Morgunblaðið - 25.08.2007, Síða 36

36 LAUGARDAGUR 25. ÁGÚST 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
EITT sem mér finnst orðið mjög
áberandi í þjóðfélagi okkar er
menntasnobb. Það er eins og fólk sé
ekki metið sem frambærilegir
starfskraftar nema það
sé með háskóla-
menntun og þá helst
með meistaragráðu
eða doktorsgráðu. Iðn-
nám er lítils metið þó
að það sé oft fjögurra
ára langt og þar ofan á
meistaranám. Það er
ekki nógu fínt að vera
verkmenntaður og oft
á tíðum er stúdents-
prófið meira metið.
Ég veit dæmi þess
að kona sem er með
meistarapróf í iðnnámi
og hafði rekið fyr-
irtæki í fjöldamörg ár fékk lægri
laun hjá Landspítala – háskóla-
sjúkrahúsi en kona með gamalt
stúdentspróf og enga aðra menntun.
Það er mjög algengt að fólk ný-
komið úr háskólanámi, með fínar
prófgráður, sé ráðið til fyrirtækja og
fái einhvern „stjóra“ titil. Þar með
orðið yfirmenn starfsmanna sem
búnir eru að vinna fjöldamörg ár hjá
fyrirtækinu, með mikla starfs-
reynslu og hafa fjölda námskeiða að
baki.
Háskólamenntaða fólkið hefur yf-
irleitt enga starfreynslu en fer samt
oft á tíðum á miklu hærri laun en
þessir starfsmenn.
Auðvitað finnst mér mikilvægt að
ungt fólk sé með góða menntun, og
ég veit að við foreldrarnir hvetjum
börnin okkar frekar til að fara í há-
skólanám heldur en í verknám.
Hvers vegna er það? Jú, vegna
þess að fólk verður vart við það hug-
arfar í þjóðfélaginu að háskólanám
sé meira metið en annað nám. Oft er
talað um „æðri menntun“ í þessu
sambandi.
Þetta þarf að breytast. Það kemur
að því að markaðurinn verður full-
mettur af háskólamenntuðu fólki.
En það er margt sem hefur breyst
í rétta átt, til dæmis þegar fólk er
ráðið til starfa. Eldra fólk og fólk
með reynslu í mann-
legum samskiptum er í
dag eftirsóttari starfs-
kraftar en áður var. At-
vinnurekendur leggja í
dag meiri áherslu á líð-
an starfsmanna sinna í
vinnunni og góð sam-
skipti starfsmanna og
yfirmanna. Því það
skiptir máli í rekstri
fyrirtækja.
Þá er það fast-
eignamarkaðurinn, þar
finnst mér vera algjör
geðveiki í gangi. Fyrir
um það bil þremur ár-
um rauk fasteignaverð upp úr öllu
valdi. Og ég meina öllu valdi því fast-
eignaverð er óraunhæft miðað við
kaupmátt venjulegs fólks. Ungt fólk
sem er að byrja að stofna heimili er
skuldsett í topp við það að kaupa sér
þak yfir höfuðið. Þeir sem græða
mest á þessu eru bankarnir og fast-
eignasalarnir.
Af hverju er ekki hægt að hafa
sama fyrirkomulag og á Norð-
urlöndunum þar sem fólk borgar
lága leigu en er samt með öruggt
húsnæði?
Vegna þess að það er tönglast á
því, og þá sérstaklega af sjálfstæð-
ismönnum, að þetta fyrirkomulag sé
eins konar frjálsræði því með þess-
um hætti eignist fólk húsnæðið. En
það er alger fjarstæða, það eru lána-
stofnanir sem eiga húsin okkar en
ekki við.
Að síðustu langar mig að koma
með hugleiðingar um skilnaði. Eins
og oft hefur komið fram eru skiln-
aðir eitt erfiðasta sorgarferli sem
maðurinn lendir í. Það er ekki bara
að höfnunin er gífurleg, heldur oft á
tíðum missir fólk algjörlega tengsl
við fjölskyldu hins aðilans, jafnvel
þótt það hafi verið gift í tugi ára.
Mjög oft hættir þessi fjölskylda að
hafa samband við fyrrverandi maka,
sérstaklega þegar nýr aðili er kom-
inn inn í spilið, börnin verða fyrir
áfalli og oft hrynur efnahagurinn.
Enginn kemur til þeirra og segir:
„ég samhryggist ykkur“. Enginn
tekur utan um það þó fólk sé nið-
urbrotið af sorg, líkt og gert er ef
maki deyr. Fólk talar ekki um skiln-
aðinn nema við nánustu vini og verð-
ur að gjöra svo vel að halda andlitinu
hvernig sem því líður. En það er yf-
irbugað af sorg og á erfitt með að
fela það. Þeir sem ekki hafa lent í
skilnaði hafa lítinn skilning á því
hvernig því líður og láta það berlega
í ljós að það eigi að vera búið að
jafna sig eftir nokkra mánuði, en
það tekur mörg ár að ná sér eftir
svona áfall og alla ævi verður ör á
sálinni.
Að lokum, eiginhagsmunastefna
og gróðafíkn er orðið allsráðandi í
heiminum.
Það sem skiptir máli í lífinu er að
fólk sé ekki afskiptalaust um líðan
annarra og umgangist hvað annað af
virðingu, umburðarlyndi og kær-
leika.
Mér er ekki sama –
Ýmsar hugleiðingar
Gunnur Inga Einarsdóttir
fjallar um starfsmenntun,
launakjör, fasteignamarkaðinn
og skilnaði hjóna
» Í þessari grein gagn-rýni ég ýmislegt
sem betur má fara í
þjóðfélagi okkar. Ég
mun fjalla um ýmis mál-
efni sem eru mér og
fleirum mjög hugleikin.
Gunnur Inga
Einarsdóttir
Höfundur er ritari og hársnyrtir.
Í RITSTJÓRNARGREIN í
Morgunblaðinu hinn 10. ágúst sl.
eru gagnrýnd lausatök sem virð-
ast vera á framfylgd laga og
reglna á opinberum íslenzkum
markaði. Er þar sérstaklega
vitnað til lögbrota, þar sem sett-
um reglum um flöggunarskyldu í
Kauphöll Íslands hafði ekki ver-
ið fylgt. Og leiðarahöfundur
upplýsir að: „Í hinum eng-
ilsaxneska heimi eru reglur um
viðskipti á opinberum mörk-
uðum mjög strangar. Þeir sem
brjóta þær reglur hafa verra af.“
Ekki er erindið að bera í
bætifláka fyrir afbrotamenn í
viðskiptum. En spurningar
vakna við ádrepuna: Höfum við
ekki mýmörg dæmi um opinber
viðskipti á umliðnum árum, sem
fjölmiðlum hefir ekki þótt um-
talsverð, þótt margfalt stærri
væru í sniðum en þau, sem
Morgunblaðið ræðir í leið-
aranum 10. ágúst?
Menn geta t.d. reynt að fletta
upp í forystugreinum sölunni á
hinu svonefnda SR-mjöli án ár-
angurs. Voru þó allar síldarverk-
smiðjur ríkisins, ásamt fylgifé,
seldar fyrir einn þriðja hlutar af
bókuðu eiginfé, sem var þó langt
undir réttu markaðsverði. Og
ekki seldar hæstbjóðanda, enda
næstfrægustu einkavinaviðskipti
á stjórnarárum Framsóknar og
Sjálfstæðisflokks, og er þó af
ýmsu mikilfenglegu að taka.
Frægustu viðskiptin eru vafa-
laust sala á eignarhlut Lands-
banka Íslands í Vátrygging-
arfélagi Íslands. Sá hlutur var
seldur hinum svonefnda S-hópi
fyrir 6,8 milljarða króna. Þann
hlut seldu hinir afturgengnu
SÍS-arar þremur árum síðar fyr-
ir 31 milljarð króna – þrjúþús-
undogeitthundrað milljónir
króna.
Hafi fjölmiðlar gert þeim
vinnubrögðum skil hefir það far-
ið framhjá undirrituðum. Nema
það þyki koma málinu við við-
bragð Morgunblaðsins, þegar
höfuðpaur viðskiptanna, Finnur
Ingólfsson, var orðaður við for-
mennsku í Framsóknarflokknum
eftir að Halldór Ásgrímsson var
oltinn um hrygg. Þá þótti
blaðinu, sem Framsókn myndi
himin höndum taka með því að
skáka fjárglæframanni í for-
mannsstólinn, enda marg-
reyndur maður í opinberum við-
skiptum, sem hann hefir „ekki
haft verra af.“
Undarleg þögn hefir ríkt á
fjölmiðlum um hin stórbrotnu
opinberu viðskipti, þegar þáver-
andi utanríkisráðherra, Halldór
Ásgrímsson, skákaði Íslenzkum
aðalverktökum yfir til formanns
einkavæðingarnefndar, fyrrver-
andi aðstoðarmanns síns, Jóns
Sveinssonar og hans nóta.
Skyldu menn þó halda að ýmsa
fýsti að sjá ofan í saumana á
þeim gerningi. T.d. matsverð
tækja á Vellinum eða lóða í
Blikastaðalandi, svo eitthvað sé
nefnt.
Það er kannski ekki að undra
að menn nenni ekki að reka upp
stór augu, þótt landsráðamenn-
irnir gauki milljörðum að vinum
sínum og flokksgæðingum, haf-
andi í huga þjóðarránið miklar,
þegar þjóðareign fiskimiðanna
var færð örfáum útvöldum að
gjöf.
Og víst er um það, að reglur
um opinber viðskipti á Íslandi
virðast ekki mjög strangar.
A.m.k. hafa þeir „ekki verra af“
sem þær brjóta, enda flagga
fjölmiðlar ekki í hálfa stöng, þótt
fjárplógsmennirnir fari sínu
fram.
Sverrir Hermannsson
Mannamunur
Höfundur er fv. alþingismaður.
HEILBRIGÐI er forsenda lífs-
gæða og grundvöllur framfara.
Ótrygg heilbrigð-
isþjónusta ógnar vel-
ferð almennings og
ógnar jafnframt hag-
vexti. Uppbygging
sjúkrahúsa og heilsu-
gæslu var baráttumál
á fyrri tíð en nú um
stundir er frekar
rætt um þjónustuna
sem taumlausan út-
gjaldalið þar sem
skortir mannafla,
tíma og húsnæði.
Torvelt er að líta á
Landspítala – há-
skólasjúkrahús sem dýrmætan
hornstein samfélagsins á meðan
um hann er rætt sem byrði vegna
óhóflegra útgjalda og vandræða
vegna aldraðra og sjúkra sem
þangað leita.
Allir Íslendingar njóta á einn
eða annan hátt þjónustu Landspít-
ala – háskólasjúkrahúss. Allar
heilbrigðisstofnanir landsins reiða
sig á sérhæfða þjónustu Landspít-
alans. Spítalinn gegnir lykilhlut-
verki í menntun heilbrigðisstétta,
þar starfa virtustu fræðimenn á
öllum sviðum heilbrigðisvísinda og
spítalinn er miðstöð rannsókna
sem eflast með ári hverju. Spít-
alinn er stærsti vinnustaður lands-
ins og vettvangur verðmætasköp-
unar. Samfélag fólks sem starfar á
Landspítalanum er á stærð við
stórt bæjarfélag hér á landi.
Hvergi er samankomin jafnmikil
þekking á dýrmætustu eign okkar,
heilsunni.
Traustur grunnur
heilbrigðisþjónustu er
jafnmikilvægur og
traustur grunnur brú-
ar yfir ólgandi á.
Fáum dettur í hug að
slá slöku við við bygg-
ingu og viðhald slíkr-
ar brúar. Sama gildir
um skipulag og við-
hald heilbrigðisþjón-
ustu. Þar má aldrei
slá slöku við. Heil-
brigðisþjónusta kostar
fé og mannafla og það
er hlutverk íslensku
þjóðarinnar að bera sameiginlega
ábyrgð á þessari þjónustu. Við
þurfum að hugsa til framtíðar og
vera reiðubúin til að verja stórum
hluta af sameiginlegum sjóði til að
mæta þörfum okkar á þessu sviði.
Í kosningunum í maí síðast-
liðnum var stundum rætt um mál-
efni sjúkra og aldraðra, – stundum
en ekki nógu oft. Heilbrigð-
isstarfsmenn ræða af og til op-
inberlega um leiðir til framfara,
en ekki nógu oft. Fjölmiðlar ræða
öðru hvoru um málefni heilbrigð-
isþjónustunnar, en ekki nógu oft.
Betur þarf að leggja hlustir við
raddir sjúkra og aðstandenda.
Undanfarinn áratug hefur verið
lagður grunnur að velgengni ís-
lenskra fyrirtækja og stjórnendur
þeirra hafa skapað ný viðmið hér
á landi um árangursríkar aðferðir.
Hagnaður fyrirtækjanna hefur
fært ríkissjóði dýrmætar skatta-
tekjur. Það er sómi Íslendinga að
nýta þá fjármuni til að bæta stöðu
sjúkra og aldraðra. Ríkisstjórnin
hefur kynnt hugmyndir sínar um
eflingu velferðarkerfisins. Leið-
irnar eru margar, verkefnið marg-
slungið og áríðandi að hugmynda-
flug, hugrekki og víðsýni ráði þar
för. Rödd fólksins og faglegt mat
heilbrigðisstarfsmanna er dýr-
mætt veganesti fyrir þau sem taka
ákvarðanir. Með sáttmála rík-
isstjórnarinnar opnast mörg ný
tækifæri meðal annars í heilbrigð-
isþjónustunni.
Sjúkrahús og heilsugæsla snú-
ast fyrst og fremst um fólk, en
fjármagn er nauðsynlegt. Pláss á
sjúkrahúsi eða hjúkrunarheimili
er nú, því miður, ekki sjálfsagður
hlutur og ógnar öryggi sjúklinga
og fjölskyldna þeirra. Vandinn er
alvarlegur og taka þarf ákvarðanir
um lausnir og fylgja þeim fast eft-
ir. Skoðanir almennings og fag-
fólks veita mikilvægt aðhald. Ekk-
ert okkar þolir tilhugsunina um
ósæmandi innlögn á ganga sjúkra-
húss, langvarandi bið eftir bráð-
nauðsynlegri þjónustu og um-
komuleysi aldraðra og sjúkra
vegna skorts á starfsmönnum og
húsnæði.
Nú er lag til að breyta og bæta
og nýta verðmætin til mikilvægra
verkefna. Taka þarf ákvörðun um
hvar og hvernig á að veita þjón-
ustu á öruggan og hagkvæman
hátt. Brýnast er að stórefla heilsu-
gæslu og þar með samstarf heilsu-
gæslu og sjúkrahúsa, bæta húsa-
kost Landspítala –
háskólasjúkrahúss, fjölga hjúkr-
unarfræðingum og sjúkraliðum,
bæta kjör þeirra og festu í starfi
og síðast en ekki síst að byggja
enn frekar upp þjónustu við aldr-
aða heima og á hjúkrunarheim-
ilum með sómasamlegum og
tryggum hætti.
Það er hlutverk okkar allra að
taka þátt í lifandi umræðu um
leiðir til að standa vörð um dýr-
mætustu eign þjóðarinnar, heilsu
okkar. Fjölmiðlar eru hornsteinn
umræðu í landi lýðræðis. Við þurf-
um að ná samkomulagi um nauð-
synlegar ráðstafanir til að auka
mannafla, auka úrræði fyrir sjúka
og aldraða og styðja við starfsemi
Landspítala – háskólasjúkrahúss.
Við verðum að gera með okkur
sáttmála, þjóðarsátt, um hvernig
við viljum nota sameiginlegt fé til
að standa vörð um eigin heilsu og
velferð. Það er mikilvægt að fjár-
festa í heilbrigði fólks. Oft var
þörf en nú er nauðsyn.
Þjóðarsátt um
heilbrigðisþjónustu
Sigrún Gunnarsdóttir skrifar
um heilbrigðisþjónustuna
Sigrún
Gunnarsdóttir
» Í sáttmála rík-isstjórnar Geirs
Haarde felast mörg
tækifæri fyrir heilbrigð-
isþjónustuna. Þjóð-
arsátt er mikilvæg um
leiðir og ráðstöfun fjár
til úrbóta.
Höfundur er hjúkrunarfræðingur og
starfar á Landspítala – háskóla-
sjúkrahúsi og við Háskóla Íslands.
Fréttir
í tölvupósti