Sjómannablaðið Víkingur - 01.04.1954, Blaðsíða 22

gilda ekki enn. — Síðar segir Gizur: „Öll rök virðast
hníga að því, að ákvæðin í II, 389 (373) og 389—390
(374) séu við það miðuð, að íslenzkir sektardómar hafi
haft dómsgildi á Grænlandi. Verður að ætla, að svo hafi
verið“ (bls. 86). Að því þarf engum getum að leiða,
sem stendur með beinum og berum orðum í Grágás. En
tilgáta Gizurar um það, hvernig þetta hafi orðið, á
sér hvergi nokkurs staðar nokkurt fordæmi, og er í
sjálfu sér óhugsanleg. Að vonum finnst hennar hvergi
nokkurs staðar getið í Grágás eða í nokkurri heimild,
og engar minjar hennar til. En það er rétt, að sektir
frá íslandi giltu á Grænlandi. En það voru ekki aðeins
sektardómar, sem höfðu gagnkvæmt gildi, heldur allar
sektir, hvernig sem þær voru til komnar, einnig sektir
við sætt og gerð, en sekt er mjög víðtækt hugtak. Jafn-
vel óhelgi er sekt, og fjársekt er sekt, sbr. sekr III
mörkum, og grípa orð Grágásar yfir þetta allt. Þetta
ástand var bein afleiðing af nýlendustöðu Grænlands
til íslands. Svona var þessu yarið allstaðar milli höfuð-
lands og hjálendna og nýlendna til forna.
Þetta mál hefur tvær hliðar:
1) Grænlenzkur dómur (eða sætt) getur svift íslenzk-
an þegn heima á íslandi (eða ísl. sekt Grænlending á
Grænlandi) þegnrétti sínum í ísl. þjóðfélaginu, svift
hann allri mannhelgi, rétthæfi og athafnahæfi og breytt
honum úr persónu í réttlausan hlut, varg, og sigað ísl.
þjóðfélaginu á hann að viðlagðri fjórbaugssekt eða
skóggangi, ef honum væri veitt nokkur björg. Þetta
gátu aðeins innlendir dómstólar gert, en slíkt sem þetta
hefur aldrei nokkurt fullvalda þjóðfélag lagt í hendur
erlenda stofnana eða erlendra þegna.
2) Grænland er svo algerlega undirlagt undir ísl.
þjóðfélagsvald, að þar er hvorki með dómi eða sátt, eða
með nokkru móti mögulegt að gera mann aðeins sekan
á Grænlandi aðeins, af því að það er ekkert sérstakt
grænlenzkt þjóðfélagsvald til, ekkert sérstakt grænl.
þjóðarland og engir grænl. þegnar til. — Þetta segir
Grágás í raun og veru í kap. 373 og 374 í Staðarhóls-
bók. En Grágás er æðsti úrskurður um þetta og verður
ekki rengd.
Þjóðfélagsleg eining íslands og Grænlands birtist
einnig í því, að grænl. sektin fær gildi á íslandi strax
við uppsögn hennar (í dómi eða á sáttafundi), þótt refs-
ing fyrir björg yrði ekki beitt á íslandi gegn þeim, sem
ekki höfðu spurt sektina, fyrr en hún hafði verið sögð
upp að Lögbérgi. Og það er vegna nauðsynjarinnar á
að sækja allar vígssakir á hinu víðlenda vestursvæði
várra laga, að Grágás II, 389 sviftir aðila á íslandi
rétti sínum til að sækja vígsök á Grænlandi, ef annar
maður hefur sótt sökina þar til fullra laga. Hér birtast
enn lög, sem Alþingi á Islandi hefur sett fyrir Græn-
land, því hefði Grænland verið fullvalda, myndi það
sjálft hafa ráðið því, hver var réttur aðili vígsakar þar.
Þessir staðir í Grágás, jafnvel einir útaf fyrir sig,
eru full sönnun þess, að Grænland var nýlenda íslands.
Jón Dúason.
Frá gömlum dögum.
BB
VIKINGUR