Skinfaxi - 01.12.1990, Blaðsíða 31

G R E I N
Lystarstol
Anorexia Nervosa
Tilgangur þessarar greinar er að kynna
sjúkdónrinn Lystarstol (Anorexia
Nervosa) hinum alnrenna lesenda.
Reynt verður að skilgreina sjúkdóminn
ásamt því að fjalla um orsakir, einkenni,
horfur og meðferð hans.
Lystarstolersjúkdómuraflíkamlegum,
andlegum og félagslegum toga, sem
leggst einkum á ungar stúlkur. Talið er
að margar orsakir liggi til grundvallar
sjúkdómnum og ýmsar kenningar hafa
komið franr. Helstu einkenni
sjúkdómsins eru óeðlilega mikil megrun
og brengluð líkamsímynd.
Það er ítísku að vera mjór. Aldrei áður
hefur eins mikil áhersla verið lögð á
sem rýrast útlit og þærfyrirmyndir, sem
unglingar í dag vilja líkjast, þekja síður
tímarita - og þær er mjóar. I
fjölmiðlaheiminum er allt glansandi.
Þar er sett jafnaðarmerki milli velgengni
og þess að vera grannur. Þannig skal
engan undra að sjúkdómurinn Lystarstol
er að verða sífellt algengari og kenrur
nær eingöngu fyrir hjá konum. Tíðni
sjúkdómsins hefur aukist á s.l. árum og
er nú talið að unr 1 % stúlkna á aldrinunr
15-25 ára eigi við Lystarstol að stríða
og er sjúkdónrurinn algengastur hjá
millistéttarfjölskyldum sem flestar
virðastbúa við stöðugleikaoghamingju,
en undir niðri eru einhver óleyst
vandamál.
Lystarstol (Anorexia Nervosa) hefur
verið skilgreint sem tilfinningaleg
truflun sem verður einkun hjá
unglingsstúlkunr. Lystarstol einkennist
af aukinni virkni stúlknanna, jafnt
andlegri sem líkamlegri. Viðhorfið
gagnvart fæðu, þyngd og líkamslögun
er svo grenglað að það nálgast
ranghugmynd eða skyntruflun.
Megineinkennin eru:
* Þyngdartap,25% eða meira afkjörþyngd.
* Tíðateppa (Amenorrhea)
* Hœgur hjaiisláttur, minna en 60 slög á
mínútu.
* Lœgri líkamshiti.
* Líkhár aukast.
Auk þessa einkennir það mikið þessa
sjúklinga að þeir lifa í stöðugunr ótta
við að missa stjórn á neyslu matar og
þeir lralda að þeir fitni úr hófi ef látið er
undan eðlilegri matarlyst og
næringarþörf.
Einsogfyrrgreinirleggstsjúkdónrurinn
einkum á stúlkur yngri en 25 ára. Þetta
er oft kallaður “hinn hljóðláti
sjúkdómur” vegna þess að þeir senr
þjást af honum eru yfirleitt nrjög
rólyndir, stilltir, prúðir og oftast
framúrskarandi í öllu því senr þeir taka
sér fyrir hendur, hvort sem um er að
ræða listir, nánr, íþróttir eða nregrun.
Akveðin skapgerðareinkenni eru
sameiginleg mörgum þeirra, s.s.
þráhyggja, ósanngjörn kröfuharka,
ósveigjanleiki og ríkjandi löngun til
þess að standa sig og geðjast öðrum.
Einkenni
Lystarstolssjúklingar horast iðulega úr
Irófi fram en eru síðastir allra til þess að
viðurkenna ástand sitt og afneita
sjúkdónrnum vegna brenglaðrar
líkamsímyndar. Ef sjúkdómurinn nær
að valda miklum næringarskorti, veldur
hann truflaðri líkamsstarfsemi og
efnaskipurm sem svo geta aftur haft
truflandi áhrif á sálarlífið. Einkennin
geta verið af líkamlegum, sálrænum og
félagslegunr toga.
Líkamleg einkenni
Fy rsta einkennið er að sjúkl ingur horast
óeðlilega nrikið, u.þ.b. 15-30% af
kjörþyngd. Ef ekki er gripið í taunrana
á réttum tíma getur lífshætta verið á
ferðunr og útliti sjúklingsins nrá líkja
við fanga í útrýmingarbúðunr! Mjög
fljótlega eftir að þróun sjúkdóms liefst
verða öll megin líffæri mjög veik, því
þau fá ekki nægan vökva eða næringu
til þess að viðhalda sér og starfsemi
sinni og afleiðingarnar verða nr. a.:
* Breytingar á slímhúð þarma sem veldur
því aðfrásog nœringarefna verður
minna
en ella.
* Hœgari hjartsláttur (Bradycardia).
* Lœgri líkamshiti (Hypotermia).
* Lœgri blóðþrýstingur (Hypotension).
* Hormónabreytingar sem leiða
til tíðateppu
og kyndeyfðar.
* Vökvaþurrð (Dehydration).
* Hœgðatregða (Constipation).
* Svefnleysi (Asomnia).
* Minnkuð mótstaða semleiðir til aukinnar
sýkingarhœttu.
* Almennur vítamínskortur sem leiðir t
il blóðleysis.
Andleg einkenni
Óttinn við að þyngjast verður injög
mikill og hugsanir fara að snúast unr
það eitt að losna við varaforðann senr
enginn er. Það er alveg sanra Irversu
horaðir sjúklingarnir eru, þeir sjá sig
alltaf sem of feita. Þótt sjúklingurinn
dragi “viljandi” úrneyslu sinni þá virðist
liann ekki geta gert sér grein fyrir
afleiðingum þess hátternis, hvorki
útlitinu sem af því hlýst, né
næringarskortinum. Hugsun þessara
sjúklinga virðist tengjast brenglaðri
líkamsímynd. Mat þeirra á stærð eigin
líkama er óraunhæft og finnst þeim
Skinfaxi
31