Morgunblaðið - 26.11.2007, Qupperneq 1

STOFNAÐ 1913 323. TBL. 95. ÁRG. MÁNUDAGUR 26. NÓVEMBER 2007 LANDSPRENT EHF. mbl.is
TIL RÚSSLANDS
ÍSLENSKI HESTURINN VAKTI FEIKNA-
ATHYGLI Á SÝNINGU Í FINNLANDI >> 17 Leikhúsin í landinu
Það er gaman
í leikhúsi. >> 33
ostur.is
Kynnið ykkur úrvalið á ostur.is
Gómsæt gjöf fyrir sælkera
Sælkeraostakörfur
FRÉTTASKÝRING
Eftir Sunnu Ósk Logadóttur
sunna@mbl.is
VEÐURSKILYRÐI undanfarinna daga
eru ávísun á svifryksmengun en í Reykja-
vík er svifryk 50% uppspænt malbik, 10%
sót, 25% jarðvegur og 15% salt og bremsu-
borðar. Fjórðungur
bifreiða í Reykjavík
reyndist vera á nagla-
dekkjum um miðjan
nóvember. Á sama
tíma í fyrra voru 33%
bifreiða á nöglum.
Nagladekk eru talin
einn af sökudólgum svifryksmengunar.
Borgaryfirvöld reyna nú að draga úr meng-
un, t.d. með því að rykbinda umferðaræðar
og efla eftirlit með frágangi á fram-
kvæmda- og byggingarsvæðum. Þá er í
gangi átakið „Ryklaus Reykjavík“ þar sem
borgarbúar eru hvattir til að hætta notkun
nagladekkja.
Svifryk er fínasta gerð rykagna sem líkja
má við örmjóar nálar sem eiga greiða leið í
öndunarfærin. Sólarhringsheilsuverndar-
mörk fyrir svifryk eru 50 míkrómetrar á
hvern rúmmetra (μg/m³). Í ár má svif-
ryksmengun skv. reglugerð fara 23 sinnum
yfir mörkin. Þegar hefur það gerst fimmtán
sinnum. Fram til ársins 2010 verða kröfur
fyrir svifryk stigauknar, en þá má styrkur
þess einungis fara sjö sinnum yfir mörkin.
Séríslenskar aðstæður
Þótt loftmengun á höfuðborgarsvæðinu
sé hlutfallslega mun minni en í evrópskum
stórborgum mælist hún engu að síður svip-
uð við helstu stofnæðar gatnakerfisins hér.
Hjá þeim sem eru viðkvæmir í öndunar-
vegi er þekkt að einkenni geta versnað ef
svifryksmengun er tímabundið yfir viðmið-
unarmörkum. Þá hafa erlendar rannsóknir
sýnt fram á greinileg tengsl viðvarandi
mengunar og hjarta- og æðasjúkdóma.
„Það eru langtímaáhrif loftmengunar á
heilsu fólks,“ segir Þórarinn Gíslason
lungnalæknir. Slíkt samhengi hefur ekki
verið rannsakað hér á landi þótt gögn til
þess séu tiltæk. Telur Þórarinn æskilegt að
ákvarðanir um viðbrögð við loftmengun
verði byggðar á slíkri rannsókn, enda séu
aðstæður hér á landi á margan hátt sér-
stakar, m.a. vegna árstíðabundinnar sveiflu
í magni ósons í loftinu. „Umræðan vill því
miður snúast um að hringja á steypubíl og
setja Miklubrautina í stokk, frekar en að
nýta sér þau gögn sem liggja fyrir til rann-
sókna,“ segir Þórarinn.
Stefnt að
ryklausri
Reykjavík
BJÖRGUNARSVEITARMENN brutu hlið-
arrúðu og náðu þannig til eldri manns sem var
í sjálfheldu í bifreið sinni eftir að hún hafnaði
ofan í Höfðabrekkutjörnum í nágrenni Víkur í
Mýrdal. Á myndinni sést þegar þeir nota ár til
að brjóta rúðuna. Maðurinn var fluttur til
Reykjavíkur með þyrlu Landhelgisgæslunnar
og liggur þungt haldinn á gjörgæsludeild
Landspítalans í Fossvogi. | 2
Morgunblaðið/Jónas Erlendsson
Eldri manni bjargað úr ísköldu vatninu
RISAFYRIRTÆKIÐ Statoil í
Noregi sendi nýlega samtökum í
norskum sjávarútvegi, Norges
Fiskarlag, bréf á ensku við lítinn
fögnuð viðtakenda. Þeir svöruðu
með bréfi – á íslensku, segir í frétt
á vefsíðu sænska blaðsins Dagens
Nyheter.
Talsmaður Norges Fiskarlag
sagði í svarbréfinu að ef landar
hans hjá Statoil héldu uppteknum
hætti myndi næsta bréf hans verða
á máli zúlúmanna í Suður-Afríku.
Ráðamenn Statoil hafa nú gefið
skipun um að þótt vinnumál fyr-
irtækisins sé enska skuli framvegis
skrifa á norsku þegar um sé að
ræða samskipti við Norðmenn.
Dagens Nyheter segir að stór-
fyrirtæki á Norðurlöndum vilji
gjarnan nota ensku sem vinnumál
og enska sé æ meira notuð í háskól-
unum. En vísindamenn séu aðeins
lítill hluti af háskólafólkinu, lang-
flestir þurfi að geta notað menntun
sína á heimavelli. Mikilvægt sé því
að nemarnir þjálfist í að hugsa og
nota hugtök í sinni eigin grein á
móðurmálinu.
Ylhýrar
skammir
Eftir Jóhönnu Maríu Vilhelmsdóttur
jmv@mbl.is
HVER aukning
meðalþyngdar
Íslendinga um
eitt stig líkams-
þyngdarstuðuls
(BMI) eykur
heilbrigðis-
kostnað þjóðar-
innar um hátt í
tvo milljarða á
ársgrundvelli.
Meirihluti full-
orðinna einstaklinga er of þungur,
um 20% barna eru of þung og um
5% of feit. 6-9% af heilbrigðisút-
gjöldum á Vesturlöndum eru til-
komin vegna offitu og mun hlutfall-
ið aukast ef þróunin helst óbreytt.
Holdafar – hagfræðileg greining
er nýútkomin bók sem byggist á
rannsóknum Tinnu Laufeyjar Ás-
geirsdóttur, doktors í heilsuhag-
fræði, sem kynnt verður á opnum
fundi í Norræna húsinu klukkan 12
í dag. Í bókinni tekur Tinna saman
hvaða aðgerðir væru kostnaðar-
hagkvæmastar ef vilji væri til að
sporna gegn þróun ofþyngdar hér
á landi.
„Inngrip vegna holdafars eru
vandmeðfarin og oft tvíeggjuð eða
jafnvel varhugaverð. Því verður að
huga vel að öllum smáatriðum áður
en gripið er til aðgerða og meta
hvort betur sé heima setið en af
stað farið,“ segir Tinna Laufey.
Hún gagnrýnir m.a. útfærslu ný-
legrar matarskattslækkunar þar
sem sykurrík vara lækkaði sam-
hliða annarri matvöru. Hún ræðir
hvort fyrirkomulagið hafi verið í
samræmi við rökin fyrir lækkun-
inni. Vissulega sé ástæða til að
hvetja til skattalækkana, en þegar
skattkerfið sé flækt með mismun-
andi skattprósentu á mismunandi
vörur þurfi að huga vel að útfærsl-
unni og ástæðum lækkananna.
Í erlendum rannsóknum hafi
komið fram að verðnæmi gos-
drykkja sé mest meðal barna og
unglinga, en það séu einmitt hóp-
arnir sem stjórnvöld hafi áhuga á
að ná til. Þótt ekki sé hægt að kalla
þetta forvarnastarf í hefðbundnum
skilningi nái stjórnvöld samt til
þessara hópa, sem breyti neyslu-
hegðun sinni frekar með tilliti til
verðbreytinga en fræðslu.
Hvert þyngdarstig
kostar 2 milljarða
Í HNOTSKURN
»Úrbætur á ofþyngdbarna eru brýnar því
holdafar þeirra hefur spá-
gildi fyrir fullorðinsárin.
» Rannsóknin snýst ummöguleika til að ná fram
sem mestu þyngdartapi með
sem minnstum tilkostnaði.
» BMI-stuðullinn segir tilum hvort fólk er í kjör-
þyngd, of þungt eða of
grannt.
Tinna Laufey
Ásgeirsdóttir