Morgunblaðið - 19.02.2008, Síða 22

22 ÞRIÐJUDAGUR 19. FEBRÚAR 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
ÚRELT VIÐHORF RÚSSA
Rússar hafa farið fyrir þeimsem hvað ákafast hafa tekiðundir andstöðu Serba við
sjálfstæði Kosovo. Í gær leituðu þeir
stuðnings í öryggisráði Sameinuðu
þjóðanna við kröfu um að lýsa sjálf-
stæðisyfirlýsingu Kosovo ógilda.
Boris Tadic, forseti Serbíu, kom fyr-
ir öryggisráðið og hvatti það til að-
gerða. Hann sagði að afleiðingar ein-
hliða ákvörðunar Kosovo um að slíta
sambandinu við Serbíu myndu skapa
„fordæmi, sem mun valda alþjóðlegri
skipan mála óbætanlegum skaða“.
Rússneska þingið gaf út viðvörun um
að þau lönd, sem viðurkenndu Kos-
ovo bæru „fulla ábyrgð á því að
spenna mun óhjákvæmilega aukast í
kringum landadeildur, sem fyrir eru,
og ýta undir að nýjar komi fram“.
Rússar halda því fram að sjálfstæð-
isyfirlýsing Kosovo sé í trássi við
þjóðarétt og standist ekki ályktanir
öryggisráðsins. Hins vegar er ljóst
að þeir munu ekki fá stuðning örygg-
isráðsins til að lýsa sjálfstæðisyfir-
lýsinguna ógilda.
En hvað gengur Rússum til með
andstöðu sinni? Hvers vegna ætlast
þeir til að íbúar Kosovo, sem flestir
eru albanskir að uppruna, sætti sig
við yfirráð Serba eftir allt sem á
undan er gengið? Tíu þúsund manns
voru myrt í stríðinu í Kosovo 1998 til
1999 og átta hundruð þúsund manns
hrakin úr landi. Það er næstum því
helmingur þjóðarinnar.
Ein ástæðan er valdatafl hins
rússneska stórveldis. Þeir vilja
tryggja sér áhrif með því að styðja
kröfur Serba, hversu óraunhæfar
sem þær eru í raun. Hins vegar er
ljóst að Rússar munu ekki láta
sverfa til stáls vegna málsins og í
Serbíu mátti þegar í gær heyra
gagnrýni á rússneska ráðamenn fyr-
ir að hafa ekki mátt til að standa við
stóru orðin.
Önnur ástæða er ólga innan Rúss-
lands. Hernaður Rússa á hendur
Téténum var mun grimmilegri en
átökin á Balkanskaga. Alþjóðasam-
félagið, sem skakkaði leikin til að
stöðva blóðsúthellingar Slobodans
Milosevic í Kosovo, sat hins vegar
hjálparvana hjá á meðan Rússar
gengu á milli bols og höfuðs á Tétén-
um. Nú óttast Rússar að aðskilnað-
arsinnar í Abkazíu og Suður-Ossetíu
fari að fordæmi Kosovo.
Sjálfsákvörðunarréttur þjóða er
mikilvægur. Á undanförnum árum
hefur annars vegar átt sér stað þró-
un þar sem undirokaðar þjóðir leita
sjálfstæðis og hins vegar til þess að
auka vald yfirþjóðlegra stofnana.
Framkoma Rússa við aðrar þjóðir,
sem búa innan landamæra Rúss-
lands, ber því vitni að málflutningur
þeirra snýst um land en ekki fólk.
Það sama á við um málflutning
þeirra um Kosovo. Framkoma Serba
gagnvart Kosovo-Albönum sýnir að
stefna þeirra snýst um land en ekki
fólk. Í þessu máli eru Rússar tals-
menn úreltra viðhorfa.
AÐ LÁTA EKKI DEIGAN SÍGA
Í Lesbók síðastliðinn laugardagvar þeirrar spurningar spurt í
fréttaskýringu Einars Fals Ingólfs-
sonar hvort allir „græddu á menn-
ingunni“. Þar kemur fram að á síð-
ustu árum hafi einkageirinn stutt
mun betur við menningu en áður
tíðkaðist hér á landi, en nú óttist
margir að draga muni úr stuðningi ef
harðnar á dalnum í viðskiptalífi
landsmanna. Víst er að hefð fyrir
markvissum og faglegum stuðningi
atvinnulífsins við listir á sér ekki
langa hefð hér á landi og ef horfið
verður til fyrra ástands er hætt við
að verulega verði vegið að baklandi
menningarlífsins. Sú jákvæða ímynd
sem fyrirtæki skapa sér með því að
fjárfesta í menningu er ekki síður
mikilvæg þegar hart er í ári heldur
en á uppgangstímum; sú samfélags-
lega ábyrgð sem þannig er sýnd í
verki getur ekki verið annað en já-
kvæð. En fyrirtækin geta að sjálf-
sögðu ekki réttlætt áframhaldandi
framlög til menningarmála nema þau
séu réttum megin við núllið – og von-
andi verður það raunin
En spyrja má hvert menningin
geti leitað til að bæta sér upp tekju-
missi ef fyrirtæki halda að sér hönd-
um á næstunni. Við þá spurningu
beinast böndin óhjákvæmileg að hin-
um skapandi stéttum sjálfum og auð-
vitað hinu opinbera – ríki og sveit-
arfélögum.
Eins og fram kom í fréttaskýring-
unni er framlag listamanna sjálfra til
menningarlífsins gríðarlegt. Fæstir
listamenn sem eru í fastri vinnu við
listsköpun sína, svo sem leikarar og
tónlistarmenn, eru á háum launum.
Aðrir hafa engar tryggar tekjur en
njóta sumir hverjir styrkja, svo sem
listamannalauna, um stundarsakir.
Þessir aðilar leggja mikið og óeig-
ingjarnt starf fram til þjóðfélagsins.
Úr sköpunarmætti þeirra verða af-
urðir menningarinnar að miklu leyti
til – hið opinbera, einkafyrirtækin og
neytendur sjá síðan um restina með
því að fjármagna þann ramma er
menningarlífið þrífst í. Ljóst er að
listamenn geta ekki fjármagnað
stofnanir menningarinnar með meira
afgerandi hætti en þeir gera nú þeg-
ar á Íslandi. Það virðist því augljóst
að hið opinbera hljóti að þurfa að
huga að hvernig það getur stuðlað að
því að menningarskútan haldi sjó
þrátt fyrir ágjöf – afleiðingarnar af
minni menningarframleiðslu gætu að
öðrum kosti skotið okkar líflegu
menningarlegu ásýnd aftur til for-
tíðar á stuttum tíma.
Því má ekki gleyma að menning er
atvinnuskapandi, gríðarlega stór
þáttur í þjóðlífinu og ef til vill veiga-
meiri þáttur í sjálfsmynd okkar út á
við um þessar mundir en nokkur
annar atvinnuvegur. Þegar allt kem-
ur til alls „græða allir á menning-
unni“ og það er vitaskuld mjög mik-
ilvægt að láta ekki deiga síga þar
þótt framlög einkageirans kunni að
dragast tímabundið saman. Að öðr-
um kosti fýkur sá ávinningur sem
menningarlífið hefur skapað þjóðinni
á undanförnum árum fljótt út í veður
og vind.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Eftir Andra Karl
andri@mbl.is
EFNAHAGSLEG áhrif af nýgerðum kjarasamn-
ingum aðildarsamtaka Alþýðusambands Íslands
og Samtaka atvinnulífsins taka á margan hátt mið
af framkvæmd samninganna. Hætta er á launa-
skriði í kjölfar mikilla hækkana á lægstu töxtum
og eins geta samningarnir haft verðbólguhvetj-
andi áhrif til skemmri tíma litið. Samningarnir eru
þó til þess fallnir að auka stöðugleika í hagkerfinu
þegar líður á seinni hluta samningstímans. Þetta
er meðal þess sem kemur fram í viðbrögðum for-
svarsmanna greiningardeilda bankanna.
Kjarasamningarnir fela í sér að almennir launa-
taxtar hækka um 18.000 krónur við undirskrift,
13.500 kr. á næsta ári og 6.500 kr. árið 2010.
Launataxtar iðnaðarmanna og skrifstofufólks
hækka frekar eða um 21.000 kr. við undirskrift,
17.500 kr. á næsta ári og 10.500 kr. árið 2010.
„Yfirleitt þegar svona miklar hækkanir hafa
orðið á lægstu launatöxtunum hefur það leitt til
mikilla launahækkana í gegnum kerfið,“ segir Ás-
geir Jónsson, forstöðumaður greiningardeildar
Kaupþings. „En svo aftur á móti má velta fyrir sér
hvort launaskriðið hafi verið svo mikið undanfarin
misseri að raunveruleg laun séu komin langt upp
fyrir taxtana og áhrifin verði því minni nú ofar í
launastiganum.“ Hann veltir og fyrir sér hversu
margir séu raunverulega á strípuðum töxtum og
hversu margir á launakjörum sem taka mið af
töxtum, s.s. álagi á taxtalaun. Ennfremur hvernig
atvinnurekendum munu takast að láta hækkanir
aðeins koma til þeirra sem þegar hafa notið launa-
skriðs. Hagkerfið er hins vegar á leið í kólnun,
þannig að það kann að auðvelda framkvæmd
samninganna.
Ásgeir telur gott að samningarnir séu til
þriggja ára og telur að það stuðli að efnahags-
legum stöðugleika. Í Hálffimm fréttum kemur
fram að vart verði önnur ályktun dregin en að
samningarnir séu verðbólguhvetjandi til skamms
tíma og að sum fyrirtæki muni velta þeim að ein-
hverju leyti út í verðlagið á næstu mánuðum. „En
þó að mögulega gætu orðið einhverjar hækkanir í
byrjun samningstímans virðast samningarnir
minnka hættuna á víxlhækkun launa og verðlags á
næstu þremur árum sem hefur verið áhyggjuefni
Seðlabankans.
Spurður út í framlag ríkisstjórnarinnar segir
Ásgeir það að miklu leyti skynsamlegt. Hann er
þó ekki hrifinn af hækkun persónuafsláttar.
„Hækkun persónuafsláttar er dýrasta leið að
t
v
á
l
h
a
M
u
Verðbólguhvetj
Karphúsið Greiningardeildir bankanna eru almenn
 Greiningardeildir Kaupþings og Glitnis telja hættu á
stöðugleika í hagkerfinu á seinni hluta samningstíman
Eftir Rúnar Pálmason
runarp@mbl.is
AUKINN kostnaður atvinnurek-
enda vegna kjarasamninganna
sem voru undirritaðir um helgina
skiptist mjög misjafnlega milli at-
vinnugreina, að sögn Vilhjálms
Egilssonar, framkvæmdastjóra
Samtaka atvinnulífsins (SA).
Ákveðnir geirar iðnaðarins, fisk-
vinnsla, ferðaþjónusta og verslun
beri mestan kostnað. Þá hækki
kostnaður fyrirtækja á lands-
byggðinni meira en annarra af
þeirri ástæðu að þar séu laun
frekar greidd eftir launatöxtum.
Í samtali við Morgunblaðið í
gær sagði Vilhjálmur að kostn-
aður atvinnulífsins í heild af
samningunum á þessu ári næmi
um 4% af heildarlaunagreiðslum.
Innifaldir væru allir hliðarliðir
s.s. aukið orlof, endurhæfing,
aukin réttindi vegna veikinda
barna o.s.frv. Erfiðara væri að
sjá fyrir hver kostnaðurinn yrði á
næsta ári en slegið hefði verið á
að kostnaðaraukningin næmi 3%.
Árið 2010 næmi kostnaðarhækk-
unin um 2,5%.
„Kostn-
aðarhækkunin
er mjög mis-
munandi bæði
eftir ein-
staklingum og
fyrirtækjum af
því að það er
engin flöt
launahækkun,“
sagði Vil-
hjálmur. Það skipti því gríðarlega
miklu máli hvort fyrirtæki greiddu
laun samkvæmt taxta eða ekki. Þær
greinar atvinnulífsins sem myndu
bera hæsta kostnað væri mat-
vælaiðnaður, fiskvinnsla, ferðaþjón-
usta og hluti af versluninni, vænt-
anlega helst matvöruverslanir.
„Þarna er byrðin þyngst og þessi
fyrirtæki þurfa ákveðið svigrúm í
sambandi við verðlagningu,“ sagði
hann. Einhver fyrirtæki yrðu að
hækka verð á sínum vörum og
þjónustu en á hinn bóginn væru
mjög mörg sem þyrftu ekkert að
hækka verð.
Að sögn Vilhjálms nema launa-
greiðslur á almennum vinnumark-
aði um 500 milljörðum á
Samningarnir sem hefði v
skrifað undir um helgina
til launa upp á 300-400 m
Hækkun launa í ár gæti þ
ið 12-16 milljörðum. Árið
gæti kostnaðaraukinn num
milljörðum og 7,5-10 millj
árið 2010.
Skattalækkun leiðir ti
aukinna skattgreiðsln
Í yfirlýsingu ríkisstjórnar
sem gefin var út um helg
kemur fram að tekjuskat
irtækja verði lækkaður ú
15%. Vilhjálmur var í gæ
gjörlega ófáanlegur til að
um þessa skattalækkun s
hvers konar sparnað fyrir
vinnulífið. „Við höfum rei
með því að fyrirtæki myn
með að borga meira í ríki
sagði hann. Það hefði nef
sýnt sig að þegar tekjusk
fyrirtæki var lækkaður ú
hefði það haft í för með s
ar tekjur til ríkissjóðs þv
unin hefði hvatt fyrirtæk
festinga og uppbyggingar
Meiri kostn-
aður á lands-
byggðinni
Ákveðnir geirar iðnaðar, fiskvinnsla, ferðaþjónusta o
verslun bera mestan kostnað af kjarasamningunum
Vilhjálmur
Egilsson