Morgunblaðið - 11.08.2008, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 11. ÁGÚST 2008 11
FRÉTTIR
Eftir Halldór Armand Ásgeirsson
haa@mbl.is
„JÁ, MÉR fannst ég finna fyrir nærveru Guð-
rúnar. Ég er ekki frá því að hún hafi hreinlega
fylgt mér á leiðinni. Ég fann til dæmis bestu
gönguleiðirnar fyrir hópinn – eflaust hefur
Guðrún leiðbeint mér í þá átt,“ segir Auður
Kjartansdóttir fararstjóri. Hún leiddi nýlega
hóp á vegum Ferðafélags Íslands í sex klukku-
tíma göngu um Hvannadalsskriður. Ætlunin
var að endurtaka göngu konu einnar fyrir 150
árum sem neyddist til að sækja eld á næsta
bæ. Gangan var ákaflega erfið; klöngrast
þurfti í marga klukkutíma í flughálu fjöru-
grjóti og vaða sjó upp að mitti. Konan hét Guð-
rún Þórarinsdóttir. Hún var barnshafandi og
bar auk þess annað ársgamalt barn sitt í fang-
inu. Hún komst á leiðarenda að lokum.
Guðrún var búsett í Hvanndölum, sem voru
meðal afskekktustu byggða á landinu. Eldur
kulnaði á bæ hennar og þurfti hún því að gera
sér ferð á næsta bæ. Þetta var að vetri til og
aðstæður erfiðar. Guðrún komst ekki hefð-
bundna leið og þurfti því að fara niður í fjöru
og ganga fyrir Hvannadalsskriður. Auður fet-
aði nú í fótspor hennar enda komin fimm mán-
uði á leið.
Góðar aðstæður til göngu
Hún segir gönguna hafa gengið vel í alla
staði og aðstæður hafa verið góðar. Gangan
um Hvannadalsskriður var aðeins einn hluti
ferðarinnar sem stóð í nokkra daga. Aðspurð
segir Auður, sem er þaulvön fjallamanneskja,
að sér hafi liðið vel í göngunni þrátt fyrir að
vera komin fimm mánuði á leið. „Ég hefði vel
getað hætt við eftir tvo daga. En mér leið bara
vel og sá því enga ástæðu til að snúa við.“ 30
manna hópur hélt í gönguna.
„Guðrún fylgdi mér“
Auður Kjartansdóttir fararstjóri leiddi hóp um Hvannadalsskriður sömu erfiðu leið og Guðrún
Þórarinsdóttir gekk ólétt með ársgamalt barn sitt í fanginu fyrir 150 árum til að sækja eld á næsta bæ
Fjallageit Auður í Hvannadalsskriðum.
Í HNOTSKURN
» Guðrún Þórarinsdóttir varbúsett í Hvanndölum, sem
voru meðal afskekktustu byggða
á landinu fyrir 150 árum.
» Eldur hafði kulnað á bæhennar og þurfti hún því að
gera sér ferð á næsta bæ.
» Hún var barnshafandi og barauk þess ársgamalt barn sitt í
fanginu.
» Þetta var að vetri til og að-stæður erfiðar. Hún komst á
leiðarenda að lokum.
Eftir Þorbjörn Þórðarson
thorbjorn@mbl.is
OFFITUVANDINN hefur aukist
verulega á undanförnum árum á
heimsvísu og hefur tvöfaldast frá
1980. Skýringarnar eru taldar liggja
í breyttu lífsmynstri, lægra mat-
vöruverði, tækniframförum sem
hafa gert okkur kleift að auka fram-
leiðslu á skyndibitafæði og snakki og
hærra verði á tóbaki.
Á árunum 1976-1980 þjáðust 15%
fullorðinna í Bandaríkjunum af of-
fitu, 23% árin 1988-1994 en 32% árin
2003-2004. John Cawley er prófessor
í hagfræði við Cornell-háskóla. Hann
hefur helgað sig rannsóknum á efna-
hagslegum og félagslegum afleiðing-
um offituvandans. Hann hélt nýlega
fyrirlestur hér á landi á vegum hag-
fræðideildar Háskóla Íslands.
„Ekki er vitað með vissu nákvæm-
lega hvað það var sem leiddi til þess-
arar aukningar í offitu. Hins vegar
vitum við að aðeins 15 kalóríur auka-
lega á dag áttu þátt í því að stuðla að
þessu vandamáli. Það er þessi litla
viðbót daglega sem skiptir sköpum,“
segir John. Offituvandinn er mun
stærri núna meðal ungra barna.
Rætt hefur verið um að takmarka
auglýsingar á óhollum mat og
skyndibita sem beinast sérstaklega
gegn börnum. „Sem hagfræðingur
spyr maður sig er það yfirleitt hlut-
verk ríkisvaldsins að hafa skoðun á
því hvað fólk borðar? Það er það í
reynd. Því feit börn verða að feitum
fullorðnum og feitir kosta heilbrigð-
iskerfið mjög mikið,“ segir John.
„Svo ríkisvaldið verður að gera eitt-
hvað. Vandamálið er að þegar það er
engin ein tegund af mat sem veldur
offitu, hvernig takmörkum við það að
ákveðinn matur sé markaðssettur
sérstaklega með börn í huga? Þetta
snýst um jafnvægi. Maður í góðu
formi fær sér súkkulaði af og til.
Þess vegna er það svo erfitt að tak-
marka auglýsingar á óhollum mat.
Við verðum öll að borða og matur er
eitt af því sem gerir lífið gott.“
Margir telja að fólk sem er í góðu
formi sé jákvæðara og líti lífið bjart-
ari augum en hinir feitu. „Það eru
mjög sterk tengsl milli þunglyndis
og offitu hjá hvítum konum. Ekki
jafnmikil hjá karlmönnum,“ segir
John. Hann segir fólk í góðu formi
yfirleitt með meira sjálfstraust og
því gangi betur í einkalífi og starfi,
því sé bein tenging þarna á milli.
Mikilvægt að auka
upplýsingaflæði
Að sögn Johns þarf hið opinbera
að efla lagarammann um upplýs-
ingagjöf til neytenda. Hægt er að
gera þetta til dæmis með því að
skylda veitingastaði til þess að hafa
upplýsingar um kaloríufjölda á mat-
seðlum svo fólk geti þannig tekið
upplýsta ákvörðun. „Við þurfum líka
að endurskoða mataræðið í skólun-
um. Það er hins vegar mun erfiðara
að hjálpa fullorðnum. Í ákveðnum
tilfellum geta skurðaðgerðir borið
árangur en þær hjálpa bara ákveðið
mikið og samhliða þeim þarf að fara
fram endurskoðun á neyslumynstri
til þess að þær beri raunverulegan
árangur til lengri tíma.“
Stór biti fyrir skattgreiðendur
Offituvandinn er stór biti fyrir
heilbrigðiskerfið sem lendir á skatt-
greiðendum. Í Evrópu eru 6% af út-
gjöldum vegna heilbrigðisþjónustu
tilkomin vegna offituvandans og
5,3% í Bandaríkjunum. „Með skír-
skotun til þessarar tölfræði vilja
menn réttlæta inngrip ríkisvaldsins.
Það sé nauðsynlegt því við borgum
öll brúsann gegnum skattkerfið á
endanum. Við höfum verið að gera
rannsóknir sem felast í því hvaða
áhrif það hefur að greiða fólki fyrir
að grennast. Brottfall var gríðarlegt
og þetta var fólk sem bauð sig fram.
Við vorum með tvenns konar hópa.
Annars vegar fólk sem fékk greitt
ársfjórðungslega og hins vegar fólk
sem fékk greitt í lok árs. Í lok árs
höfðu 82% þátttakenda hætt. Jafnvel
þótt fólk í öðrum hópnum hefði að-
eins fengið greitt í lok ársins hættu
langflestir áður en árið var úti. Mjög
stór hluti fólks bætti við sig kílóum
og sárafáir grenntust. Þá er álitaefni
hvort fólk hafi ekki fengið greitt
nægilega mikið. Ég held hins vegar
að undirliggjandi vandinn sé miklu
stórtækari. Ef til vill er þetta röng
leið því ef fólk er aðeins í þessu til að
fá greitt þá er það að grennast á
röngum forsendum. Það beinir ef til
vill athygli fólks frá þeirri staðreynd
að það ætti að gera þetta fyrir sjálft
sig. Fyrir lífsgæði sín og heilsu, en
ekki peninga.“
Árangurslaust að borga
fólki fyrir að grennast
John Cawley rann-
sakar afleiðingar
offituvandans
Morgunblaðið/G. Rúnar
Stór vandi Offituvandinn er eitt stærsta heilbrigðisvandamál sem þróuð ríki standa frammi fyrir í dag.
John Cawley er prófessor í hagfræði við Cornell-háskóla í Bandaríkjunum og hefur rannsakað offituvandann.
Í HNOTSKURN
»Offita er tengd við 25%aukningu geðraskana í
Bandaríkjunum samkvæmt
rannsókn frá 2006.
»Offita er tengd við 11%aukningu þunglyndis í
Noregi samkvæmt rannsókn
sem birt var á þessu ári.
»Andleg heilsa batnar eft-ir þyngdartap hjá fólki
sem var of feitt fyrir.
»Hver stök eining sembætist við BMI-stuðul
fólks dregur úr lífsgæðum
um 0,24% hjá körlum og
0,34% hjá konum.
»Of feitt fólk lifir munfrekar við skömm, sér-
staklega konur. Offita dreg-
ur jafnframt stórlega úr lík-
um þess að táningsstúlkur
fari nokkurn tímann á
stefnumót.
Egilsstaðir | Efnt verður til karni-
vals að hætti Íra við setningu menn-
ingarhátíðar Fljótsdalshéraðs, Orm-
steitis, föstudaginn 15. ágúst nk.
Írskir listamenn verða með viku-
langt námskeið fyrir karnivalið.
Ormsteiti stendur til 24. ágúst.
Menningarmiðstöð Fljótsdalshér-
aðs er miðstöð sviðslista á Austur-
landi. Hún hefur fengið til liðs við sig
fjöllistahópinn Nanu-Nanu Interna-
tional til þess að vera með skraut-
sýningu á Egilsstöðum á setning-
arhátíð Ormsteitis og stjórna
undirbúningsnámskeiði. Fólki frá
öllum sveitarfélögunum á Austur-
landi hefur verið boðið á námskeiðið.
Gestir koma einnig frá Noregi.
Lára Vilbergsdóttir, fram-
kvæmdastjóri Ormsteitis, segir að
karnivalið verði með sínum aust-
firsku sérkennum og Lagarfljóts-
ormurinn verði í aðalhlutverki í
skrúðgöngunni frá Vilhjálmsvelli
niður að Lagarfljóti.
Seinni helgina verður hreindýra-
veisla á Egilsstöðum og dagskrá á
Skriðuklaustri. helgi@mbl.is
Undirbúa
karnival
Hátíðin hefst næst-
komandi föstudag
SNÆFELLSJÖKULL hefur mikið
látið á sjá að undanförnu. Ljósmynd-
ari sem var á ferð við jökulinn síðast-
liðinn föstudag segir hann minna
meira á snjóskafl í dag en jökul.
Í síðustu viku var kynnt skýrsla
vísindanefndar um loftslagsbreyt-
ingar á Íslandi, en þar kom m.a. fram
að allir jöklar landsins hafi hopað frá
árinu 1995 og muni hopa ört áfram.
Fyrir rúmri viku varaði landvörð-
ur í þjóðgarðinum Snæfellsjökli við
ferðum upp á jökulinn, sem er orðinn
mjög sprunginn og blautur. Fyrir-
tækið Snjófell hefur hætt við frekari
skipulagðar vélsleðaferðir á jökulinn
í sumar af þessum sökum.
Snæfellsjökull
hopar hratt
Ljósmynd/Gunnar Örn Arnarson