Morgunblaðið - 25.10.2008, Blaðsíða 31

31
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 25. OKTÓBER 2008
Við Drekkingarhyl Listamaðurinn sækir innblástur í töfra gamla þingstaðarins og fangar Drekkingarhyl og sérkennilegt umhverfi hans. Á næsta leiti er
Peningagjá. Utanríkisráðherra og forsætisráðherra upplýstu fréttamenn um efnahagsstöðuna í Ráðherrabústaðnum í gær.
Golli
Ragnar Geir Brynjólfsson | 24. október
Þarf aukna ímynd-
arvitund í barnatímum
RÚV Sjónvarps?
Eitt af þeim atriðum sem
RÚV – Sjónvarp á hrós
skilið fyrir eru góðir
barnatímar. Þar hafa
margar skemmtilegar
persónur bæði raunveru-
legar og leiknar stigið á
stokk og skemmt börnum landsins síð-
ustu áratugina með söng, sögum og
fróðleik. Þetta er þarft starf og nauðsyn-
legt enda er mælt fyrir um það í lögum
um RÚV en þar segir í 6. grein:
„6. Að flytja fjölbreytt skemmtiefni við
hæfi fólks á öllum aldri. Sérstaklega skal
þess gætt að hafa á boðstólum fjölbreytt
efni við hæfi barna, jafnt í hljóðvarpi sem
sjónvarpi. [1]“
Þó ég sé ekki sammála því að það sé
hlutverk ríkisútvarps að flytja fjölbreytt
skemmtiefni við hæfi fólks á öllum aldri
þá er síðari hluti málsgreinarinnar vel við
hæfi. En það er eitt atriði sem hefur vald-
ið mér nokkrum áhyggjum í gegnum árin
en það er ímynd þeirra barna sem koma
fram í barnatímanum. Oft eru þetta ljós-
hærð börn og gjarnan stúlkur. Það þyrfti
að hyggja að því að í hópi áhorfenda eru
ungir þeldökkir Íslendingar og það er
mikilvægt að þeir eigi sína fulltrúa líka ...
Meira: ragnargeir.blog.is
Kristinn Halldór Einarsson | 24. okt.
Foreldrar blindra og
sjónskertra barna!
... Á þeim tímum sem nú
fara í hönd er mikilvægt
að halda því til haga að
það er ekki valkostur í
stöðunni að láta ástandið
í efnahagsmálum þjóð-
arinnar bitna á þeim úr-
ræðum sem verið er að byggja upp fyrir
blind og sjónskert börn. Sú vinna verður
að halda áfram og tryggja verður að
þessum börnum sé gert kleift að fylgjast
að með jafnöldrum sínum í skólakerfinu
og njóta þeirra grundvallar-mannrétt-
inda sem kveðið er á um bæði íslenskum
lögum og alþjóðasáttmálum sem Ísland
á aðild að.
Meira: kristinnhalldor.blog.is
Sigurborg Kristín Hannesdóttir
| 24. október
Brýnt framtak
... Á mörgum sviðum
þjóðfélagsins verða á
næstunni teknar ákvarð-
anir um framtíðarsýn,
forgangsröðun verkefna
og fjármuna. Mikilvægt er
að almenningur og þeir
hagsmunaaðilar sem þessar ákvarðanir
hafa áhrif á eigi kost á að taka þátt í
þeirri umræðu og að tekið verði tillit til
þess sem fólk hefur fram að færa. Þar
þarf að vanda til verka og „þátttaka al-
mennings“ er ákveðið fag sem byggir á
vönduðum vinnubrögðum. Þeir sem hafa
áhuga á að kynna sér það frekar geta
m.a. kíkt á vefinn http://ildi.is/is/hvad-
gerum-vid/samvinna/
Meira:
sigurborgkrhannesdottir.blog.is
UNDANFARNAR
vikur hafa peninga-
markaðssjóðir bank-
anna verið töluvert í
umræðunni, enda ekki
furða þar sem algerlega
óljóst er hver er fjár-
hagsleg staða þeirra
mörg þúsund einstak-
linga og fyrirtækja sem
áttu og eiga enn hlut-
deildarskírteini í sjóð-
um bankanna. Peningamark-
aðssjóðir bankanna hafa verið
kynntir sem örugg ávöxtunarleið eða
jafnvel nokkurs konar „sparnaður“
sem jafngildi innlánsreikningi í
banka. Vegna þessa hefur hinn al-
menni sparifjáreigandi trúað því og
treyst að óhætt sé að fjárfesta í sjóð-
unum. Að öllu óbreyttu er hins vegar
ljóst að eign sjóðsfélaga muni skerð-
ast. Hversu mikil skerðingin verður
er ekki hægt að segja til um að svo
stöddu, enda óljóst hvaða eignir eru
undirliggjandi í ákveðnum sjóðum.
Viðskiptaráðherra hefur ítrekað að
lögð verði áhersla á að tryggja eignir
sjóðsfélaga og að verið sé að skoða
leiðir til þess að lágmarka skaðann.
Reglur um peninga-
markaðssjóði
Peningamarkaðssjóðir bankanna
lúta ákvæðum laga nr. 30/2003 um
verðbréfasjóði og fjárfestingarsjóði
og þeim reglum sem viðkomandi
banki setur sjóðnum. Í reglum pen-
ingamarkaðssjóðs Landsbankans, en
sjóðurinn er rekinn af Landsvaka
sem er dótturfélag bankans, segir
meðal annars að sjóðurinn skuli fjár-
festa í vel tryggðum skammtíma-
verðbréfum, einkum ríkis- og banka-
tryggðum víxlum og skuldabréfum,
víxlum og skuldabréfum sveitarfé-
laga og öðrum vel tryggðum verð-
bréfum. Þar er einnig að finna yfirlit
yfir fjárfestingarflokka sjóðsins og
hvaða heimildir sjóðurinn hefur til að
fjárfesta í hverjum flokki fyrir sig.
Samkvæmt yfirliti frá Landsbank-
anum frá 6. október síðastliðnum
voru innlán 29,2%, skuldabréf fjár-
málastofnana 31% og önnur skulda-
bréf 39,8%. Í eignasafni sjóðsins eru
hins vegar engin verð-
bréf eða kröfur með
ábyrgð ríkisins og
sveitarfélaga. Það vek-
ur vissulega athygli að
stærsti hluti fjárfest-
inga sjóðsins, tæp 40%,
eru í fjárfestingar-
flokki sem nefndur er
„önnur skuldabréf“.
Það er því óljóst hverj-
ir eru stærstu skuld-
arar sjóðsins og erfitt
að átta sig á raunveru-
legu verðmæti eignar-
safnsins. Ég hef beint þeirri fyr-
irspurn til framkvæmdastjóra
Landsvaka hverjir séu stærstu
skuldarar sjóðsins en mér hafa ekki
verið veittar upplýsingar um það.
Peningamarkaðssjóður Glitnis
(sjóður 9) hefur sambærilega fjár-
festingarstefnu og sjóður Lands-
bankans. Í upplýsingablaði bankans
um sjóðinn frá 1. október 2008 kem-
ur meðal annars fram að stefna
sjóðsins sé að eignasamsetning hans
skuli taka mið af eignasafni sem hafi
að geyma 20% ríkisskuldabréf, 70%
bankabréf, víxla og innlán, 10%
skráð skuldabréf fyrirtækja og 0%
önnur skuldabréf. Líkt og í peninga-
markaðssjóði Landsbankans eru
engin ríkisskuldabréf í sjóði 9 hjá
Glitni þrátt fyrir framangreinda
stefnu um að 20% af heildareignum
sjóðsins skuli vera í slíkum bréfum.
Það vekur jafnframt athygli að skráð
skuldabréf nema 23% af heildar-
eignum enda þótt stefnan hafi verið
sú að slík bréf skuli einungis nema
10% af heildareignum. Önnur
skuldabréf eru 18% þrátt fyrir
stefnu sjóðsins um að engin slík bréf
skuli vera í eignarsafni hans. Í út-
boðslýsingu sjóðsins kemur meðal
annars fram að sjóðurinn muni leit-
ast við að halda skuldaraáhættu og
vaxtaáhættu í lágmarki. Stærstu
skuldarar sjóðsins eru Glitnir banki,
Baugur Group, Straumur, Exista og
Kaupþing banki.
Þrátt fyrir framangreind eignar-
hlutföll sjóðanna er hæpið að telja að
sú skipting gangi í berhögg við lög
um verðbréfasjóði og fjárfesting-
arsjóði og reglur sjóðanna um leyfi-
lega hámarkseign í hverjum fjárfest-
ingarflokki. Þá er rétt að geta þess
að Fjármálaeftirlitið hefur staðfest
að peningamarkaðssjóðir bankanna
hafi ekki fjárfest í hlutabréfum og að
engin hlutabréf sé að finna í núver-
andi eignasafni þeirra.
Peningamarkaðssjóðir eru ekki
tryggðir með sama hætti og inn-
stæður á bankareikningum skv. lög-
um nr. 98/1999 um innstæðutrygg-
ingar, sbr. yfirlýsingu ríkisstjórnar-
innar um að innstæður í innlendum
viðskiptabönkum, sparisjóðum og
útibúum þeirra hér á landi verði
tryggðar að fullu. Tryggingarsjóður
innstæðueigenda tryggir því ekki
markaðsverðmæti peningamark-
aðssjóða þar sem verðmæti þeirra
ræðst af verði undirliggjandi eigna.
Með nýsamþykktum lögum um
heimild til fjárveitingar úr ríkissjóði
vegna sérstakra aðstæðna á fjár-
málamarkaði o.fl. var 9. gr. laga um
innstæðutryggingar breytt þannig
að innstæður verðbréfasjóða, fjár-
festingarsjóða, fagfjárfestasjóða, líf-
eyrissjóða eða annarra sjóða um
sameiginlega fjárfestingu skuli ekki
undanskildar þeim innstæðum sem
lögunum er ætlað að tryggja. Það fer
því eftir hlutfalli innlána í hverjum
sjóði fyrir sig hversu mikið af heild-
areign hans er tryggð samkvæmt
lögum um innstæðutryggingar.
Réttarstaða sjóðsfélaga
En hver er réttarstaða sjóðsfélaga
peningamarkaðssjóða að því gefnu
að fjárfestingar sjóðanna séu innan
ramma framangreindra laga um
fjárfestingarsjóði og reglna sem um
þá gilda? Telja verður að það velti að
miklu leyti á einstökum fjárfest-
ingum viðkomandi sjóða og hver sé
útgefandi þeirra skuldabréfa sem
sjóðirnir hafa keypt. Með hliðsjón af
svokölluðu „krosseignarhaldi“ félaga
er líklegt að stærstu skuldarar sjóð-
anna séu eigendur þeirra með bein-
um eða óbeinum hætti og því hugs-
anlega um óeðlileg viðskipti að ræða.
Það verður afar fróðlegt að sjá hvaða
eignir eru í þeim hluta peningamark-
aðssjóðs Landsbankans sem nefndur
er „önnur skuldabréf“. Er hugsan-
legt að stærstu skuldarar sjóðsins
séu í raun eigendur hans með óbein-
um hætti í gegnum félög eins og
Samson eignarhaldsfélag og Straum-
Burðarás? Stærstu skuldarar í sjóði
9 hjá Glitni eru meðal annars Glitnir
banki og Baugur Group. Stoðir hf.,
sem nú er komið í greiðslustöðvun,
var stærsti eigandi Glitnis banka og
Baugur Group er stærsti eigandi
Stoða hf. Stærstu skuldarar pen-
ingamarkaðssjóðs Kaupþings eru
meðal annars Kaupþing banki og
Spron, en Kaupþing banki og Arion,
sem er dótturfélag Kaupþings
banka, eru meðal stærstu hluthafa í
Spron. Þá ber einnig að líta til þess
hvernig og með hvaða hætti viðkom-
andi fjárfesti var ráðlagt að koma
sparifé sínu fyrir í peningamark-
aðssjóði. Án frekari skoðunar á
hverju einstöku tilviki fyrir sig er
ótækt að fullyrða hvort ráðleggingar
starfsmanna bankanna hafi verið
rangar eða séu saknæmar á einhvern
hátt.
Því hefur verið haldið fram að við
innlausn úr sjóðum bankanna skuli
gæta jafnræðis meðal allra sjóðs-
félaga, óháð því hvar viðkomandi að-
ili eigi hlutdeildarskírteini. Fyrir
þeirri niðurstöðu er ekki að finna
lagastoð. Verði hins vegar gripið til
aðgerða af hálfu ríkisvaldsins er
hugsanlegt og jafnvel réttlætanlegt,
miðað við fyrri aðgerðir, að jafnræði
sjóðsfélaga allra peningamark-
aðssjóða verði haft að leiðarljósi.
Ríkisvaldið hefur óbeint komið að
slíkri aðgerð í Glitni banka áður en
skilanefnd á vegum Fjármálaeftir-
litsins kom til skjalanna, en bankinn
keypti skuldabréf Stoða hf. út úr
sjóði 9 eftir að ríkið ákvað að leggja
Glitni banka til aukið hlutafé gegn 75
prósenta eignarhlut í honum.
Hvernig sem á málin er litið tel ég
að stjórnvöldum beri að tryggja að
skerðing eigenda hlutdeildar-
skírteina í peningamarkaðssjóðum
verði sem minnst enda er ljóst að
verði skerðingin mikil getur það haft
alvarlegar afleiðingar í för með sér.
Vonandi tekst stjórnvöldum að finna
leiðir til þess að lágmarka skaðann
sem sjóðsfélagar verða fyrir.
Eftir Jóhann H.
Hafstein » Tryggingarsjóður
innstæðueigenda
tryggir því ekki mark-
aðsverðmæti peninga-
markaðssjóða þar sem
verðmæti þeirra ræðst
af verði undirliggjandi
eigna.
Höfundur er lögmaður
hjá ERGO lögmönnum.
Peningamarkaðssjóðir –
hvað hefur farið úrskeiðis?
Jóhann H. Hafstein
BLOG.IS
Stefán Friðrik Stefánsson | 24. október
Talað við þjóðina – þung
skref fyrir Íslendinga
Eftir mikla óvissu alla
þessa viku er gott að
Geir og Ingibjörg eru
loksins farin að tala við
þjóðina hreint út og geta
sagt betur hver staðan
er. Skýr svör og alvöru
yfirsýn yfir stöðuna hefur vantað. En
þetta eru þung skref. Að fara til IMF er
ekkert gleðiefni og engum hefði órað fyr-
ir því fyrir nokkrum árum að svona
myndi fara. En við eigum ekkert annað
úrræði í stöðunni og verðum að leita eft-
ir hjálp. Þetta er erfitt fyrir stolta þjóð
sem hefur talið öðrum trú um að hún sé
í fararbroddi í heiminum.
En vonandi birtir upp um síðir. ...
Meira: stebbifr.blog.is