Fréttablaðið - 02.05.2009, Blaðsíða 16

16 2. maí 2009 LAUGARDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRI: Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Emilía Örlygsdóttir emilia@frettabladid.is
og Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf.
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal jk@frettabladid.is og Þorsteinn Pálsson thorsteinn@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI:
Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is. Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á
höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur
sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
UMRÆÐAN
Davíð Stefánsson skrifar um stjórn-
málaþátttöku
Jesús reis á þriðja degi aftur upp frá dauðum og geri aðrir betur. Sjálfur er
ég, á fimmta degi eftir kjördag, enn að
jafna mig eftir fyrstu kosningabaráttuna,
enda bara venjulegur drengur sem stökk
inn í pólitík til að rífa kjaft í kærleika.
Vinnan hefur setið á hakanum, reikningar
safnast upp, og bið ég lánadrottna að sýna örlitla bið-
lund – ég er að taka til eftir baráttuna.
Verkefni okkar allra næstu árin er að taka til í
gildabankanum. Sumum gildum má fleygja, öðrum
þarf að dusta rykið af. Við þurfum að taka til í leti-
haugnum og nenna að hafa fyrir lýðræðinu. Við
þurfum að henda í ruslið þeirri brjálæðislegu hug-
mynd að allir hugsi bara um eigin breikkaðan aftur-
enda. Við búum í sam-félagi. Saman..
Mannleg samskipti færa mér sjálfsskilning. Per-
sónuleg einangrun minnkar mig. Ef ég hleypi mér á
skeið í spjalli við aðra heyri ég eigin sannfæringar
koma undan þakskegginu. Ég kynnist mér. Þetta
gerðist ítrekað í kosninga baráttunni. Með
óteljandi samtölum uppgötvaði ég ýmislegt
um sjálfan mig og stjórnmálin.
Ég uppgötvaði að í hjartanu hafði ég
gefið lýðræðið upp á bátinn og var farinn
að tortryggja stjórnmálaflokka og stjórn-
málamenn. Það er mjög óheppilegt viðhorf.
Stjórnmálamaður er bara einstaklingur sem
vill hafa bein áhrif á samfélagið og stjórn-
málaflokkur er hópur einstaklinga með
svipuð grunngildi. En rétt eins og menn
eru misjafnir geta flokkar verið velvirkir,
óvirkir eða vanvirkir. Félagasamtök eru lýðræðisleg
fyrirbæri. En þau eiga á hættu að fúna, eins og allar
mannanna smíðar. Það er okkar að koma í veg fyrir
það með aðhaldi og kærleiksríkri afskiptasemi.
Hver dagur þarf að vera dagur breytinga, jafn-
vel byltinga. Förum í betri fötin og stormum inn í
stjórnmálaflokkana með brattar hugmyndir. Látum
í okkur heyra, því samfélagið verður aldrei betra en
hugmyndirnar sem hljóma hverju sinni. Tökum virk-
an þátt í lýðræðinu, stjórnmálunum og upprisunni.
Höfundur var á lista VG í nýafstöðnum
alþingiskosningum.
Upprisa með þátttöku
Mér hefur stundum flogið í hug að íslenskir alþingismenn
gætu lært sitthvað af sínum gal-
vösku starfsbræðrum í Frakk-
landi. Fyrir allmörgum árum var
ég í fylgd með íslenskum þing-
mönnum á áheyrendabekkjum
franska þingsins og vantaði ekki
fjörið: þingmennirnir böðuðu út
öllum skönkum, fórnuðu höndum,
börðu í púltin, bauluðu í ýmsum
tóntegundum, frá reiði- og
hneykslunartónum yfir í háð og
spé, og hrópuðu athugasemdir af
margvíslegu tagi. Þetta fannst
íslensku þingmönnunum skemmti-
legt, einhver lét þau orð falla að
svona ættu þingfundir að vera.
Samt hef ég á tilfinningunni, að
lítið hafi menn fylgt þessu for-
dæmi við Austurvöll.
Fyrir nokkru gerðist svo atvik á
franska þjóðþinginu, sem kannske
væri rétt að hugleiða. Greiða átti
atkvæði um lagafrumvarp, sem
Sarkozy forseta var mjög í mun að
yrði samþykkt. Yfir morgunverði
með þingmönnum stjórnarflokks-
ins þennan sama morgun, minnti
hann á sitt eigið framlag í að koma
frumvarpinu af stað og þakkaði
framámönnum flokksins sérstak-
lega fyrir að hafa síðan leitt til
lykta þetta mikil væga mál, eitt hið
mikilvægasta á hans forsetaferli.
En rétt eftir hádegi, þegar
ganga átti til atkvæða, voru aðeins
sárafáir þingmenn stjórnar-
flokksins til staðar, eitthvað um
sextán. Það gerði þó ekkert til,
því viðstaddir þingmenn stjórn-
arandstöðunnar voru enn færri,
og virtist því enginn vafi geta
leikið á um úrslitin. Eitthvað voru
þó stjórnar andstæðingarnir að
bauka með sína gemsa, ekki laus-
ir við taugatrekking, og greini-
lega að senda skilaboð. Til öryggis
gerðu stjórnar sinnar því agenta
út af örkinni til að athuga hvort
einhverjir andstæðingar þeirra
kynnu að leynast í skúmaskotum,
og fóru þeir um þinghúsið, sem
er býsna stórt, leituðu alls staðar,
undir borðum og stólum, og „fóru
jafnvel inn í bókasafnið og á sal-
ernin“, eins og einn þeirra sagði
síðar. Þeir komu aftur með þau
tíðindi að ekkert væri að óttast, og
þá var tilkynnt að atkvæðagreiðsl-
an skyldi fara fram. Í sömu svif-
um birtust óforvarandis tíu þing-
menn stjórnarandstöðunnar, þeir
höfðu falið sig bak við rautt og
hnausþykkt tjald í hinu svokallaða
„vinstri anddyri“ þingsalarins og
haldið niðri í sér andanum meðan
leitin stóð yfir. „Þetta bar allt að á
nóinu“, sagði einn af þingmönnum
stjórnarinnar, „við gátum ekkert
gert“. Nú voru stjórnarandstæð-
ingar allt í einu komnir í meiri-
hluta, og frumvarpið var fellt.
Sarkozy hellti úr skálum reiði
sinnar á næsta ríkisstjórnar-
fundi; horfur voru á að sá ráðherra
sem sér um tengsl við þingið yrði
látinn fljúga, en hann slapp með
skrekkinn. Hins vegar hafði for-
setinn í hótunum við þingmenn;
til eru lög sem heimila að sekta
þingmenn sem skrópa um of, og
kannske væri hægt að dusta af
þeim rykið ... Í herbúðum stjórnar-
andstæðinga ríkti mikil kátína, nú
höfðu þeir aldeilis platað Sarkozy.
Þetta má nú hafa til marks um
það hvað franskir þingmenn geta
verið snjallir og ráðagóðir, eða
kannske hafa þeir bara verið að
lesa Alexandre Dumas. En nú er
komið að dapurlegu hliðinni á
þessari sögu. Kannske var þetta
ekki alveg rétti vettvangur inn til
að berjast gegn Sarkozy. Þeirri
lagasetningu sem náði ekki fram
að ganga var ætlað að stemma
stigu við því að menn tíndu upp
tónlist, kvikmyndir og önnur
vernduð hugverk á netinu, og
verja þannig höfundarrétt. Um
hana hafði mikið verið deilt, en
þær deilur fóru ekki eftir flokks-
línum. Fjölmargir listamenn, tón-
skáld, flutningsmenn og höfund-
ar alls kyns verka voru hlynntir
þessum lögum, þótt þeir væru
engir fylgis menn forsetans og
frekar með vinstri slagsíðu, ef
eitthvað var. Ekki er ólíklegt að
Sarkozy hafi viljað setja þau til
að koma sér enn meir í mjúkinn
hjá sinni syngjandi spúsu, og það
er haft fyrir satt, að hann hafi
jafnvel vonast til að með þessari
lagasetningu gæti hann komið á
einhverjum sögulegum sættum
milli sín og vinstri sinnaðra
listamanna. Því það er brýnasta
hagsmunamál þeirra að tryggja
höfundarréttinn, annað hafa þeir
ekki til að lifa á. En andstæðing-
ar laganna voru einnig fjölmenn-
ir, þeim fannst að það væri mikil
„frelsissvipting“ (það voru þeirra
orð) að geta ekki fengið hvaða
tónlist og annað úr netinu eins og
þeir vildu endurgjaldslaust, og
þessi andstaða breiddist út, ekki
síst meðal unglinga. Upp í þann
vind vildu stjórnar andstæðingar
nú beita með bellibrögðum sínum,
og ekki einungis þeir. Því sagt er
að skrópa sótt stjórnarsinna hafi
komið upp af þessari sömu bakt-
eríu.
Hvað sem þessu öllu líður, verða
lögin áreiðanlega samþykkt um
síðir, en það er svo önnur saga
hvort hægt verður að framfylgja
þeim.
Bak við tjald
EINAR MÁR JÓNSSON
Í DAG | Skrópasótt á þingi
DAVÍÐ STEFÁNSSON
Firring og vandræðagangur
Björn Bjarnson, fyrrverandi ráðherra
sjálfstæðisflokksins til fjórtán ára,
gagnrýnir seinagang við stjórnar-
myndunarviðræður vinstriflokkanna á
vefsíðu sinni. „Hægferðin við myndun
ríkisstjórnar er ekki til marks um
vönduð vinnubrögð heldur vand-
ræðaganginn í samskiptum stjórnar-
flokkanna. Æ fleiri vekja máls á því,
að þessi aðferð við stjórnarmyndun
endurspegli firringu forystumanna
stjórnarflokkanna tveggja,” skrifar
Björn. Kosið var til Alþingis fyrir
réttri viku. Taki ný stjórn við
störfum í lok næstu viku eins
og stefnt er að, segjum til
dæmis á föstudag, hafa
viðræðurnar tekið þrett-
án daga.
En ekki án fordæma
Björn Bjarnason hefur verið ráðherra
í fjórum ríkisstjórnum Sjálfstæðis-
flokksins. Sú fyrsta var mynduð í
apríl árið 1995 á fimmtán dögum. Sú
næsta í maí 1999 á tuttugu dögum.
Fjórtán vordaga tók að semja sátt-
mála þriðju ríkisstjórnar Sjálfstæðis-
flokks og Framsóknarflokks árið 2003,
en stystan tíma – tólf daga – tók að
mynda stjórn með Samfylkingunni á
Þingvöllum fyrir tveimur árum.
Hált á svellinu í
kaldhæðninni
Sighvatur Björgvins-
son gerir í grein í
Fréttablaði gær-
dagsins óspart grín
að tillögum Gísla
Tryggvasonar, talsmanns neytenda,
um eignarnám húsnæðislána og nið-
urfærslu þeirra eftir tilteknum reglum.
Kaldhæðnin verður hins vegar svo
mikil að Sighvati verður hált á svell-
inu. Hallur Magnússon, framsóknar-
maður og fyrrverandi starfsmaður
Íbúðalánasjóðs, bendir réttilega á
það að Sighvatur, sem titlar sig meðal
annars fyrrverandi ráðherra neytenda-
mála, gerir ekki greinarmun á
embætti talsmanns neytenda
og Neytendastofu þótt um
tvær alls aðskildar stofnanir sé
að ræða. Hallur, flokksbróðir
talsmanns neytenda, gerir
hins vegar engar efnislegar
athugasemdir við óvægna
gagnrýni Sighvats.
stigur@frettabladid.is
T
raust er af ákaflega skornum skammti í samfélaginu
þessa dagana og hefur farið hratt þverrandi undanfarin
misseri. Í nýbirtum Þjóðarpúlsi Gallups kemur fram að
78 prósent aðspurðra telja að spilling þrífist í viðskipta-
lífinu. Sömu skoðun hefur 71 prósent á stjórnmálaflokk-
unum og 53 prósent á fjölmiðlum.
Þetta eru ekki fallegar tölur. Þó eru þær alls ekki óvæntar eftir
kollsteypurnar í vetur. Viðskipta- og stjórnmálamennirnir eiga
mikið endurreisnarstarf fram undan. Það gera þeir ekki öðruvísi
en með hraustlegri tiltekt, með því að lofta út úr bakherbergjun-
um og opna bókhaldið.
Stjórnmálamennirnir þurfa auk þess að sýna þjóðinni að pólitík
er líka list málamiðlana og samninga, ekki einungis vettvangur
átaka þar sem allt gengur út á að skora stig á kostnað andstæð-
inganna. Þolinmæðin fyrir þeim sem aðhyllast þá línu gufaði upp
með jákvæðri stöðu ríkissjóðs.
Við sem vinnum á blöðunum, í útvarpinu, sjónvarpinu eða á
netinu þurfum einnig að líta í eigin barm. Það er afleitt að meira
en helmingur þjóðarinnar virðist telja að fjölmiðlar landsins séu
spilltir.
Án þess að það hafi verið kannað sérstaklega er rökrétt að ætla
að eignarhald fjölmiðlanna varpi að minnsta kosti hluta af þess-
um skugga. Einkareknu fjölmiðlarnir eru í eigu áberandi manna
innan viðskiptalífsins, sem eru í litlum metum, og yfir ríkismiðl-
unum vaka stjórnmálamennirnir, sem skora ekki heldur hátt.
Það virðist vera nokkuð útbreidd skoðun að eigendur fjölmiðla
noti þá sem nokkurs konar heimilishljóðfæri og spili á þá þau lög
sem þeim henti við hvert tilefni.
Í því samhengi er mjög áhugavert að skoða nýja rannsókn Öldu
Áskelsdóttur, sem hún vann sem meistaraverkefni í blaða- og
fréttamennsku við Háskóla Íslands. Þar kemur fram að fjórð-
ungur fjölmiðlamanna segist aðspurður hafa vitneskju um að
eigendur hafi reynt að hafa áhrif á fréttaflutning síns miðils. Af
þeim hópi telja hins vegar aðeins tólf prósent að eigendurnir hafi
haft erindi sem erfiði.
Það liggur beint við að yfirfæra þessar tölur Öldu á hausana
á bak við þær. Gróft áætlað starfa um það bil 275 manns við
fréttamennsku af alls kyns toga á helstu fjölmiðlum landsins.
Af þeim telja 69 sig vita af tilraunum eigenda til að hafa afskipti
af fréttaflutningi. Átta manns af þessum 275 telja að þeim hafi
tekist það.
Þetta þýðir með öðrum orðum að þrjú prósent þeirra sem starfa
við helstu fjölmiðla landsins segjast vita dæmi þess að eigendum
hafi lukkast að hafa áhrif á hvaða fréttir eru sagðar.
Eigendavald hvað?
Þeir sem ekki hafa unnið á ritstjórnargólfi gera sér kannski
ekki grein fyrir því, en almennt líta blaðamenn skelfing mikið
niður á viðskiptahlið útgáfunnar.
Auðvitað er það viðhorf hlægilegt út af fyrir sig, en svona er
það samt. Þetta er afstaða sem er lýsandi fyrir almenna sjálfs-
upphafningu stéttarinnar, sem að stærstum hluta áttar sig á því
að söluvara hennar er að fólk vilji lesa, horfa eða hlusta. En líka
að fólk treysti því sem er skrifað og sagt. Þar þurfa blaðamenn
að rétta sinn hlut.
Spilling og þverrandi traust:
Eigendavald hvað?
JÓN KALDAL SKRIFAR