Morgunblaðið - 08.10.2007, Qupperneq 16

16 MÁNUDAGUR 8. OKTÓBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
JOUNI Jáppinen, gullsmiður
og fjöllistamaður frá Finn-
landi, hefur opnað sýningu í
Listhúsi Ófeigs, Skólavörðu-
stíg 5. Jouni útskrifaðist frá
gullsmíðaskólanum í Lahti
1986 og stundaði framhalds-
nám við Lista- og hönnunarhá-
skólann í Helsinki, háskólann í
Tampere og háskólann í
Turku.
Í fréttatilkynningu segir að
Jouni hafi unnið mikið starf við að vinna járn úr
mýrarauða og hlotið verðskuldaða athygli fyrir.
Hann hefur meðal annarra verkefna tekið að sér
að hanna skjaldarmerki fyrir sveitarfélög og aðra.
Fjöllist
Skartgripir og
skjaldarmerki
Eitt verka Jouni
Jáppinen.
NÝTT íslenskt tímarit um
myndlist, Sjónauki, hefur hafið
göngu sína. Að sögn útgefenda
verður íslensk myndlist, um-
hverfi hennar og tengd málefni
aðalviðfangsefni blaðsins. Í
Sjónauka verða greinar eftir
innlenda og erlenda list-
gagnrýnendur, heimspekinga,
rithöfunda og listamenn. Í
hverju tölublaði verður nýtt
verk unnið af völdum lista-
manni ásamt ítarlegri umfjöllun um hann. Rit-
stjórar og stofnendur blaðsins eru Anna Júlía
Friðbjörnsdóttir og Karlotta Blöndal myndlist-
armenn. Sjónauki mun koma út tvisvar á ári.
Myndlist
Nýtt tímarit
um myndlist
Nýtt tímarit.
BÓKIN Ljóðmyndalindir eftir
Gísla Sigurðsson er komin út
hjá Skruddu. Í bókinni eru
valin málverk höfundar frá
árabilinu 1978-2007, auk ljóða
hans sem flest eru nýlega ort,
eða nýlega fullgerð. Í frétta-
tilkynningu frá forlaginu segir
að um sé að ræða tilraun í þá
veru að halda málverkasýn-
ingu án þess að hengja mynd-
irnar upp í sýningarsal, en gefa út á bók og hugsa
meðfylgjandi ljóð sem aukabónus til handa þeim
sem telji sig unnendur ljóða. Myndir og ljóð tengj-
ast en eiga þó að geta staðið ein og sér. Bókin er
112 blaðsíður.
Bækur
Myndir og ljóð í
Ljóðmyndalindum
Gísli Sigurðsson
Eftir Ásgeir H. Ingólfsson
asgeirhi@mbl.is
ÞÝSKI listamaðurinn A. Paul
Weber stofnaði ásamt fleirum tíma-
ritið Wiederstand (Andspyrna), ár-
ið 1933 þar sem lýst var andstöðu
við nasismann og birti Weber þar
meðal annars teikningu þar sem
þýska þjóðin marserar ofan í
fjöldagröf með hakakrossfánann á
lofti. Fyrir þessa forspá sína var
hann fangelsaður árið 1938 og sat
inni í hálft annað ár. Árið 1976 hélt
hann svo stóra yfirlitssýningu á
verkum sýnum á Kjarvalsstöðum
og það var þá sem Ríkharður Valt-
ingojer kynntist honum. Það leiddi
seinna til þess að Ríkharður bjó á
heimili Webers í eitt ár og lærði
þar litógrafíu (steinþrykk).
Að komast inn í samfélagið
Í kjölfarið kenndi Ríkharður
litógrafíu í Myndlista- og hand-
íðarskóla Reykjavíkur og seinna
LHÍ. En árið 1985 flutti Ríkharður
ásamt konu sinni, Sólrúnu Friðriks-
dóttur listakonu, til Stöðvarfjarðar.
Þar búa þau enn og í lok sept-
ember opnuðu þau þar Grafíksetrið
þar sem áðurnefndur Weber (sem
lést árið 1980 í hárri elli) er einn af
tuttugu listamönnum hvers verk
verða sýnd. „Ég ákvað að bjóða
vinum mínum,“ segir Ríkharður.
„En þar sem ég þekki nánast alla
grafíklistamenn Íslands með einum
eða öðrum hætti ákvað ég að bjóða
erlendum vinum mínum sem og
þeim íslensku sem standa mér
næst,“ segir hann og bætir við að
yfirlitssýning á verkum íslenskra
listamanna bíði betri tíma.
Sýningarhald verður þó ekki eini
tilgangur Grafíksetursins. Helsta
markmið þess er að halda vinnu-
stofur með listamönnum sem og að
bjóða nemendum af svæðinu að
koma og reyna sig við vinnslu graf-
íkmynda. Bæði munu grunnskóla-
nemendur koma í heimsókn og þá
verður náin samvinna við myndlist-
ardeild Menntaskólans á Egils-
stöðum.
Ríkharður og Sólrún hafa áður
haldið sumarvinnustofur á Stokks-
eyri en upphaf hugmyndarinnar að
setrinu má þó rekja aftur til ársins
2004.
„Þá fékk ég frábært starf í
Kristiansand í Noregi við að
byggja upp ristastórt grafíksetur.
Það var 800 fermetra stórt og við
höfðum nóga peninga. En þetta
snerist ekki bara um prentun og
það að koma vinnustofum og sýn-
ingum í gang, þau vildu komast inn
í samfélagið sjálf eins fljótt og
hægt var. Þá byrjaði ég að vinna
með skólum og nemendum þeirra,
en áður hafði ég unnið nær ein-
göngu með listamönnum. Það voru
haldin opin hús og við unnum með
öllum grunnskólum. Þarna sá ég
hvað var hægt að gera ef viljinn
var fyrir hendi,“ segir Ríkharður
sem hugsar sér að yfirfæra þessar
norsku hugmyndir í smærri mynd
yfir á Grafíksetrið á Stöðvarfirði.
Unnið með skólum
Í setrinu verður unnið með skól-
um á Fjarðabyggðarsvæðinu,
Breiðdalsvík, Djúpavogi og Egils-
stöðum. Sú dagskrá fer þó ekki í
gang af fullum krafti fyrr en eftir
áramót, en nú geta áhugasamir
fengið smjörþefinn á sýningunni
sem stendur fram yfir miðjan mán-
uðinn.
Ríkharður Valtingojer hefur opnað glæsilegt Grafíksetur á Stöðvarfirði
Vilji er allt sem þarf
ÞAÐ er ekki vitað hvenær og hvern-
ig kynni listmálarans Vincents van
Gogh og kollega hans Émile Bern-
ard tókust, en talið er að þeir hafi
kynnst í mars 1886, skömmu eftir að
van Gogh flutti frá Antwerpen til
Parísar. Alltént varð þeim vel til
vina. Af þeim 800 sendibréfum sem
vitað er til að Van Gogh skrifaði um
sína daga, eru 22 rituð til Bernards,
frá desembermánuði 1887 og fram í
nóvember 1889.
Morgan-safnið í New York, þar
sem flest þessara bréfa eru varð-
veitt, hefur nú sett upp sýningu á
bréfum van Goghs til Bernards, en
þau hafa ekki komið fyrir almanna-
sjónir í 70 ár. Sýningin ber yfir-
skriftina: Málað með orðum, sendi-
bréf Vincents van Gogh til Émile
Bernards. Á sýningunni eru 22
myndverk sem tengjast bréfaskrift-
unum eða eru í bréfunum.
Spurningar listamannsins
Í sýningarskrá segir að bréfin
sýni dæmigerð samskipti lista-
manna, og þar sé skrifað um margt
það sem listamaðurinn glímir við í
vinnu sinni, bæði praktíska hluti og
stóru spurningarnar sem hafi haft
mikla þýðingu fyrir alla list eftir
daga van Goghs. Þar er einnig að
finna þau orð sem Bernard sjálfur
hafði um bréfin frá listamanninum:
„Þarna eru þau, iðandi af lífi, og í
þeim skynjar maður hann allan.“
Sendibréfin þykja ekki síst for-
vitnileg fyrir það sem van Gogh
skrifar um eigin list, jafnt og um
hversdagslega hluti. Í bréfi sem
hann sendi Bernard 18. mars 1888,
mánuði eftir að hann flutti til Arles í
Suður-Frakklandi, og rúmum mán-
uði eftir að Bernard hafði komið í
heimsókn til Theo bróður van
Goghs og hengt þar upp nokkrar
japanskar eftirprentanir, skrifar
Van Gogh: „Ég lofaði að skrifa þér,
og verð að byrja á því að segja þér
að þessi hluti heimsins virðist mér
jafn fagur og Japan, vegna þess hve
umhverfið hér er tært og skýrt og
litirnir glaðlegir.“ Í Arles átti van
Gogh eftir að mála mörg sín fræg-
ustu verk, og mörg þeirra eru ein-
mitt af þeirri náttúru sem hann lýsti
svo í bréfinu til Bernards.
Kíkt í bréf
van Gogh
Van Gogh Blekteikning úr bréfi
sem Émile Bernards fékk og skrif-
að var í Arles árið 1888.
Lýsingin myndar þríhyrnt rými sem endar í
stórum stáldyrum á bakvegg. Sóðalegur mat-
salur fyrirtækis í stóru húsi. Gólfið er yfir-
fljótandi í plastumbúðum utan af mat. Þar
standa ruslatunna, stóll, skápur. Stílfærðir,
formfastir munir úr regnskógaviði. Er hér
verið að tefla saman andstæðunum: Yfirborði
og innihaldi, menningu og tilfinningu?
Tvær manneskjur koma á svið. Stúlkan
Una (Sólveig Guðmundsdóttir) hefur séð
mynd í blaði af manninum Ray (Pálmi Gests-
son) sem hún þekkti þegar hún var tólf ára.
Nú fimmtán árum síðar er hún komin langan
veg til að heimta af honum að þau ræði sam-
eiginlega fortíð þeirra. Af hverju hann sem
þá stóð á fertugu, hljópst á brott með henni
með hræðilegum afleiðingum fyrir þau bæði?
Og hún lokar hann inni með sér í ruslinu.
Refsiengillinn er mættur. Vaða þau nú í
gegnum ruslið svo við hreinsumst af aristó-
telískum hætti? Um það má ekkert láta uppi.
Það er djarft af kvenfélaginu Garpi og Sól-
veigu Guðmundsdóttur að kaupa þetta verk
David Harrower til sýningar. Þó við höfum á
undanförnum árum séð verk eins og Oleanna
eftir David Mamet og Hver er Sylvia eftir
Edward Albee þarsem settar eru spurningar
við afstöðu menningar okkar til kynferð-
ismála þá er er gengið skrefi lengra í Svört-
um fugli. Harrower tekur fyrir stærra tabú
og fyrir útfærslu sína á því hefur hann verið
margverðlaunaður.
Það er líka djarft af Sólveigu, leikkonu
með svo litla reynslu, að taka að sér þetta
flókna hlutverk sem gerir ákaflega miklar
kröfur. En það var líka gleðilegt fyrir þá sem
hafa bundið vonir við Sólveigu að sjá eftir að
nokkuð vandræðalegu upphafi lauk, kraft-
mikla túlkun hennar á réttlátri reiði, harmi,
óöryggi, ástríðu og hvernig hún lyfti fram
tólf ára gamalli stúlkunni. Pálmi Gestsson
dró líka ákaflega vel upp mynd af beygðum
manni í felum, hinum seka, sem telur sig
hafa rétt úr kútnum og vill ekki á sig falli
blettur né hrukka - og verst ástríðufullum
hefndarenglinum í lengstu lög. Hann sýnir
okkur hins vegar aldrei brot af manni sem
hugsanlega hafi getað haft þau áhrif á tólf
ára gamla stúlku að hún hlypist á brott með
honum. Og það er ekki gott fyrir framvindu
sýningarinnar. Leikstjórinn, Graeme Maley
sem einnig hefur skapað umgjörðina, vinnur
afskaplega stílhreint og fallega í rýminu.
Hann fylgir oftast vel eftir þeim krafti og
hraða sem er í textanum og undirstrikar
hvörf með áhrifamiklu inngripi tónlistar
Brian Docherty sem notar þagnir skemmti-
lega. Í hraðanum, stundum, afhjúpast þó að
Maley talar ekki íslensku. Ber mest á því í
upphafi þegar brotnar setningar, orð sem
eru merkingarlaus streyma úr munnum leik-
aranna, einkum Sólveigar, þar verður kol-
röng hrynjandi óþægileg. Einhvern veginn
finnst mér líka, þó ég þekki ekki textann
nógu vel til að geta fullyrt það, að hann hefði
getað verið djarfari í sýn sinni, hug-
myndaríkari. En ef til vill er ég hér í þeirri
vörn er okkur hættir til að hlaupa í þegar
skyggnst er inn í þá afkima sálarinnar sem
við allajafna forðumst að ræða.
Það er hins vegar ætíð heilsusamlegt að
hætta hugsun sinni út fyrir þann ramma sem
menning samfélagsins setur. Og það er svo
sannarlega gert hér, spurningum er varpað
upp sem erfitt er að svara. Vonandi leiðir
það til gefandi umræðu. Viðfangsefnið eitt og
sér ætti að nægja til að fólk streymi í leik-
húsið.
Menning og tilfinningar
Morgunblaðið/Sverrir
Átök Svartur fugl tekur fyrir stórt tabú.
LEIKLIST
Kvenfélagið Garpur og
Hafnarfjarðarleikhúsið
Höfundur: David Harrower. Þýðing: Hávar Sig-
urjónsson. Leikstjóri: Graeme Maley. Leikmynd:
Graeme Maley. Búningar: Eva Vala Guðjónsdóttir
Tónlist: Brian Docherty Lýsing: Garðar Borgþórsson.
Leikarar: Pálmi Gestsson, Sólveig Guðmundsdóttir.
Hafnarfjarðarleikhúsið 6.október, 2007, kl. 20.
Svartur fugl
María Kristjánsdóttir
Í HNOTSKURN
» Ásamt A. Paul Weber eruÞjóðverjarnir Júlía Oschatz
og Nicolia Dudek með verk á
sýningunni.
» Norskir listamenn eru áber-andi en verk eftir Kjell
Nupen, Per Fronth, Åke Berg,
Sol, Lars Løken, Ida Lorenzen
og Siri verða til sýnis.
» Þá sýna Spánverjinn Luis,Færeyingurinn Kari Svens-
son, Tékkinn Zdenek Patak og
Svíarnir Björn Bredström og
Christine Lindeberg.
» Loks eru Valgerður Hauks-dóttir, Pétur Behrens, Mar-
ietta Maissen, Ragnar Óskarsson
og Sólrún Friðriksdóttir fulltrú-
ar Íslendinga.
Áhorfendaverk „Stóri viðburðurinn“ er litógrafíumynd eftir þýska
listamanninn A. Paul Weber sem var nasistum þyrnir í augum.