Sjómannablaðið Víkingur - 01.09.1960, Side 28

St. Lawrence sjóleiðin
Evrópiskir landkönnuðir komust
þegar á árinu 1635 upp eftir St.
Lawrencefljóti að þeim stað, sem
hinn stóri hafnarbær Montreal
er nú staðsettur, en þar stöðvuð-
us.t þeir vegna fossa og sterkrar
straumiðu.
Meira en 200 ár liðu, áður en
hægt var að sigla sæmilega stór-
um skipum áfram upp í hin 5
stóru vötn Norður-Ameríku, til
þess þurfti skurði og skipastiga.
I vötnunum og skurðunum,
sem tengdu þau, var alls staðar
meira en 20 feta dýpi. I skipa-
stigakerfinu, sem tengdi Mont-
real við fyrsta vatnið, Lake On-
tario, var þó aðeins 14 feta dýpi.
Jafnhliða siglingaþróun heims-
hafanna átti sér stað þarna á
vötnunum mjög merkileg þróun
svonefndra vatnaskipa, sem
fluttu varning milli borganna
við vötnin og niður til Montreal.
Skip þessi voru löng, mjó og
sérlega grunnskreið. Stýrishúsið
fremst til þess að auðvelda stjórn
þeii-ra í fjölmörgum skurðum og
skipastigum. Særými þeirra var
frá 10.000 til 20.000 tonn, og þótt
þau minni kæmust gegnum
skipastigann til Montreal voru
þau allsendis óhæf til siglinga
úti á Atlantshafinu.
Frá Montreal til fjarlægustu
hafnarborgar, Duluth, í vestur-
hluta Lake Superior eru 1200
sjómílur, og þar sem vöruflutn-
ingar með skipum, að undan-
teknum mjög stuttum leiðum,
eru ódýrari en með nokkrum öðr-
um flutningatækjum var eðlilegt
að lengi hafi verið á prjónunum
að stækka skipastigana og gera
þá færum stórum úthafsskipum.
Evrópiskir útgerðarmenn höfðu
reyndar um 25 ára skeið sent
mörg skip sín til borganna við
vötnin. Skipin voru þó öll smá,
en stærð þeirra takmarkaðist af
14 feta dýpi skipastiganna við
Montreal.
Víðs fjarri fór þó að allir í
Ameríku væru hrifnir að gera
St. Lawrence leiðina færa stór-
um úthafsskipum. Hin voldugu
járnbrautarlestafyrirtæki, sem
fluttu vörur frá þessu umhverfi
ú.t til austurstrandar Ameríku,
voru heitir andstæðingar mann-
virkisins. Æ ofan í æ tókst þeim
að koma í veg fyrir að starfið
yrði hafið. Það var fyrst árið
1950, sem Canada ákvað að ráð-
ast í mannvirkjagerðina og 1954
gerði Bandaríkjastjórn samning
við Canada um að standa sam-
eiginlega að kostnaði fyrirtæk-
isins.
Vatnsyfirborð Lake Superiors
er 200 metrum ofar sjávaryfir-
borði heimshafanna. Þessi hæð-
armunur er notaður til að knýja
vatnsaflsstöðvar og framleiða
raforku. Mannvirkin í St. Law-
rence-fljóti hafa því tvenns kon-
ar tilgang, í fyrsta lagi að koma
stórum skipum með allt að 27
feta djúpristu upp í vötnin, og
í öðru lagi að framleiða ódýra
raforku. Stærsta raforkuverið
mun framleiða 1,640 megawött
og verður þá eitt stærsta raf-
orkuver heimsins.
Mesta mannvirkið er leiðin frá
Montreal upp í Lake Ontario. Á
verkinu var byrjað í sept. 1954
og var unnið í sameiningu fyrir
fé frá Canada og Bandaríkjun-
um. 180 milljónum tonna jarð-
vegs varð að flytja á braut. En
það var um 60% af því magni,
sem flytja þurfti, þegar Panama-
skurðurinn var gerður. Við verk-
ið unnu 22 000 menn.
Kostnaðurinn, sem eingöngu
fór í að útbúa siglingaleiðina er
orðinn 435 milljón dollarar, og
greiddi Canada 300 milljónir
dollara af þeirri upphæð. Gert
var ráð fyrir, að heildarkostn-
aður verksins með raforkustöðv-
um og hafnabyggingum færi allt
upp í 1200 milljónir dollara.
Skipastigarnir frá Montreal
voru áður 30 að tölu, en hefur
verið fækkað í 15 við breyting-
una. Þeir eru 800 feta langir,
80 feta breiðir og rúmlega 27
feta djúpir. Skipunum er lyft í
þessum 15 stigum upp í hæsta
vatnsyfirborð í Lake Superior,
sem er 602 fet ofan við sjávar-
yfirborð Atlantshafsins. Enn
sem komið er geta 25 feta skip
aðeins komist upp í Lake Eric.
Lake Clair tekur aðeins við 22
—23 feta djúpristu og stöðvar
því siglingu stærri skipa inn í
Lake Huron, Lake Michigan og
Lake Superior. Unnið er nú að
því að dýpka þennan farartálma
niður í 27 fet.
Sjóleiðin var tekin ínotkun 25.
apríl 1959, en hin hátíðlega
vígsluhátíð fór fram 26. júní
sama ár. Eins og við mátti bú-
ast komu í ljós ýmsir byrjunar-
erfiðleikar, er sjóleiðin var opn-
uð. Skip flestra þjóðerna stefndu
til St. Lawrence, nokkur send
þangað tóm í von um að geta
krækt í flutning þaðan, en önn-
ur einungis send til að vera við-
stödd vígsluhátíðina. Þarna kom
því mjög óvænt stór hópur skipa
og urðu af því miklar tafir í
skipastigum og á skurðunum.
Hafnirnar við vötnin voru ekki
nógu fljótar að taka við skip-
unum, dýpið ekki alls staðar rétt
upp gefið, hæðir víða undir brýr
ekki nægilega miklar og þrengsli
í höfnum of mikil. Giskað er á,
að enn þurfi um 500 milljónir
dollara til að lagfæra þetta.
Allir þessir erfiðleikar verða
vafalaust yfirstignir, en þrátt
fyrir þá hefur sjóleiðin nú þeg-
ar aukið mikið flutningsmagn
skipanna. Hafa verður hugfast
að leiðin er aðeins opin í 8 mán-
uði, frá apríl til nóvembermán-
aða.
Stjórnendur siglingaleiðarinn-
ar telja að 71% meira vörumagn
hafi verið flutt eftir leiðinni 1959
heldur en árið 1958.
Hagræn þýðing sjóleiðarinnar
fyrir Canada og Bandaríkin er
sú, að flutningskostnaður til og
frá þessu geysimikla meginlands-
iðnaðarsvæði Norður-Ameríku
stórlækkar. Iðnaðarsvæðið er
upprunastaður eða áfangastaður
fyrir meira en helming allrar
Vf KINGUR
236