Morgunblaðið - 09.09.2007, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 9. SEPTEMBER 2007 19
E kki verður annað séð en und-irbúningsvinna fyrir kaupin áferjunni Oileáin Árann hafi far-
ið eðlilega af stað. Þrír kostir í stöð-
unni voru kannaðir. Sá möguleiki að
gera endurbætur á Sæfara og nota
hann áfram til ársins 2018 var
snemma sleginn út af borðinu, ekki
síst með þeim rökum að skipið yrði
verðlaust að þeim tíma liðnum enda
fertugt. Um þetta var samstaða. Það
er því merkilegt að Ríkisend-
urskoðun komist að þeirri niðurstöðu
í greinargerð sinni „að hagkvæmast
hefði verið að nota Sæfara áfram
þrátt fyrir 140 m.kr. endurbætur að
því gefnu að sú áætlun hafi byggst á
ítarlegum athugunum og því verið
raunhæf“.
Engum blöðum er um það að fletta
að Grímseyingar vildu frá upphafi
nýja ferju. Sá kostur þótti ríkisvald-
inu hins vegar dýr, svo sem minn-
isblaðið sem Sturla Böðvarsson, þá-
verandi samgönguráðherra, lagði
fyrir ríkisstjórnina 12. apríl 2005
staðfestir. „Einnig virðist ljóst að
nýtt skip myndi kosta 600-700 mkr.
sem eru miklir fjármunir í þessu
samhengi.“
Eðlilegt að setja í öndvegi
Þegar notað skip rak á fjörur
Vegagerðarinnar, Oileáin Árann, og
hún áætlaði að mætti kaupa og end-
urbæta fyrir samtals 150 m.kr. er
ekki undarlegt að menn hafi sett
þann möguleika í öndvegi. Byggði
Vegagerðin mál sitt á mati Einars
Hermannssonar, sjálfstætt starfandi
skipaverkfræðings. Seinna kom í ljós
að Einar vanmat endurbótaþörfina,
eins og hann staðfestir sjálfur í bréfi
sínu til fjárlaganefndar Alþingis. Þar
segir að áætlun í skoðunarskýrslu
hafi skeikað um a.m.k. 25 m.kr. og
hefði átt að vera nær 80 m.kr.
Það er athyglisvert að ekkert sam-
ráð var haft við Grímseyinga, helstu
notendur þjónustunnar, í upphafi. Í
framkvæmdaferli sínum vegna hugs-
anlegra kaupa leggur Einar Her-
mannsson til skipið verði m.a. skoðað
af „fulltrúa/um Grímseyinga“. Við
því var ekki orðið.
Það er ekki fyrr en Sturla Böðv-
arsson fer ásamt föruneyti til Gríms-
eyjar að augu hans opnast fyrir mik-
ilvægi þess að vinna málið í samráði
við eyjarskeggja. Mun merkur fund-
ur hans með oddvita Grímseyj-
arhrepps og skipstjóranum á Sæfara
í flugturninum í Grímsey hafa verið
afar árangursríkur.
Menn geta verið sammála eða
ósammála því að hafa Grímseyinga
með í ráðum en hitt er víst að Sturla
Böðvarsson tók um það pólitískt
upplýsta ákvörðun. Ætla má að sú
ákvörðun hafi kostað um 100 m.kr í
upphafi en síðan undið upp á sig af
ýmsum ástæðum á framkvæmdaferl-
inu.
Hver gætti hagsmuna
ríkissjóðs best?
Einar Hermannsson gerði aldrei
ráð fyrir þeim breytingum á skipinu
sem samgönguráðuneytið heimilaði
að kröfu Grímseyinga og því má með
rökum segja að hann hafi gætt hags-
muna ríkissjóðs betur í málinu en
samgönguráðherra enda þótt upp-
hafleg áætlun Einars hafi ekki stað-
ist. Svo mislíkaði Einari þróun mála
að hann sagði sig frá verkefninu.
Í ljósi þessa verður ákvörðun
Kristjáns L. Möller, núverandi sam-
gönguráðherra, að nafngreina Einar
í fjölmiðlum í sambandi við ábyrgð í
málinu að teljast í besta falli und-
arleg. Þau ummæli hlýtur ráð-
herrann að draga fyrr en síðar til
baka.
Ekki er ástæða til að rengja stað-
hæfingu Sturlu Böðvarssonar í yf-
irlýsingu hans vegna Grímseyj-
arferjumálsins 16. ágúst sl. þess
efnis að aldrei hafi verið gefin fyr-
irmæli sem áttu að geta leitt til þeirr-
ar niðurstöðu sem nú liggur fyrir um
kostnað við ferjuna. Þar leggur hann
aftur á móti áherslu á, líkt og í svari
við fyrirspurn Kristjáns L. Möller á
Alþingi í febrúar sl., að Vegagerðin
hafi haft umsjón með verkinu. En
hver tók ákvörðun um að vinna mál-
ið í samvinnu við heimamenn í
Grímsey? Ekki var það Vegagerðin
og ekki var það Einar Her-
mannsson.
Raunar bendir margt til þess að
Vegagerðin hafi á seinni stigum
málsins verið undir talsverðum
áhrifum, ekki bara frá samgöngu-
ráðuneytinu, heldur líka fjár-
málaráðuneytinu.
Vonbrigði fulltrúa Grímseyinga
þegar þeir loksins sáu skipið munu
hafa verið mikil. Eftir japl, jaml og
fuður samþykkti hreppsnefnd þó
kaupin gegn því skilyrði að fullt
samráð yrði haft við þá varðandi
endurbætur. Fyrir því höfðu þeir vil-
yrði frá samgönguráðuneytinu.
Morgunblaðið hefur heimildir fyr-
ir því að Grímseyingar hefðu getað
stöðvað kaupin, skipið hefði aldrei
verið keypt í óþökk þeirra, en hugs-
anlega sjá þeir málið í öðru ljósi
enda búnir að gefa upp vonina um
nýtt skip þegar að ákvarðanatöku
kom. Skásti kosturinn í stöðunni fyr-
ir þá var því að samþykkja skipið og
hafa áhrif á endurbæturnar.
Annar aðili hefði, að því er Morg-
unblaðið hefur upplýsingar um, get-
að komið í veg fyrir kaupin á Oileáin
Árann, Siglingastofnun. Fulltrúar
hennar skoðuðu skipið vandlega ytra
og mátu ástand þess mun lakara en
Einar Hermannsson. Eigi að síður
mælti stofnunin með kaupunum.
Þarna var ljóst að kostnaður yrði
varla undir 250 m.kr. Samt var
ákveðið að kaupa skipið enda var
viðmiðið alltaf 600-700 m.kr. fyrir
nýsmíði.
Ýmsum þykir Grímseyingar hafa
verið heldur frekir til fjörsins í þessu
máli og komið mörgu til leiðar varð-
andi endurbætur. Kemur þetta sjón-
armið m.a. fram í greinargerð Rík-
isendurskoðunar. Athygli vekur
hversu lengi hugmyndir þeirra fá að
koma fram og staðfest að af því hef-
ur hlotist aukakostnaður.
Engin áhöld eru um að eðlilega
hafi verið staðið að útboði Rík-
iskaupa varðandi endurbæturnar en
sú ákvörðun að ganga til samninga
við Vélsmiðju Orms og Víglundar
orkar tvímælis. Heimildarmenn
Morgunblaðsins fullyrða að auðveld-
lega hefði mátt semja við litháísku
skipasmíðastöðina sem átti lægsta
tilboðið enda þótt hún hafi dregið til-
boð sitt til baka vegna smávægilegra
mistaka. Aðkoma fjármálaráðuneyt-
isins, eins og henni er lýst í grein-
argerð Ríkisendurskoðunar, bendir
hins vegar til þess að pólitískur vilji
hafi verið fyrir því að verkið yrði
unnið hér heima. Er það væntanlega
gert með hagsmuni íslensks skipa-
iðnaðar að leiðarljósi. Göfug íhlutun
í sjálfu sér en stenst hún naflaskoð-
un í breyttum veruleika Evr-
ópureglna?
Hvers vegna lá svona á?
Vont er að skilja hvers vegna
verkfræðistofan Navis fékk ekki
umbeðinn tíma til að vinna kostn-
aðaráætlun og útboðslýsingu vegna
endurbóta á ferjunni. Hvers vegna
lá þessi ósköp á? Undanþága Sæfara
til siglinga á Grímseyjarsundi renn-
ur ekki út fyrr en um mitt ár 2009.
Heimildum Morgunblaðsins ber
ekki saman um það hvort útboðslýs-
ingin sé fullnægjandi. Verkkaupi
segir svo vera en verktaki ekki. Fyr-
ir vikið hafa Navis og verktakinn,
VOOV, deilt um fjölmarga þætti
verksins og aukaverk farið gjör-
samlega úr böndunum. Núningur
þessara aðila í millum hefur verið
mikill og ekki sér fyrir endann á
honum. Á meðan vex kostnaður við
verkið – og vex.
Heimildarmenn blaðsins segja að
verktakinn sé einfaldlega að hugsa
um eigið skinn. Hann hafi snemma
séð að hann stóð ekki undir verkinu
fjárhagslega og því „fundið auka-
verk í hverju horni“. Mun það ekki
vera einsdæmi í þessu fagi enda
segja menn að ekkert fari verr sam-
an en ónákvæm útboðslýsing og
óvinveittur verktaki.
Margir þættir hafa orðið til þess
að kostnaður við Grímseyjarferju
verður ekki 150 m.kr, eins og rík-
isstjórnin samþykkti á sínum tíma,
heldur a.m.k. 500 m.kr. Ljóst er að
kostnaður við endurbætur var van-
metinn í upphafi og á síðari stigum
hafa komið í ljós óvæntir gallar sem
menn hefðu hugsanlega átt að sjá
fyrir. Tekin var pólitísk ákvörðun
um að hafa Grímseyinga með í ráð-
um sem deila má um hvort hafi und-
ið of mikið upp á sig. Þá hefur vinnan
við endurbætur á skipinu farið veru-
lega úr skorðum og ekki verður bet-
ur séð en höfuðábyrgð á því hvíli á
herðum verktaka. Í ljósi þess hvern-
ig mál hafa þróast verður ekki hjá
því komist að velta alvarlega fyrir
sér hvort það hafi verið rétt ákvörð-
un að semja um verkið við Vélsmiðju
Orms og Víglundar.
Hvað sem því líður hlýtur maður,
þegar öllu er á botninn hvolft, að
komast að þeirri niðurstöðu að við-
komandi stjórnvöld beri meg-
inábyrgð á því hvernig til hefur tek-
ist við kaup og endurbætur á
Grímseyjarferju.
HVER BER MEGINÁBYRGÐ?
Morgunblaðið/ÞÖK
Nýja ferjan Er ráðherrum stætt á því að vísa á undirstofnanir sínar og ráðgjafa þegar spurt er um ábyrgð í þessu umdeilda máli?
Niðurstöður
Umsóknir þurfa að berast í pósti fyrir 1. október 2007.
Er það síðasti skiladagur á þessu ári. Umsóknir skulu merktar:
Minningarsjóður Margrétar Björgólfsdóttur, pósthólf 1840, 124 Reykjavík