygg-
ingum sömu lífsreglur og öðrum
félögum Samvinnuhreyfing-
arinnar. Jafnframt skráðu for-
svarsmenn þess félagið á sam-
vinnufélagaskrá og er
Eignarhaldsfélag Samvinnutrygg-
inga skráð sem svf. í Fyr-
irtækjaskrá Ríkisskattstjóra.
Skráning félags skiptir þó ekki
sköpum um hvers kyns það telst,
heldur hvernig rekstri þess hefur
verið háttað í raun og veru. Hefur
Hæstiréttur þannig svipt ein-
staklinga því ábyrgðarskjóli sem
hlutafélag veitir mönnum, ef félag
hefur ekki verið rekið í reynd sem
hlutafélag þrátt fyrir að vera
skrásett sem slíkt. Að mati und-
irritaðs voru Samvinnutryggingar
G/T hvorki stofnaðar né reknar í
samvinnufélagsformi og standa því
ekki undir þeim heiðri sem þeim
voru sýndar með skráningu á sam-
vinnufélagaskrá.
Samvinnufélag eða ekki sam-
vinnufélag var sú spurning sem
lagt var upp með. „Ekki sam-
vinnufélag“ er að mati undirritaðs
svarið við þeirri spurningu. Sam-
vinnutryggingar voru gagnkvæmt
tryggingarfélag er laut lögum um
vátryggingastarfsemi og sam-
þykktum félagsins. Er fram-
angreindar reglur þraut bar þó
samkvæmt samþykktum félagsins
að taka mið af lögum um sam-
vinnufélög eftir því sem við gat
átt. Ákvörðun um slit Sam-
vinnutrygginga var tekin með lög-
mætum hætti af fulltrúaráði fé-
lagsins sem æðsta valdi í
málefnum þess. Hvort sá fram-
kvæmdamáti á slitum félagsins
sem ákveðin var með stofnun fjár-
festingafélagsins Gift sé hinn eini
rétti er ekki spurning sem hér var
leitað svara við. Í ljósi samsetn-
ingar eigna félagsins er þó vand-
séð að það hafi verið gerlegt með
öðrum hætti. Það sem þar hlýtur
þó að skipta mestu máli er að
mikilvægasta regla félagaréttar,
jafnræðisreglan, verði í heiðri höfð
og hagsmuna allra eigenda gætt,
jafnt stórra sem smárra.
Að vera eða vera ekki
samvinnufélag?
Sigurður R. Arnalds leitar
svara við því hvort Sam-
vinnutryggingar hafi verið
samvinnufélag eða ekki.
Sigurður R. Arnalds
» Að mati undirritaðsvoru Samvinnu-
tryggingar G/T hvorki
stofnaðar né reknar í
samvinnufélags-
formi …
Höfundur er hæstaréttarlögmaður
og aðjúnkt við Háskólann Bifröst.
Kristinn Pétursson | 5. júlí
Nóg komið af tilrauna-
starfsemi með þorsk-
stofninn
SÍÐUSTU 10 ár, 1995-
2005, hefur verið farið
94,5% að tillögum Haf-
rannsóknastofnunar.
Frávik er ekki nema
5,5%, sem telst innan
skekkjumarka miðað við nákvæmni
ganga Hafró. Frávikið er 126 þús-
und tonn af þorski, sem er ekki
nema 12.600 tonn árlega að með-
alatali. Þetta telst að fara 100% eftir
ráðgjöfinni – tölfræðilega séð.
Á þessum 10 árum hefur Hafrann-
sóknastofnun beitt röngu fráviks-
mati árlega, „árlegt endurmat“. Þá
er eldri stofnstærðum þorsks breytt
aftur í tímann – í stað þess að við-
urkenna hækkaðan dánarstuðul
þorsks, sem er áætlaður 18% í gögn-
um ráðgjafa en 28% að meðaltali í
raun þessi 10 ár.
Meira: kristinnp.blog.is
NETGREINAR