Morgunblaðið - 25.06.2008, Blaðsíða 20

20 MIÐVIKUDAGUR 25. JÚNÍ 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Ólafur Þ. Stephensen.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Það eru ýmsirsamverk-andi þættir
í efnahags- og at-
vinnumálum sem
benda til þess að
miklir erfiðleikar
séu framundan og ástandið
eigi eftir að versna til muna
þegar nær dregur hausti.
Icelandair kynnti í gær að-
gerðir félagsins til þess að
bregðast við breyttu rekstr-
arumhverfi vegna hækkandi
eldsneytisverðs og óvissu í
efnahagsmálum. Aðgerðirnar
fela í sér samdrátt í vetr-
aráætlun fyrirtækisins, fækk-
un starfsfólks, skipulags-
breytingar, fækkun í
stjórnendahópi og eldsneyt-
issparandi aðgerðir í flugi.
Alls verður starfsmönnum fé-
lagsins fækkað um 240 og þar
af fá liðlega 200 einstaklingar
uppsagnarbréf nú fyrir mán-
aðamótin.
Að undanförnu hafa borist
fregnir um fækkun starfs-
manna í fyrirtækjum tengd-
um byggingariðnaði, fjár-
málageiranum, verslun og
þjónustu. Vísast eru ekki
nándar nærri allar uppsagnir
komnar fram og því viðbúið
þegar vel er komið fram á
haustið að mun dekkri mynd
blasi við en gerir nú.
Hafa ber einnig í huga að
þeir sem hafa á undanförnum
vikum og mánuðum fengið
uppsagnarbréf eru í flestum
tilvikum á launum í nokkra
mánuði frá því að
uppsögn tekur
gildi, sumir jafn-
vel í hálft ár eða
lengur.
Væntanlega
hafa slíkir starfs-
menn í huga að nota sumarið
og haustið til þess að leita að
nýju starfi. En miðað við
horfurnar framundan er með
öllu óljóst hvernig þessu fólki
mun ganga að finna atvinnu á
ný.
Augljóslega verður mjög
erfitt fyrir starfsmenn Ice-
landair, ekki síst flugliða, að
finna starf í fluggeiranum, því
hann er að skreppa saman al-
þjóðlega og ekkert sem bend-
ir til að þar verði breyting til
hins betra á næstu misserum.
Fram kemur í væntinga-
vísitölu Gallup, sem birt var í
gærmorgun, að hún mælist
aðeins 67,9 stig í júní og hefur
lækkað um 17,9% frá maí-
mánuði. Vísitalan er nú 53%
lægri en fyrir ári.
Þetta er þó ekki með öllu
slæmt, því það er jú af hinu
góða að landsmenn geri sér
grein fyrir því að erfiðleikar
eru framundan og sníði sér
stakk eftir vexti.
Þegar harðnar á dalnum og
óvissutímar eru framundan er
rétt og eðlilegt að brugðist sé
við með auknu aðhaldi og
auknum sparnaði, með það að
leiðarljósi að hægt og bítandi
munum við vinna okkur upp
úr öldudalnum.
Rétt og eðlilegt að
brugðist sé við með
auknu aðhaldi og
auknum sparnaði}
Harðnar á dalnum?
Erfiðleikar íefnahagslíf-
inu snerta fjöl-
skyldurnar í land-
inu. Í
Morgunblaðinu í
gær kom fram að rýrnun
kaupmáttar síðastliðna tólf
mánuði hefði ekki verið meiri
í tíu ár. Á meðan vísitala
launa hefur hækkað um 7,9%
hækkaði vísitala neysluverðs
um 12,3%. Reiknuð kaup-
máttarrýrnun á ári er 3,9%
Síðastliðin tíu ár hefur
kaupmáttur ráðstöfunar-
tekna aldei minnkað jafn-
mikið milli ára. Við höfum bú-
ið við aukinn kaupmátt í nær
sjö ár sem hefur skilað sér til
fólksins þegar jafna þarf út-
gjöld heimila um hver mán-
aðamót.
Skynsamlegar kröfur laun-
þegasamtaka við gerð kjara-
samninga og stöðugur hag-
vöxtur hafa ráðið mestu um
þennan árangur.
Eins og fram kemur í
Morgunblaðinu í dag eru
meðaltekjur fjölskyldna í
landinu um 440 þúsund krón-
ur. Miðað við
þessar tölur má
ætla að ráðstöf-
unartekjur heim-
ilanna lækki um
sautján þúsund
krónur um hver mánaðamót.
Marga munar um minna.
Minni kaupmáttur kemur
fljótt fram í veltu fyrirtækja.
Almenningur er þegar byrj-
aður að bregðast við lakari af-
komu. Það má sjá á sam-
drætti kredit- og
debetkortaveltu.
Þetta minnir okkur á
hversu mikilvægt það er að ná
aftur jafnvægi í efnahagslíf-
inu og ná tökum á verðbólg-
unni. Það er ekki auðvelt
verkefni þegar stöðugar
fréttir berast af hækkandi
heimsmarkaðsverði á ýmsum
hrávörum. Hins vegar er
þessi viðureign ekki einkamál
Seðlabankans. Það verða
stéttir sem nú setja fram
launakröfur sínar að hafa í
huga. Mikilvægt er að við-
halda kaupmættinum. Í því
felst kjarabót og um það snú-
ast hagsmunir launafólks.
Samfelld aukning
kaupmáttar hefur
verið rofin}
Kjör fólksins
Á
byrgð okkar fjölmiðlafólks er mik-
il, hvað varðar það að segja satt
og rétt frá. Við höfum atvinnu af
því, að upplýsa lesendur, áheyr-
endur og áhorfendur, um það sem
er að gerast, á sem hlutlægastan hátt. Við
reynum að halla ekki réttu máli, við reynum að
taka ekki afstöðu í frásögninni og halda eigin
persónu og skoðunum fyrir utan fréttaflutning-
inn.
Flest erum við mjög meðvituð um þessar
skyldur okkar, þótt öll séum við mannleg og
breysk, og eigum hvert og eitt, misjafnlega
marga fótbrjóta, í einkasafni minninganna –
fótbrjóta, sem við viljum ekkert endilega vera
að flíka.
Blaðamenn og fréttamenn setur alls ekki
niður við að leiðrétta það sem þeir hafa farið
rangt með. Þeir gerðu það í góðri trú, en þegar þeir kom-
ast að „hinu sanna“ og sannleikurinn er á skjön við þá frá-
sögn sem blaðamaðurinn hefur látið frá sér fara, þá á
hann aðeins einn leik í stöðunni, að leiðrétta frásögn sína
og biðjast afsökunar.
Aðeins þannig heldur blaðamaðurinn trúnað við les-
endur, áhorfendur, áheyrendur, en trúverðugleiki er jú
dýrmætasta atvinnutæki hvers blaðamanns, ekki satt?
Mér er þetta nokkuð hugleikið, því stundum verðum við
vitni að því að menn slá eign sinni á eitthvað, sem þeir eiga
ekki heiðurinn af. Ef við látum þá komast upp með það, og
endurspeglum í frásögnum okkar, heiðursstuldinn, þá er-
um við um leið að leggja okkar af mörkum, til
þess að sagan verði ranglega skráð. Fjöl-
miðlar eru auðvitað sá gagnabrunnur, sem
sagnfræðingar framtíðarinnar munu leita í,
þegar nútíminn verður skráður, sem hluti Ís-
landssögunnar. Það er því ekki bara í þágu les-
enda, áhorfenda og áheyrenda, að við náum að
endurspegla það sem raunverulega gerist,
heldur einnig í þágu komandi kynslóða, sem fá
þá söguna eins og hún var, eða vonandi mjög
nærri sanni.
Steingrímur Hermannsson, fyrrverandi for-
sætisráðherra, varð áttræður á sunnudaginn
og óska ég honum til hamingju með þann
áfanga. Ég átti alltaf sérlega gott fjölmiðla-
samband við Steingrím.
En í afmælisgreinum sem ritaðar voru hon-
um til heiðurs, var t.d. ekki farið mjög ná-
kvæmlega með staðreyndir, um það hverjir áttu heiðurinn
af þjóðarsáttarsamningunum 1990. Að vísu eru grein-
arhöfundar ekki blaðamenn, heldur stjórnmálamenn og
þeim er hættara við, en öðrum, að skreyta sig með láns-
fjöðrum. Höfundarnir minntust ekki einu orði á þá Einar
Odd Kristjánsson, heitinn, þáverandi formann Vinnuveit-
endasambands Íslands, Guðmund J. Guðmundsson, heit-
inn, þáverandi formann Verkamannasambands Íslands og
Ásmund Stefánsson, þáverandi formann Alþýðu-
sambands Íslands. Þeir voru auðvitað guðfeður þess að
þjóðarsáttarsamningar náðust. Þeir voru í aðal-
hlutverkum, stjórnvöld í aukahlutverkum. agnes@mbl.is
Agnes
Bragadóttir
Pistill
Sagan sögð
Virkjanirnar í Þjórsá
færast nær veruleika
FRÉTTASKÝRING
Eftir Önund Pál Ragnarsson
onundur@mbl.is
A
ðalskipulag sveitarfélag-
anna við neðri hluta
Þjórsár er nú á góðri
leið með gera ráð fyrir
þremur virkjunum á
svæðinu, Urriðafossvirkjun,
Hvamms- og Holtavirkjun. Breyting
Skeiða- og Gnúpverjahrepps til sam-
ræmis við tvær síðarnefndu virkj-
anirnar gekk í gegn á mánudag og
verður því auglýst. Að sama skapi
auglýsti Flóahreppur í síðustu viku
aðalskipulag fyrir hinn gamla Vill-
ingaholtshrepp, sem gerir ráð fyrir
Urriðafossvirkjun.
Ásahreppur og Rangárþing ytra
hafa lokið þessari vinnu. Skipulags-
stofnun gefur umsögn um að-
alskipulag og umhverfisráðherra
staðfestir það formlega en skipu-
lagsvaldið er hjá sveitarfélögunum.
Hvað þau snertir er því bara eftir
að gera deiliskipulag, um þriggja
mánaða ferli gangi það snurðulaust
fyrir sig, og gefa út framkvæmda-
leyfi þegar þar að kemur.
Enn langt í stöðvarhúsin
Sveitarfélögin eru reyndar ekki
allsráðandi. Landsvirkjun vinnur að
samningum við landeigendur. „Við
höfum að undanförnu verið að ræða
við landeigendur um landnot og bæt-
ur. Erum búin að semja við nokkra
og eigum eftir að semja við ýmsa,
bæði eigendur að jörðum þar sem
Títansamningarnir gilda og landeig-
endur sem eiga sjálfir vatnsrétt-
indi,“ segir Friðrik Sophusson, for-
stjóri Landsvirkjunar, sem fagnar
fyrrgreindri aðalskipulagstillögu
Skeiða- og Gnúpverjahrepps.
Hann segir að metið verði hvenær
rétt sé að sækja um virkjanaleyfi til
iðnaðarráðuneytis. Sú umsókn má
ekki koma of snemma í skipulags-
ferlinu því frá útgáfu leyfisins hefur
Landsvirkjun 90 daga til að ljúka
þeim málum alfarið.
Friðrik býst ekki við því að fram-
kvæmdir við virkjanirnar sjálfar
geti hafist fyrr en síðari hluta næsta
árs og samsinna aðrir viðmælendur
því. Ráðgert er að fara í virkjanirnar
þrjár og Búðarhálsvirkjun, sem er
uppi við mót Tungnaár og Þjórsár, í
tímaröð frá efstu virkjun til neðstu.
Öll leyfi eru til fyrir Búðarháls-
virkjun og formlega ekkert að van-
búnaði að hefja þar framkvæmdir.
Út frá stjórnsýslunni eru því ekki
mörg skref eftir.
Frá sjónarhóli þeirra sem berjast
gegn þremur neðstu virkjununum er
baráttunni hins vegar fráleitt að
ljúka. Samtökin Sól á Suðurlandi
vinna að henni bæði beint og óbeint,
t.d. með því að aðstoða landeigendur
í viðræðum við Landsvirkjun og
gera athugasemdir við aðalskipu-
lagstillögur, auk þess sem Atli Gísla-
son, þingmaður Vinstri-grænna og
félagsmaður samtakanna, kemur að
málshöfðun landeiganda gegn
Landsvirkjun sem lögmaður. Í mál-
inu er deilt um gildi og inntak Títan-
samninganna frá 1914 og 1915. Það
mál fékk flýtimeðferð og gæti klár-
ast á þessu ári, en að sögn Atla er
önnur málshöfðun í farvatninu.
Yfirtaka Landsvirkjunar á vatns-
réttindum á svæðinu, títtnefndum
Títan-samningum, í maí 2007 er af
ríkisendurskoðun talin hafa skort
lagaheimild frá Alþingi. Lagabreyt-
ingar sé þörf til þess að sú yfirtaka
teljist bindandi fyrir ríkið. Þá má
fastlega búast við stjórnsýslukærum
vegna útgáfu framkvæmdaleyfanna
þegar þar að kemur, sem lengir
málsmeðferðina eitthvað.
Enn eru líka þeir bændur beggja
vegna Þjórsár sem ekki vilja semja
við Landsvirkjun um landnot yf-
irleitt. Því er ekki útilokað að eign-
arnám sé enn nauðsynlegt eigi
áformin að verða að raunveruleika.
Morgunblaðið/RAX
Í þokunni Undirbúningur fjögurra virkjana á vatnasvæði Þjórsár er langt
kominn, þrátt fyrir að almenningur virðist telja nóg komið af þeim í bili.
Virkjunaráform í neðri hluta Þjórsár
eru ekki ný af nálinni. Þrætuepli lög-
fræðinga enn þann dag í dag eru
vatnsréttindi samkvæmt svo-
nefndum Títan-samningum frá 1914-
1915, sem nýlega voru framseld til
Landsvirkjunar. Samningarnir draga
nafn sitt af Fossafélaginu Títan. For-
svarsmenn Títans ætluðu að virkja
Þjórsá en félagið lognaðist út af
vegna fjárskorts. Félaginu var þó ekki
slitið formlega fyrr en 1951.
Árið eftir keypti ríkið vatnsréttindi
Títans og 1965 voru þau hluti af
stofnframlagi þess til Landsvirkj-
unar. Óbyggðanefnd komst svo að
þeirri niðurstöðu árið 2002 að ríkið
ætti réttindin en ekki Landsvirkjun,
því Gnúpverjahreppur hefði ekki ver-
ið löglegur eigandi réttindanna þegar
Títan keypti, heldur ríkið. Framsal
réttindanna til Landsvirkjunar á síð-
asta ári, sem nú er umdeilt, hefur því
áður farið fram, en á öðrum for-
sendum.
Gömul áform